Γράφει ο Βαγγέλης Κινόπουλος
Από την εισβολή της Κύπρου, μέχρι και τις μέρες μας, Ελλάδα και Τουρκία, έχουν επιδοθεί σε ένα ατέρμονο κυνήγι αυξομειούμενων εντάσεων, στρατιωτικών κλιμακώσεων και διπλωματικών κρίσεων.
Κύρια πηγή προστριβών η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, που διαρκώς βρίσκει αφορμές, να διαταράσσει την κατάσταση στο ανατολικό Αιγαίο. Ανατρέχοντας στα χρόνια που ακολούθησαν το 1974, είναι έκδηλο πως η λεπτή κλωστή της παραλίγο πολεμικής κλιμάκωσης, έχει βρεθεί στα πρόθυρα του να σπάσει, τουλάχιστον μία φορά κάθε δεκαετία. Από την αυγή της νέας χιλιετίας κι έπειτα, ευρείας κλίμακας εντάσεις είχαν φανεί να βρίσκονται σε ύφεση και το παιχνίδι να έχει μεταφερθεί σε μικρής κλίμακας εντάσεις. Ωστόσο η 24η Ιουλίου του 2020, ξύπνησε ξανά το φόβο μιας γενικευμένης στρατιωτικής κινητοποίησης.
Η ατελείωτη παρτίδα σκάκι, με πιόνια τα Τουρκικά ωκεανογραφικά πλοία, ξεκίνησε δυναμικά τον Αύγουστο του 1976, ωθώντας τον τότε αρχηγό της αντιπολίτευσης, Γεώργιο Παπανδρέου, να ξεστομίσει μία από τις πιο ηχηρές ρήσεις στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας. «Βυθίσατε το Χόρα», προέτρεπε τον αρχηγό της κυβέρνησης, μιας και το τούρκικο ωκεανογραφικό Χόρα, δύο μόλις χρόνια μετά την εισβολή στην Κύπρο, αμφισβητούσε για πρώτη φορά τα Ελληνικά θαλάσσια σύνορα βορειοανατολικά της Λέσβου.
Παρά την εκτόνωση της εν λόγω κρίσης, το ίδιο πλοίο, μετονομασμένο σε Σισμίκ, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1987 να κάνει επίσημες έρευνες για πετρέλαιο ανοικτά της Θάσου συνοδευόμενο από πολεμικά πλοία αυτή τη φορά. Είχε προηγηθεί λίγο νωρίτερα το ίδιο έτος η αποστολή του Πίρι Ρέις χωρίς κάποια κλιμάκωση, ωστόσο οι κινήσεις του Σισμίκ και η μετριοπαθής στάση της Αμερικής ως συμμάχου της Ελλάδας, οδήγησε στην αναστολή λειτουργίας της Αμερικανικής βάσης στη Νέα Μάκρη (με δυναμικό 350 Αμερικάνους στρατιώτες) και την κλήση μερικής επιστράτευσης από τον πρωθυπουργό πλέον Ανδρέα Παπανδρέου. Η κρίση εκτονώθηκε με τη Συμφωνία του Νταβός μεταξύ των πρωθυπουργών Παπανδρέου και Οζάλ.
Καμία από τις δύο προαναφερθείσες εντάσεις όμως δεν στάθηκε ικανή να φέρει τις χώρες τόσο κοντά στον πόλεμο. Τον Ιανουάριο του 1996 ο δήμαρχος Καλύμνου ύψωσε την ελληνική σημαία στη Μικρή Ίμια, προκαλώντας δημοσιογραφικό πανδαιμόνιο στην Τουρκία. Η Άγκυρα έστειλε στη βραχονησίδα δύο δημοσιογράφους στις 27 Ιανουαρίου (της εφημερίδας «Χουριέτ»), οι οποίοι υποστείλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Τούρκοι άνδρες των ειδικών δυνάμεων αποβιβάζονται στη βραχονησίδα και στις 31 Ιανουαρίου προς επιβεβαίωση της πληροφορίας ελικόπτερο του πολεμικού ναυτικού καταπέφτει, οδηγώντας στο θάνατο το πλήρωμα του. Τρεις Έλληνες αξιωματικοί έχασαν τη ζωή τους, με την Ελληνική πλευρά να κάνει λόγο για πτώση λόγω κακοκαιρίας, ενώ η κρίση εκτονώνεται με την παρέμβαση των Αμερικανών οι οποίοι δηλώνουν και στις δύο μεριές «No ships, no troops, no flags».
