Γράφει η Βάσια Δαλιάνη
Οι πράσινες τεχνολογίες κερδίζουν έδαφος τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της ανάγκης εύρεσης εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Δεδομένου ότι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και γενικότερα των αερίων του θερμοκηπίου δεν είναι αρκετή για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, έχουν γίνει πολλές επενδύσεις και έρευνες σε τεχνολογίες που υπόσχονται να δεσμεύσουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και να το μετατρέψουν σε χρηστικά προϊόντα, όπως συνθετικά υλικά και καύσιμα. Σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι να παρουσιάσει τα κίνητρα και τις συνθήκες που έχουν ευνοήσει και επιτρέψει την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών, καθώς και να επιχειρήσει να αξιολογήσει, στον βαθμό του εφικτού, κατά πόσο πρόκειται για βιώσιμες και εφαρμόσιμες λύσεις.
Καταρχάς, είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί η έννοια των καθαρών καυσίμων και η διαφορά τους από τα πράσινα καύσιμα. Καθαρά θεωρούνται όλα τα καύσιμα και οι τεχνολογίες που απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα ποσότητες μονοξειδίου του άνθρακα και επιμερισμένων υλικών που δεν υπερβαίνουν τα συνιστώμενα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας όρια για την ποιότητα του αέρα (WHO, 2021). Αντιθέτως, τα πράσινα καύσιμα είναι αυτά που προέρχονται από βιομάζα, δηλαδή, οποιασδήποτε μορφής φυτική και ζωική ύλη (PIN, 2021). Τα βασικότερα καύσιμα που θεωρούνται καθαρά είναι το υγραέριο, τα βιοκαύσιμα, η αιθανόλη (WHO, 2021), το υδρογόνο (Pukazhselvan, Sandhya & Fagg, 2020) η μεθανόλη (Moioli & Pellegrini, 2021), ο διμεθυλαιθέρας (Al-Rabiah, 2020) και το αέριο σύνθεσης (synthetic gas – syngas) (Soleimani, Shirazi & Rahimpour, 2023). Κατά την παραγωγή και την καύση των παραπάνω καυσίμων απελευθερώνονται αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, όμως οι εκπομπές τους είναι πολύ χαμηλότερες από εκείνες των ορυκτών καυσίμων.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA, 2019), η χρήση του διοξειδίου του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα θα μπορούσε να αποτελέσει κομμάτι της κυκλικής οικονομίας, λειτουργώντας ως μια υπολογίσιμη πηγή πρώτης ύλης για καύσιμα και άλλα προϊόντα, συμβάλλοντας παράλληλα στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο έχει αυξηθεί ραγδαία το ενδιαφέρον για τεχνολογίες δέσμευσης και μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακα, σε συνδυασμό, φυσικά, με τις τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης (CCS – Carbon Capture and Storage) (Centi & Perathoner, 2022). Το σκεπτικό είναι ότι θα δεσμεύεται από την ατμόσφαιρα, θα μετατρέπεται σε κάποιο προϊόν, θα απελευθερώνεται ξανά στην ατμόσφαιρα στο τέλος του κύκλου ζωής του προϊόντος και θα δεσμεύεται ξανά, ώστε ο κύκλος αυτός να συνεχίζεται επ’ αόριστον, δίχως πρόσθετες εκπομπές (IEA, 2019). Άλλα κίνητρα για τη δέσμευση και χρήση του διοξειδίου του άνθρακα που κινούνται στον ίδιο τρόπο σκέψης περιλαμβάνουν: α) την επεξεργασία και μετατροπή του υδρογόνου σε καύσιμα που να είναι όσο αξιοποιήσιμα είναι και τα ορυκτά καύσιμα υγρής ή αέριας μορφής αλλά με χαμηλότερες εκπομπές, β) την ενσωμάτωση του άνθρακα σε χημικά προϊόντα που περιέχουν άνθρακα, με χαμηλότερες συνολικές εκπομπές, γ) την παραγωγή τσιμέντου και σκυροδέματος με χαμηλότερες εκπομπές και υψηλότερη απόδοση, δ) τη σταθεροποίηση των αποβλήτων και τη χρήση τους ως πρώτης ύλης για υψηλότερης απόδοσης οικοδομικά υλικά, μειώνοντας παράλληλα το κόστος διαχείρισης αποβλήτων, και ε) την αύξηση της απόδοσης των βιολογικών διεργασιών ώστε να βελτιωθεί η γεωργική παραγωγή (IEA, 2019).
