Loading...
Latest news
Υπόθεση Semenya κατά Ελβετίας: Ανεπαρκής δικαστική προστασία και διακρίσεις λόγω φύλου στον αθλητικό χώρο
Υπόθεση C-619/18: Παραβιάζοντας την αρχή της ισοβιότητας και την αρχή της ανεξαρτησίας των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολωνίας
Υπόθεση Chowdury και λοιποί κατά Ελλάδας —Οι φράουλες της ντροπής
Ψηφιακές διεθνείς σχέσεις και ο μύθος της κυριαρχίας
Υβριδικός Πόλεμος ως Στρατηγική Επιλογή από διεθνολογική σκοπιά
Τραμπισμός, φανατισμός και πολιτικές γύρω από το πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ
Η Μάχη της Ισορροπίας των Φύλων: Πώς η Εκλογή των Ευρωπαίων Επιτρόπων δοκιμάζει τις προσπάθειες για την ισότητα
Η εξέλιξη της θεωρίας «Heartland» μέσα από τα γραπτά του H.J. Mackinder
Η μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας: Από την Πύλο στην νέα στρατηγική της ΕΕ
Αφγανιστάν:  Η παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών από τους Ταλιμπάν και η στάση της ΕΕ.
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική Επικαιρότητα

Νέα  Προπαγάνδα

Editing Team -

Γράφει ο Γιώργος Τσιώπος

Εισαγωγή

«Η προπαγάνδα είναι σαν την τέχνη. Δεν χρειάζεται να σέβεσαι την αλήθεια», συνήθιζε να λέει ο Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργός προπαγάνδας του ναζιστικού κόμματος της Γερμανίας. Η προπαγάνδα για την πολιτική είναι σαν μια τέχνη που χρησιμοποιείται ως όργανο για την επιβολή συγκεκριμένων σκοπών. Δεν είναι όμως ένα καινούργιο φαινόμενο όπως θα δούμε παρακάτω. Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστεί η έννοια της σύγχρονης-νέας προπαγάνδας στην πολιτική.

Η Νέα Προπαγάνδα

Στην εποχή μας, οποιοδήποτε σημαντικό κοινωνικό εγχείρημα, το οποίο αφορά την πολιτική, την οικονομία, την εκπαίδευση, αλλά και άλλους τομείς, υλοποιείται με τη βοήθεια της προπαγάνδας. Η προπαγάνδα είναι ο εκτελεστικός βραχίονας των κυβερνήσεων. Η εκπαίδευση θα μπόρεσε εν τέλει να βοηθήσει τους πολίτες να κατανοούν περισσότερο το περιβάλλον τους. Η εκπαίδευση δεν τους εφοδίασε με καθαρή αντίληψη αλλά με προερχόμενες από διαφημιστικά σλόγκαν, εκλαϊκευμένα επιστημονικά δεδομένα, άρθρα εκδοτών, κοινοτυπίες της ιστορίας και ειδήσεις του κίτρινου τύπου. Η πλειοψηφία των παραστάσεων που προσλαμβάνει κάθε άνθρωπος είναι τα ίδια αντίγραφα που προσλαμβάνουν εκατομμύρια άλλοι, με αποτέλεσμα όλοι να έχουν ίδιες εντυπώσεις, αφού έχουν τα ίδια ερεθίσματα.

Η οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας απαιτεί την έγκριση της πλεοψηφίας για οποιαδήποτε μεγάλη απόφαση. Όποιος έχει μια ικανοποιητική επιρροή έχει και τη δυνατότητα να καθοδηγεί τμήματα του πλήθους για έναν συγκεκριμένο σκοπό και για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Σε αντίθεση με παλαιότερα, όπου οι ηγέτες δεν ήταν δημοκράτες, όριζαν το Ρου της Ιστορίας, κάνοντας απλά ότι ήθελαν. Σήμερα όμως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό και έτσι οι νέοι δημοκρατικοί ηγέτες, μπορούν να κάνουν ότι θέλουν μόνο με την έγκριση της πλεοπψηφίας. Το εργαλείο τους έχει γίνει η προπαγάνδα. Η προπαγάνδα λοιπόν ήρθε για να μείνει.