Αρκετά χρόνια μετά, η Τουρκική τάση για έρευνες υδρογονανθράκων στο Αιγαίο, επανήλθε στο προσκήνιο, αυτή τη φορά σε μία ημερομηνία γεμάτη συμβολισμούς. Στις 24 Ιουλίου, ανήμερα της επετείου που καθόρισε τα σύνορα των δύο χωρών καθώς και την ημέρα που η Αγία Σοφία θα λειτουργούσε σαν τζαμί, το τουρκικό Ορούτς Ρέις απέπλευσε από την Αττάλεια με σκοπό, παράνομες υποθαλάσσιες έρευνες κοντά στο Καστελόριζο. Το ελληνικό στράτευμα κλήθηκε σε επιφυλακή ενώ η Γαλλία έστειλε πλοία του Πολεμικού της Ναυτικού για την εκτέλεση συνεκπαίδευσης με το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στην περιοχή της τουρκικής NAVTEX.
Οι δύο γείτονες δεν παύουν να τραβούν επάνω τους τα διπλωματικά βλέμματα, ενώ στη ρουτίνα τους συγκαταλέγεται το κυνήγι εντυπώσεων και η αναζήτηση για το ποιος θα ελέγχει μέρος της Μεσογείου. Ποια είναι όμως η αλήθεια των αριθμών σχετικά με την δύναμη των δύο πλευρών;
Σε οικονομικό επίπεδο, η Τουρκία των 83,429,615 κατοίκων, έναντι 10,716,322 της Ελλάδας, έχει σχεδόν τριπλάσιο ΑΕΠ της τάξεως των 754 δις. Το Τουρκικό κατά κεφαλήν εισόδημα είναι και αυτό αυξημένο σε 9.300$ έναντι περίπου 20.000$ του Ελληνικού.
Ακόμα και στο δείκτη οικονομικής ελευθερίας, δείκτης ο οποίος μετράει την ανοικτότητα της οικονομίας, η Τουρκία φαίνεται να βρίσκεται σχεδόν τρεις μονάδες πάνω από το παγκόσμιο μέσο όρο, ενώ η Ελλάδα με άλματα από το 2015 και μετά προσπαθεί να τον προσεγγίσει.
Η υπεροχή της Τουρκίας δεν σταματά στα οικονομικά αλλά επεκτείνεται και στα στρατιωτικά μεγέθη. Σχεδόν δεκαπλάσιο δυνητικό προσωπικό (41,847,478 έναντι 4,993,347) και διπλάσιο ενεργό (355,000 έναντι 200,000). Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Τουρκίας είναι τετραπλάσιος ($19,000,000,000 έναντι $4,844,000,000).
Ακόμα και σε επίπεδο εξοπλισμού όπως είναι λογικό, τα νούμερα της Τουρκίας είναι πολλαπλάσια σε όλα τα επίπεδα.
| Τουρκία | Ελλάδα | |
| Αεροσκάφη | 1055 | 566 |
| Ελικόπτερα | 497 | 231 |
| Πολεμικά Τανκς | 2622 | 1355 |
| Τεθωρακισμένα | 8777 | 3691 |
| Πολεμικά πλοία | 149 | 116 |
| Υποβρύχια | 12 | 11 |
Ωστόσο, με την πρόοδο και την συμβολή της διπλωματίας μια ευθεία αναμέτρηση, απόρροια μια γενικευμένης κλιμάκωσης, φαντάζει ουτοπική. Επομένως, για χάριν της λογικής και της σταθερότητας στην ανατολική μεσόγειο, τα νούμερα αυτά ίσως να έχουν μικρή αξία.
Πηγές
- ΤοΒΗΜΑ Team, Βυθίσατε το Χόρα»: Όταν Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν στα πρόθυρα πολέμου στις 6/8/1976. August 8,2020. Διαθέσιμο σε https://www.tovima.gr/2020/08/06/politics/vythisate-to-xora-otan-ellada-kai-tourkia-eftasan-sta-prothyra-polemou-stis-6-8-1976/
- Alan Cowell, GREEKS AND TURKS EASE AEGEAN CRISIS. March 29, 1987. Διαθέσιμο σε https://www.nytimes.com/1987/03/29/world/greeks-and-turks-ease-aegean-crisis.html
- iefimerida Το χρονικό της κρίσης των Ιμίων: Η σημαία, οι βατραχάνθρωποι και η πτώση του ελικοπτέρου. January 29,2018. Διαθέσιμο σε https://www.iefimerida.gr/news/392439/hroniko-tis-krisis-ton-imion-i-simaia-oi-vatrahanthropoi-kai-i-ptosi-toy-elikopteroy
- Παναγιώτης Κουπαράνης, Οδηγούνται σε πόλεμο Ελλάδα και Τουρκία;, July 24, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.dw.com/el/%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CE%B5-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%B1/a-54300857
- Data from world bank. Διαθέσιμο σε: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?end=2019&locations=TR-GR&start=1974&view=chart
- Data from heritage.org. Διαθέσιμο σε: https://www.heritage.org/index/visualize
- Data from globalfirepower. Διαθέσιμο σε: https://www.globalfirepower.com/countries-comparison-detail.asp?form=form&country1=turkey&country2=greece&Submit=COMPARE