Η διαδικασία μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας σε καύσιμα συνίσταται στη δέσμευση και απομόνωση του διοξειδίου του άνθρακα, τη διάσπασή του σε οξυγόνο και άνθρακα, και την υδρογόνωση του τελευταίου, προκειμένου να παραχθούν υδρογονάνθρακες. Οι βασικές τεχνολογίες δέσμευσης και απομόνωσης είναι η απορρόφηση, η προσρόφηση, δηλαδή, η συγκέντρωση μιας ουσίας μόνο στην επιφάνεια του υλικού, οι ενώσεις έγκλεισης, οι τεχνολογίες ανόργανων μεμβρανών, και η αξιοποίηση του κύκλου του ανθρακικού ασβεστίου (Mondal, Balsora & Varshney, 2012· Sifat & Haseli, 2019), ενώ οι μέθοδοι υδρογόνωσης που έχουν αναπτυχθεί μπορούν να συνοψιστούν στις εξής:
● Ηλεκτροχημική αναγωγή (CO2RR): η μείωση του αριθμού οξείδωσης ή η πρόσληψη ηλεκτρονίων από κάποιο στοιχείο κατά τη διεξαγωγή μιας χημικής αντίδρασης που προκαλείται με την επίδραση κατάλληλου οξειδωτικού σώματος μέσω της διαδικασίας της ηλεκτρόλυσης,
● Βιοχημικές διεργασίες: χρήση μικροφυκών ή βιοϋβριδικών συστημάτων που συνδυάζουν ανόργανους καταλύτες για τη διάσπαση του νερού σε υδρογόνο και οξυγόνο με ένζυμα ή γενετικώς τροποποιημένα βακτήρια,
● Φωτοχημική αναγωγή / φωτοαναγωγή: είδος αντίδρασης αναγωγής που παράγεται από ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, γνωστό και ως τεχνητή φωτοσύνθεση,
● Θερμική κατάλυση χρησιμοποιώντας νανοπορώδη υλικά,
● Θερμική μετατροπή με τη χρήση συμπυκνωμένης ηλιακής ενέργειας (CSP), και
● Διεργασίες ψυχρού πλάσματος
(Mu et al. 2023· Στεργίου, 2023· Centi και Perathoner, 2022· George et al., 2021· Wang et al., 2021· Sifat & Haseli, 2019· Bushuyev et al., 2018· Tuller, 2017).
Οι παραπάνω μέθοδοι έχουν εφαρμοστεί μέχρι στιγμής σε μικρή ή πειραματική κλίμακα, όμως έχουν καταστήσει πρακτικά εφικτή την παραγωγή πολλών από τα καύσιμα που είναι σήμερα διαθέσιμα στην αγορά, όπως μεθάνιο, μεθανόλη, βενζίνη και αεροπορικά καύσιμα. Προς το παρόν, οι περισσότερες δοκιμές έχουν γίνει για την παραγωγή μικρών αλυσίδων άνθρακα (1-4 άτομα άνθρακα) (Okoye et al., 2022). Οι αλυσίδες με 5+ άτομα είναι πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμες, επειδή το προϊόν της αντίδρασης σε θερμοκρασία δωματίου είναι υγρό και όχι αέριο, ενώ ταυτόχρονα έχει μεγαλύτερα αποθέματα ενέργειας. Η παραγωγή υγρών υδρογονανθράκων από το διοξείδιο του άνθρακα μπορεί, θεωρητικά, να πραγματοποιηθεί με δύο τρόπους: α) την υδρογόνωσή του σε μεθανόλη (CH3OH) και στη συνέχεια σε υδρογονάνθρακες, και β) την υδρογόνωσή του ώστε να μετατραπεί σε μονοξείδιο του άνθρακα μέσω της αντίστροφης αντίδρασης μετάθεσης υδραερίου (reverse water gas shift – RWGS), και τη μετέπειτα υδρογόνωση του μονοξειδίου ώστε να μετατραπεί σε υδρογονάνθρακες μέσω της διεργασίας Fischer-Tropsch, κατά την οποία παράγονται ολεφινικοί και παραφινικοί υδρογονάνθρακες με καταλυτική αντίδραση του αερίου με οξυγόνο. Ο δεύτερος τρόπος συμφέρει περισσότερο οικονομικά και είναι φιλικότερος προς το περιβάλλον, διότι απαιτείται λιγότερη ενέργεια συνολικά για την πραγματοποίηση και ολοκλήρωση της αντίδρασης (Okoye et al., 2022).
