Γράφει η Κυριακή Θεοδοσάκη
Πρόσφατα δημοσιεύματα της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Safeguard Defenders» ρίχνουν φως σε ένα ιδιότυπο καθεστώς αστυνόμευσης που έχει de facto δημιουργηθεί από το κινεζικό κράτος στο εσωτερικό τρίτων κρατών. Η σταδιακή αποκάλυψη αυτών των πληροφοριών στον τύπο έχει σηματοδοτήσει την έρευνα πολλών κρατών σχετικά με την ύπαρξη τέτοιων κέντρων στο εσωτερικό τους, με αποτέλεσμα να διερευνώνται συνεχώς ακόμη περισσότερες πτυχές της πρωτοφανούς αυτής πρακτικής.
Πιο αναλυτικά, τα κέντρα αυτά, γνωστά στο κοινό ως κέντρα εξυπηρέτησης των κινέζων πολιτών στο εξωτερικό έχουν ως τυπική αρμοδιότητα την διεκπεραίωση βασικών γραφειοκρατικών διαδικασιών, όπως λόγου χάριν την ανανέωση διπλωμάτων οδήγησης. Εύλογα βέβαια γεννάται στο σημείο αυτό το ερώτημα γιατί ενώ υπάρχουν επίσημοι διπλωματικοί θεσμοί -πρεσβείες και προξενεία- για την εξυπηρέτηση των πολιτών στο εξωτερικό, υφίστανται συγχρόνως και αυτά τα κέντρα εξυπηρέτησης. Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ τα κέντρα αυτά φαινομενικά εμφανίζονται ως ένα επιπλέον μέσο διευκόλυνσης για τους κινέζους στο εξωτερικό, στη πραγματικότητα εξυπηρετούν τις βαθύτερες στοχεύσεις του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος. Σε συντονισμό με τοπικές κινεζικές οργανώσεις που βρίσκονται σε πόλεις του εξωτερικού, και σε συνεργασία με την κινεζική αστυνομία, τα κέντρα αυτά επιδίδονται σε ενέργειες σχετικά με τον εντοπισμό κινέζων πολιτών προκειμένου να τους πείσουν να επιστρέψουν πίσω στη Κίνα.
Ουσιαστικά δηλαδή εντοπίζουν πρόσωπα κατ’ εντολή του γραφείου Δημόσιας Ασφάλειας της Κίνας, τα οποία θεωρούνται ύποπτα για απάτες και άλλες πράξεις και επιδιώκουν με αθέμιτες και κατά βάση παράνομες μεθόδους να επιτύχουν τη επιστροφή τους στη Κίνα. Στόχος είναι να εκδικαστούν και να τιμωρηθούν με τις μεθόδους που προβλέπει το καθεστώς εκεί. Μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιούν, σύμφωνα με επίσημες κινέζικες αναφορές, είναι ο εκβιασμός και η παρενόχληση. Χαρακτηριστικά έχει αναφερθεί η απειλή στέρησης του δικαιώματος στην εκπαίδευση των παιδιών κάποιου, τα οποία βρίσκονται πίσω στη Κίνα, καθώς και η παρενόχληση συγγενικών προσώπων, πρακτικές οι οποίες δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια ελευθερίας στους ύποπτους για το καθεστώς πολίτες. Πέραν των προαναφερθέντων πρακτικών, κομβικός είναι και ο ρόλος που διαδραματίζουν οι ίδιοι οι πολίτες σε κάποιες περιπτώσεις ως σύνδεσμοι για τον εντοπισμό των πολιτών-στόχων. Με το πρόσχημα της εθελοντικής συνεισφοράς στις τοπικές κινεζικές οργανώσεις και με δέλεαρ οικονομικές διευκολύνσεις, λόγου χάριν πληρωμένα εισιτήρια για επιστροφή στην Κίνα, οι κινεζικές αρχές καταφέρνουν να πείσουν διάφορες καλά δικτυωμένες κινεζικές προσωπικότητες-επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες εστιατορίων- να εντοπίσουν τους στόχους και να τους φέρουν σε επαφή μαζί τους. Πληθώρα τέτοιων πολιτών έχει εντοπιστεί στη Γερμανία σύμφωνα με την εφημερίδα SPIEGEL.