Η μεγάλη επιτυχία της αμερικανικής προπαγάνδας εν καιρώ πολέμου,άνοιξε τα μάτια λίγων και βαθιά σκεπτόμενων, όσον αφορά τις δυνατότητές της, στην πειθάρχηση του κοινού νου. Η αμερικανική κυβέρνηση, μαζί με πατριωτικές οργανώσεις, δεν απευθύνθηκαν μόνο σε κάθε άτομο ξεχωριστά με όλα τα διαθέσιμα μέσα προσέγγισης (οπτικά, γραπτά, ακουστικά) για να υποστηρίξουν την εθνική προσπάθεια, αλλά βοήθησαν και την συνεργασία των πιο σημαντικών ατόμων κάθε ομάδας, οι οποίοι με τη σειρά τους ασκούσαν εξουσία σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Έτσι κέρδισαν υποστηρικτές σε οργανώσεις και αδελφότητες με θρησκευτικό, πατριωτικό και κοινωνικό περιεχόμενο, οι οποίες διαμόρφωναν τις πεποιθήσεις τους είτε από τους ηγέτες τους, είτε από τον έντυπο τύπο που συνήθιζαν να διαβάζουν και να πιστεύουν. Ταυτόχρονα, οι χειραγωγοί του πατριωτικού φρονήματος, εφάρμοζαν συναισθηματικά και νοητικά κλισέ, με σκοπό να προκαλέσουν τη μαζική αντίδραση για τις υποτιθέμενες φρικαλεότητες, τον τρόμο και τις αδικίες που προκαλούσε ο εχθρός.

 Αυτόματα γεννήθηκε το ερώτημα στους σκεπτόμενους αυτούς Αμερικανούς, αν μπορούσαν και μετά το τέλος του πολέμου να εφαρμόσουν μια παρόμοια τεχνική για να λύσουν τα προβλήματα εν καιρώ ειρήνης. Η πρακτική που εφαρμόστηκε τον καιρό του πολέμου, διέφερε κατά πολύ από αυτή που εφαρμοζόταν είκοσι χρόνια πριν.

Μια πιο πρόσφατη και αποτελεσματική προπαγανδιστική εκστρατεία, ήταν της Ρωσικής Ομοσπονδίας ως κράτος. Ως  μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και ταυτόχρονα πυρηνική δύναμη, προετοίμαζε τους Ρώσους πολίτες του για την ανάγκη προσάρτησης όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους της Ουκρανίας στη Ρωσική Ομοσπονδία μέσω των συνεχόμενων δηλώσεων του Προέδρου, του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Εξωτερικών. Πιο αναλυτικά, δε λαμβάνει υπόψιν της μόνο το άτομο, ούτε τη μάζα, αλλά λαμβάνει υπόψιν της την κοινωνία ως ανατομία με τις αλληλοσυνδεόμενες ομαδοποιήσεις της μαζί με τα πιστεύω τους. Δεν βλέπει το άτομο ως ένα απομονωμένο κύτταρο της κοινωνίας, αλλά ως ένα κύτταρο που διοργανώνεται μέσα στην κοινωνική μονάδα. Δικαίως λοιπόν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «νέα προπαγάνδα».

Νέα Προπαγάνδα και Πολιτική

Αρχικά η «φωνή του λαού», εκφράζει το μυαλό του λάου, το οποίο έχει διαμορφωθεί από τους ηγέτες στις ομάδες που είναι ενταγμένος και πιστεύει και από εκείνους που χειραγωγούν την κοινή γνώμη. Βρίθει από προκαταλήψεις, σύμβολα, στερεότυπα και ρήσεις, τις οποίες τους εφοδίασαν οι ηγέτες τους. Ένας χαρισματικός πολιτικός μπορεί με όργανο την προπαγάνδα να διαμορφώσει όπως εκείνος επιθυμεί τη γνώμη του λαού. Συνήθως οι πολιτικές εκστρατείες στο μεγαλύτερο μέρος τους αποτελούνται κυρίως από ομιλίες, λάμψη και θέαμα και όχι από το βασικό τους ζητούμενο, που είναι η επιστημονική μελέτη του κοινού και η προώθηση των ιδεών του υποψηφίου και του κόμματος.

Η πολιτική λειτουργούσε σαν επιχείρηση στην Αμερική. Μια μεγάλη επιχείρηση για παράδειγμα, γνωρίζει επακριβώς πόσα χρήματα θα ξοδέψει στα προσεχή έτη για προπαγάνδα (διαφήμιση, διακίνηση εντύπων, προώθηση πωλήσεων). Έτσι ακριβώς πρέπει να προϋπολογίζεται και μια πολιτική καμπάνια. Σε αυτό υπάρχει μεγάλη εμπειρία από τις επαγγελματικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα οι ειδικοί να είναι αποτελεσματικοί σε αυτό.