Η άμεση μετατροπή του διοξειδίου του άνθρακα σε μεθάνιο και μεθανόλη εφαρμόζεται σε πολλά μέρη του κόσμου και έχει φτάσει σε ένα πρώιμο στάδιο εμπορευματοποίησης σε περιοχές που παράγουν άφθονη και οικονομική ανανεώσιμη ενέργεια (Bushuyev et al., 2018· IEA, 2019). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο κόστος στη διαδικασία μετατροπής του άνθρακα σε καύσιμα συνδέεται με την παραγωγή της αναγκαίας ηλεκτρικής ενέργειας (Bushuyev et al., 2018· IEA, 2019). Η μέθοδος που πλησιάζει περισσότερο στην εμπορευματοποίηση είναι εκείνη της ηλεκτροχημικής αναγωγής, ωστόσο υπάρχει και η φωτοχημική μέθοδος που έχει αναπτυχθεί αρκετά, χάρη στη χρήση της ηλιακής ενέργειας που την καθιστά οικονομικότερη από άλλες μεθόδους.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές τεχνικές δυσκολίες και περιορισμοί που δυσχεραίνουν την εφαρμογή των παραπάνω σε μεγάλη κλίμακα, και συνδέονται αρχικά με τις χημικές ιδιότητες του διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για μια χημική ένωση με μεγάλη θερμοδυναμική σταθερότητα, που σημαίνει ότι δεν αποβάλλει ούτε καταναλώνει εύκολα θερμότητα (Kar, 2023). Συνάμα, αντιδρά πολύ δύσκολα με άλλες χημικές ενώσεις ή στοιχεία, ενώ η χαμηλή προσρόφησή του στην επιφάνεια του καταλύτη έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενώσεων με χαμηλή αναλογία άνθρακα/υδρογόνου (Okoye et al., 2022). Με άλλα λόγια, δυσχεραίνεται η δημιουργία ενώσεων με πολλά άτομα άνθρακα και κατ’ επέκταση καυσίμων με υψηλή ποσότητα χημικής ενέργειας. Συνεπώς, οι βασικές τεχνικές δυσκολίες συνίστανται στη μεγάλη ποσότητα ενέργειας που απαιτείται, την επίτευξη και διατήρηση του ιδανικού χημικού περιβάλλοντος που θα επιτρέψει την πραγματοποίηση των επιθυμητών χημικών αντιδράσεων, και ιδιαίτερα στην έλλειψη αρκετά αποδοτικών καταλυτών για τις χημικές αντιδράσεις.
Πέρα από την αντιμετώπιση των παραπάνω τεχνικών δυσκολιών, υπάρχουν ορισμένοι ακόμα παράγοντες που θα καθορίσουν το κατά πόσο είναι εφικτή η εφαρμογή των παραπάνω σε μεγάλη κλίμακα. Πρόκειται κυρίως για τη διαθεσιμότητα πρώτων υλών (διοξείδιο του άνθρακα, υδρογόνο, φθηνή και άφθονη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές), εγκαταστάσεων (δίκτυο μεταφοράς, σωληνώσεις, εγκαταστάσεις για την δέσμευση, επεξεργασία και μεταφορά διοξειδίου του άνθρακα) και την ανταγωνιστικότητα των παραγόμενων καυσίμων σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα (IEA, 2019). Όλα αυτά συνεπάγονται ένα μεγάλο κόστος, το οποίο έχει μειωθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, αλλά παραμένει σχεδόν απαγορευτικό. Βέβαια, είναι δύσκολο να υπολογιστεί επακριβώς, επειδή υπάρχουν πολύ μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με την τοποθεσία.