Έτσι, από τον Απρίλιο του 2021 έως και τον Ιούλιο του 2022 περίπου 230.000 κινέζοι πολίτες επέστρεψαν από χώρες του εξωτερικού στη Κίνα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ισχυριζόμενες κατηγορίες του καθεστώτος και να τιμωρηθούν αναλόγως για αυτές. Στην Ευρώπη σύμφωνα με τις αναφορές της μη κυβερνητικής οργάνωσης υπάρχουν δυο τουλάχιστον επιβεβαιωμένα περιστατικά επιστροφής πολιτών στη Κίνα κατόπιν δραστηριοποίησης των αντίστοιχων γραφείων. Η πρώτη περίπτωση είναι εκείνη του Liu στην Ισπανία, ο οποίος αντιμετώπιζε την κατηγορία της περιβαλλοντικής ρύπανσης και επέστρεψε τελικώς στη Κίνα στις 14 Ιανουαρίου 2020 μετά τις «επιτυχείς» προσπάθειες του γραφείου της Μαδρίτης.. Η δεύτερη περίπτωση είναι εκείνη του Xia στο Βελιγράδι, ο οποίος αντιμετώπιζε την κατηγορία της κλοπής. Αν και αρχικά απρόθυμος, τελικά επέστρεψε στη Κίνα. Και στις δυο περιπτώσεις υπήρξε επικοινωνία με τις αστυνομικές αρχές στη Κίνα μέσω βιντεοκλήσεων από τη πλατφόρμα «WeChat» προκειμένου να πεισθούν οι πολίτες.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστική για τις αντιλήψεις του κινεζικού καθεστώτος είναι και η περίπτωση του Wang, ο οποίος έλαβε το καθεστώς ασύλου στην Ολλανδία. Ο Wang καταζητούνταν από τις κινεζικές αρχές για αυτονόητα δημοκρατικές πράξεις, όπως η ελευθερία του λόγου. Για μερικά δημοσιεύματα γόνιμης πολιτικής κριτικής θεωρήθηκε ότι «προσβάλει μάρτυρες και ήρωες». Έτσι, οι αρχές εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης εναντίον του. Το κυριότερο όμως είναι ότι παρα την προστασία που λαμβάνει απο το καθεστώς ασύλου στην Ολλανδία, ο ίδιος δεν νιώθει ασφαλής καθώς παρενοχλείτε με άλλες άτυπες μεθόδους. Έχει νιώσει να παρακολουθείται, έχει λάβει τηλεφωνήματα προκειμένου να επιστρέψει στη Κίνα και κυρίως έλαβε ένα απειλητικό email στον προσωπικό του λογαριασμό, σύμφωνα με το οποίο οι κινεζικές αρχές θα τον εντοπίζουν όπου και αν πάει. Έχουν εντοπισθεί τουλάχιστον 54 τέτοιου είδους γραφεία σε 30 χώρες του εξωτερικού. Στο Δουβλίνο το αντίστοιχο κέντρο «Fuzhou Police Overseas Service Station» έκλεισε με εντολή της κυβέρνησης. Στην Ολλανδία έχουν ξεκινήσει έρευνες για τη δράση αντίστοιχου γραφείου, ενώ η Γερμανία, η Αυστρία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι μερικές μόνο από τις χώρες, στις οποίες εντοπίζονται τέτοια κέντρα.
Η δράση αυτή των εξωεδαφικών κινεζικών αστυνομικών τμημάτων παραβιάζει κατάφωρα τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και το διεθνές δίκαιο. Αφενός, η χρήση των αθέμιτων πρακτικών, οι οποίες συνίστανται στις αβάσιμες κατηγορίες, στους εξαναγκασμούς, στις παρακολουθήσεις, στην απουσία δημοκρατικών και δίκαιων δικαστικών διαδικασιών για την τιμωρία των υπόπτων -αν και εφόσον αντικειμενικά κριθούν ένοχοι- εναντιώνεται στα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα. Αφετέρου, η σύσταση αυτών των κέντρων αποτελεί άσκηση κινεζικής κρατικής εξουσίας στο εσωτερικό τρίτων κρατών εν τη απουσία συμφωνιών δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας. Αυτή η παρατυπία παραβιάζει συγχρόνως την αρχή της εδαφικής κυριαρχίας και του απαραβίαστου των εθνικών συνόρων καθώς υπεισέρχεται στην εσωτερική κυριαρχία τρίτων κρατών. Έτσι, η δράση της ιδιότυπης αυτής κινεζικής αστυνομίας εντός τρίτων κρατών εγείρει μια σειρά από σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τα θολά όρια του κινεζικού καθεστώτος.