Το συναίσθημα είναι βασικό εργαλείο στην πολιτική προπαγάνδα. Ο πολιτικός χρησιμοποιεί πολύ συχνά τα συναισθήματα που εγείρονται από τον προφορικό λόγο. Για να είναι επιτυχής η πολιτική καμπάνια θα πρέπει να περιέχει το εξής περιεχόμενο: να συνάδει με τα μέσα διανομής ιδεών, να προσαρμόζεται στις ομαδοποιήσεις του κοινού και τέλος να συνάδει με την κεντρική στρατηγική της καμπάνιας. Η τυχαία σκηνοθεσία συναισθηματικών εκδηλώσεων είναι χαμένος κόπος, εάν δεν λαμβάνει υπόψιν την αξία των συναισθημάτων. Η πολιτική προπαγάνδα δίνει επίσης έμφαση στην προσωπικότητα. Μια διεθνής πολιτική, ένα κόμμα ή ένα πολιτικό πρόγραμμα «πωλούνται» στο κοινό βάσει του αόριστου στοιχείου της προσωπικότητας. Για παράδειγμα ένας «γοητευτικός» υποψήφιος μπορεί να λειτουργήσει ως «αλχημιστής», μετατρέποντας κάποιες φορές ένα «μέτριο» πολιτικό πρόγραμμα σε «χρυσάφι» ψήφων!

Οι προπαγανδιστικές μέθοδοι είναι αποτελεσματικές περισσότερο στους ψηφοφόρους που αλλάζουν εύκολα γνώμη, βάσει των επιθυμιών και τις προκαταλήψεις της ομάδας που ανήκει. Ο πολιτικός λοιπόν πρέπει να μάθει πως μπορεί να διαπλάθει το νου των ψηφοφόρων, σύμφωνα με τις δικές του αντιλήψεις για τις δημόσιες υπηρεσίες και για την κοινωνική πρόνοια. Το σημαντικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου πολιτικού είναι να ξέρει να πείθει το κοινό του και αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν λαμβάνει υπόψιν τις ιδιαιτερότητες της κοινής γνώμης, όταν δημιουργεί καταστάσεις συνειρμών με τη δραματοποίηση προσωπικοτήτων, μέσα από τις επαφές με τους ηγέτες που καθορίζουν τις απόψεις τους. Η εξειδικευμένη χρήση της προπαγάνδας ανήκει στη διαδικασία της διακυβέρνησης και είναι χρήσιμη.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας η προπαγάνδα είναι αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης πολιτική. Γι’ αυτό το λόγο οι πολιτικοί εκτός από τα βασικά μαθήματα πολιτικής είναι υποχρεωμένοι να διδάσκονται και την τεχνική της προπαγάνδας. Η πολιτική προπαγάνδα διδάχτηκε από τα λάθη του παρελθόντος και εξελίχθηκε. Συχνά η  χρήση του όρου «προπαγάνδα» στο δημόσιο λόγο τείνει να εκφυλίζεται σε μία προπαγανδιστική πρακτική, ιδιαίτερα στο πλαίσιο μίας πολεμικής ρητορικής και πλέον στην σύγχρονη πολιτική δε χρησιμοποιείται η λέξη «προπαγάνδα», αλλά «στρατηγική επικοινωνία» ή «δημόσια διπλωματία».

Αναμφίβολα οι άνθρωποι έχουν αποκτήσει συναίσθηση των μεθόδων της προπαγάνδας και γνωρίζουν πλέον ότι αυτή προσπαθεί να διαμορφώσει τις συνήθειες και τις αντιλήψεις του. Ασχέτως όμως το πόση αντίληψη έχει το κοινό στις μεθόδους δημοσιότητας, είναι αναγκασμένο να αντιδρά στις θεμελιώδης προσεγγίσεις και πάντα θα χρειάζεται τροφή, θα επιθυμεί διασκέδαση και θα αντιδρά στην ηγεσία. Ακόμα όμως και αν το σκεπτόμενο κοινό αντιληφθεί τις παλαιές μεθόδους προπαγάνδας που χρησιμοποιούνταν για πειστεί για μια ιδέα ή μια πολιτική, τότε οι ηγέτες θα τους προσεγγίσουν με ακόμα πιο ευφυή τρόπο. Η προπαγάνδα δε θα πεθάνει ποτέ και οι πιο ευφυείς πολίτες πρέπει να αντιληφθούν ότι είναι το σύγχρονο μέσο για να μπορέσουν να επιτευχθούν παραγωγικά αποτελέσματα και να επιβληθεί τάξη στο χάος μέσα στις κοινωνίες. 

Βιβλιογραφία