Η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακα σε καύσιμα σήμερα και η μοναδική που έχει εμπορευματοποιήσει τη διαδικασία είναι η μονάδα George Olah Renewable Methanol, που βρίσκεται στο Svartsengi της Ισλανδίας. Το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από τις εγκαταστάσεις παραγωγής γεωθερμικής ενέργειας στο Svartsengi δεσμεύεται πριν απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια, απομακρύνονται από αυτό οι ξένες προσμείξεις, ώστε να γίνει κατάλληλο για τη σύνθεση μεθανόλης. Έπειτα, συμπυκνώνεται και, τέλος, αντιδρά με αέριο σύνθεσης που περιέχει υδρογόνο, το οποίο παράγεται μέσω της ηλεκτρόλυσης του νερού. Το αποτέλεσμα είναι η παραγωγή μεθανόλης χωρίς τοξικά παραπροϊόντα. Η εν λόγω βιομηχανική μονάδα μπορεί να παράγει 4000 τόνους μεθανόλης τον χρόνο από την ανακύκλωση 5500 τόνων διοξειδίου του άνθρακα (Carbon Recycling International, 2024).
Η ανάπτυξη της μονάδας στο Svartsengi αποτέλεσε ένα άλμα στην εξέλιξη των τεχνολογιών δέσμευσης και χρήσης του διοξειδίου του άνθρακα, και εικάζεται ότι ανάλογα εγχειρήματα θα συνεχίσουν να σημειώνουν σημαντική πρόοδο στο μέλλον, όμως ακόμη χρειάζεται να γίνουν πολλές ενδελεχείς έρευνες για να εξασφαλιστεί η οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητά τους. Η γενική αντίληψη είναι ότι τα κωλύματα στην εφαρμογή παρόμοιων τεχνολογιών σε μεγάλη κλίμακα σχετίζονται περισσότερο με τη νομοθεσία και τη λειτουργία της αγοράς, παρά με την έλλειψη τεχνολογικών μέσων, παρόλο που αρκετές από τις υπάρχουσες τεχνολογίες είναι ακόμη σε πρώιμο ή δοκιμαστικό στάδιο (IEA, 2019).
Μολονότι όλες αυτές οι τεχνολογίες είναι πολύ σημαντικές και πολλά υποσχόμενες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η αποφυγή των εκπομπών είναι προτιμότερη από την ανακύκλωσή τους. Η ποσοτικοποίηση των οφελών της χρήσης του διοξειδίου του άνθρακα για το κλίμα είναι πολύπλοκη και απαιτεί μια ενδελεχή αξιολόγηση του κύκλου ζωής του εκάστοτε παραγόμενου προϊόντος, εν προκειμένω των καυσίμων (IEA, 2019). Οι Centi και Perathoner (2022) υποστηρίζουν πως τα αποτελέσματα θα πρέπει να μετρηθούν με γνώμονα τον συνολικό αντίκτυπο στη μείωση της ποσότητας αερίων του θερμοκηπίου κατά τη μετατροπή του διοξειδίου του άνθρακα. Θα πρέπει να υπολογιστούν: α) η καθαρή ποσότητα ανανεώσιμης ενέργειας που εισάγεται στην ενεργειακή αλυσίδα, β) η μείωση του αντίκτυπου στο περιβάλλον λόγω της υποκατάστασης των ορυκτών καυσίμων (και των παραγώγων τους) για την ίδια χρήση, και γ) τα πρόσθετα οφέλη από τη χρήση ηλιακής ενέργειας αντί για ορυκτά καύσιμα (χαμηλότερες εκπομπές, χρήση τοπικών πόρων, λιγότερη ανάγκη για μεταφορά, κ.λπ.).
Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι πολλά από τα καύσιμα που μπορούν να παραχθούν από την ανακύκλωση του διοξειδίου του άνθρακα, όπως το μεθάνιο και η βενζίνη, όχι μόνο δεν είναι καθαρά, αλλά είναι καταστροφικά για το περιβάλλον και εντείνουν την κλιματική αλλαγή. Επίσης, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, δεν είναι μόνο οι εκπομπές που απελευθερώνει το ίδιο το καύσιμο όταν καίγεται, αλλά και οι εκπομπές που συνδέονται με την παραγωγή του και την κατασκευή και συντήρηση των απαραίτητων εγκαταστάσεων για την παραγωγή, επεξεργασία και μεταφορά του. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ σημαντική η έννοια του κύκλου ζωής των παραγόμενων καυσίμων, επειδή λαμβάνει υπόψη της το κόστος και τον αντίκτυπο όλης της διαδικασίας, από την εύρεση των πρώτων υλών μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων, όπως θα έπρεπε, άλλωστε, να γίνεται για καθετί που παράγεται (IEA, 2019).