Αναμφίβολα, τα στοιχεία της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου έχουν από καιρό καταλυθεί στο εσωτερικό της χώρας. Η πανδημία του κορονοϊού και οι προσπάθειές φίμωσης δημοσιογράφων ακόμη και με βίαια μέσα ήρθαν να συνθέσουν τη πιο πρόσφατη σελίδα του ανελεύθερου καθεστώτος. Οι κατά καιρούς μυστηριώδεις εξαφανίσεις διαφόρων προσώπων από δημοσιογράφους και αθλητές μέχρι απλούς πολίτες, ο έλεγχος του λόγου και η χρήσης βίας αποτελούν τον κανόνα της εσωτερικής πρακτικής του καθεστώτος. Τέτοιου είδους γεγονότα αν και δεν διαθέτουν την νομιμοποίηση της διεθνούς κοινότητας παραμένουν στην σφαίρα της εσωτερικής κυριαρχίας ενός κυρίαρχου κράτους. Εν αντιθέσει, η πρακτική παρακολούθησης και δίωξης κινέζων πολιτών με αθέμιτα μέσα στο εσωτερικό τρίτων κρατών ξεφεύγει στον απόλυτο βαθμό από τη παραδοσιακή κυριαρχία του κινεζικού κράτους στο εσωτερικό του και συνιστά καταδικαστέα πρακτική. Στη λογική του καθεστώτος όμως αυτή είναι μια επιτρεπτή κίνηση, γεγονός που καθιστά θολά και επικίνδυνα τα όρια της εξουσίας του κινεζικού καθεστώτος.
Εν κατακλείδι, στην πλειοψηφία των μέχρι τώρα επιβεβαιωμένων εξαναγκαστικών επιστροφών κινέζων πολιτών έχει επιβεβαιωθεί το μοτίβο των αθέμιτων πρακτικών. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο υπό διερεύνηση το οποίο αναντίρρητα θα προσφέρει κι άλλες σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το κινεζικό καθεστώς. Αυτό που μένει ωστόσο να αποσαφηνιστεί πλήρως είναι τα όρια του καθεστώτος στο εξωτερικό, ώστε να εξασφαλιστεί η προστασία των πολιτών και η ακεραιότητα των τρίτων κρατών.
Βιβλιογραφία:
Collini F., Giesen C., Großekemper T., Lehberger R., Pantel N., Baumgärtner M., Müller A.K. (2022). China’s Secret Police Stations in Europe. SPIEGEL. Διαθέσιμο σε: https://www.spiegel.de/international/world/beijing-s-long-arm-china-s-secret-police-stations-in-europe-a-d6732094-ca32-4c0a-8e6f-58b395b946aa
Preussen W. (2022). Illegal Chinese ‘police stations’ uncovered in the Netherlands, reports say. POLITICO. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/illegal-china-police-station-netherlands-safeguard-defenders/
CAPITAL. (2022). Handelsblatt: Αναφορές για παράνομους κινεζικούς αστυνομικούς σταθμούς στην Ευρώπη θορυβούν τη γερμανική κυβέρνηση. Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/diethni/3677746/handelsblatt-anafores-gia-paranomous-kinezikous-astunomikous-stathmous-stin-europi-thoruboun-ti-germaniki-kubernisi
Safeguard Defenders. (2022). Chinese overseas police service stations tied to illegal policing in Madrid and Belgrade. Διαθέσιμο σε: https://safeguarddefenders.com/en/blog/chinese-overseas-police-service-stations-tied-illegal-policing-madrid-and-belgrade
Safeguard Defenders. (2022). 230,000 Chinese “persuaded to return” from abroad, China to establish Extraterritoriality. Διαθέσιμο σε: https://safeguarddefenders.com/en/blog/230000-policing-expands
Πηγή φωτογραφίας: https://www.spiegel.de/international/world/beijing-s-long-arm-china-s-secret-police-stations-in-europe-a-d6732094-ca32-4c0a-8e6f-58b395b946aa