Ανακεφαλαιώνοντας, η απομάκρυνση των αερίων του θερμοκηπίου που οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα και δη του διοξειδίου του άνθρακα αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση που απαιτεί πρωτοποριακές λύσεις. Αυτές που έχουν ήδη προταθεί και υλοποιηθεί ως έναν βαθμό έχουν πολλές δυνατότητες εξέλιξης και εφαρμογής σε μεγάλη κλίμακα, αλλά όχι στο άμεσο μέλλον. Χρειάζεται να γίνουν πολλές έρευνες ακόμη και να δημιουργηθούν οι απαραίτητες οικονομικές και βιομηχανικές συνθήκες προκειμένου να μπορούν να παραχθούν καθαρά καύσιμα από το διοξείδιο του άνθρακα σε τόσο μεγάλη κλίμακα ώστε να μπορούν να ανταγωνιστούν τα ορυκτά καύσιμα.
Βιβλιογραφία
Λεξικό τεχνολογίας και επιστημών (2018). Αγγλοελληνικό και ελληνοαγγλικό. Εκδόσεις Σταφυλίδη (4η έκδοση).
Al-Rabiah, A. (2020). A Novel Process for Dimethyl Ether Synthesis Using Inter-Stage Ceramic Membrane for Water Removal. Computer Aided Chemical Engineering, Elsevier, Volume 48, 2020, Pages 643-648, ISSN 1570-7946. ISBN 9780128233771. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128233771501087
Bushuyev, O. S., De Luna, P., Dinh, C., Tao, L., Saur, G., Van De Lagemaat, J., Kelley, S. O., & Sargent, E. H. (2018). What Should We Make with CO2 and How Can We Make It? Joule, 2(5), 825–832. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.joule.2017.09.003
Carbon Recycling International. (2024). George Olah: Renewable Methanol Plant: First Production of Fuel from CO2 at Industrial Scale. Διαθέσιμο σε: https://carbonrecycling.com/projects/george-olah/
Centi, G., & Perathoner, S. (2022). Turning CO2 into Fuels and Chemicals: An Introduction. In The Royal Society of Chemistry eBooks (pp. 1–18). Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1039/9781839167645-00001
Fadillah, G., & Saleh, T. A. (2022). Advances in mesoporous material for adsorption and photoconversion of CO2 in environmental pollution: Clean environment and clean energy. Sustainable Chemistry and Pharmacy, 29, 100812. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.scp.2022.100812
Fialka, J., E&E News. (2023). Scientists Discover How to Convert CO2 into Powder That Can Be Stored for Decades. Scientific American. Διαθέσιμο σε: https://www.scientificamerican.com/article/scientist-discover-how-to-convert-co2-into-powder-that-can-be-stored-for-decades/
George, A. Shen, B., Craven, M., Wang, Y., Kang, D., Wu, C., Tu, X. (2021). A Review of Non-Thermal Plasma Technology: A novel solution for CO2 conversion and utilization. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 135. 109702. ISSN 1364-0321. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.rser.2020.109702.
International Energy Agency. (2019). Putting CO2 to Use. IEA, Paris Διαθέσιμο σε: https://iea.blob.core.windows.net/assets/50652405-26db-4c41-82dc-c23657893059/Putting_CO2_to_Use.pdf
Jyoti, S., Wattal, D. D. (2019). Overview of Carbon Capture Technology: Microalgal Biorefinery Concept and State-of-the-Art. Frontiers in Marine Science, Volume 6. ISSN: 2296-7745. Διαθέσιμο σε: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmars.2019.00029
Kar, S., Rahaman, M., Andrei, V., Bhattacharjee, S., Roy, S., & Reisner, E. (2023). Integrated capture and solar-driven utilization of CO2 from flue gas and air. Joule, 7(7), 1496–1514. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.joule.2023.05.022
Lin, L., He, X., Xie, S., & Wang, Y. (2023). Electrocatalytic CO2 conversion toward large-scale deployment. Chinese Journal of Catalysis, 53, 1–7. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/s1872-2067(23)64524-3
Moioli, S., Pellegrini, L.A. (2021). Study of alternative configurations for methanol purification. Computer Aided Chemical Engineering. Elsevier, Volume 50, Pages 267-272, ISSN 1570-7946, ISBN 9780323885065. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/B978-0-323-88506-5.50043-7.
Mondal, M. K., Balsora, H. K., Varshney, P. (2012). Progress and trends in CO2 capture/separation technologies: A review. Energy. Volume 46, Issue 1. Pages 431-441. ISSN 0360-5442. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0360544212006184
Mu, Ζ., Liu, X., Song, C., Sun, N., Tian, C., Xuan, Y. (20 23). Direct solar-driven thermochemical CO2-to-fuel conversion with efficiency over 39 % employing hierarchical triply periodic minimal surfaces biomimetic foam reactors.Next Energy, Volume 1, Issue 3. 100051. ISSN 2949-821X. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.nxener.2023.100051
National Grid (n.d.). What is green energy? Διαθέσιμο σε: https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/what-is-green-energy
University of Cambridge. (2022). New, nature-inspired concepts for turning CO2 into clean fuels. Διαθέσιμο σε: https://www.cam.ac.uk/research/news/new-nature-inspired-concepts-for-turning-co2-into-clean-fuels
Okoye-Chine, C.G., Otun, K., Shiba, N., Rashama, C., Ugwu, S.N., Onyeaka, H., Okeke, C.T. (2022). Conversion of carbon dioxide into fuels—A review. Journal of CO2 Utilization. Volume 62, 102099. ISSN 2212-9820. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1016/j.jcou.2022.102099
PIN. (2021). What is Green Fuel and Will it Replace Petrol? Solutions for the Petrochemical, Chemical and Energy Industries, UK. Διαθέσιμο σε: https://www.petro-online.com/news/biofuel-industry-news/22/breaking-news/what-is-green-fuel-and-will-it-replace-petrol/55123#:~:text=Defining%20green%20fuel%20The%20term%20%E2%80%9Cgreen%E2%80%9D%20describes%20any,and%20naturally%20replenished%2C%20they%E2%80%99re%20considered%20renewable%20and%20eco-friendly.
Pukazhselvan, D. Sandhya, K. S., Fagg, D. P. (2020). Nanostructured advanced materials for hydrogen storage.Nanomaterials for Sustainable Energy and Environmental Remediation. Elsevier, Pages 97-163, ISBN 9780128193556. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128193556000054
Sifat, N. S., & Haseli, Y. (2019). A Critical Review of CO2 Capture Technologies and Prospects for Clean Power Generation. Energies, 12(21), 4143. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.3390/en12214143
Soleimani, A., Shirazi, N. A., Rahimpour, M. R. (2023). Chapter 17 – Environmental impacts of syngas. Advances in Synthesis Gas : Methods, Technologies and Applications, Elsevier, Volume 3, Pages 413-426, ISBN 9780323918787. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780323918787000034
Song, C. (2002). CO2 Conversion and Utilization: An Overview. ACS Symposium Series, 2–30. Διαθέσιμο σε: https://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/bk-2002-0809.ch001
Stanford University. (2022). Turning carbon dioxide into gasoline efficiently. Stanford News. Διαθέσιμο σε: https://news.stanford.edu/2022/02/09/turning-carbon-dioxide-gasoline-efficiently/
Tuller, H.L. (2017). Solar to fuels conversion technologies: a perspective. Mater Renew Sustain Energy 6, 3. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1007/s40243-017-0088-2
University of Cambridge (2023). Clean, sustainable fuels made ‘from thin air’ and plastic waste. Διαθέσιμο σε: https://www.cam.ac.uk/research/news/clean-sustainable-fuels-made-from-thin-air-and-plastic-waste
Πηγή εικόνας: University of Oxford. (2020). Oxford Net Zero launches to tackle global carbon emissions. Διαθέσιμο σε: https://www.ox.ac.uk/news/2020-11-17-oxford-net-zero-launches-tackle-global-carbon-emissions (με επεξεργασία).