Με την ραγδαία αποαποικιοποίηση και τη δημιουργία δεκάδων ανεξάρτητων κρατών κατά τη δεκαετία του 1980 και του 1990 το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος άρχισε να λαμβάνει νέα θέση στην τάξη πραγμάτων που ανατρεπόταν. Πολλά από τα κράτη που έγιναν ανεξάρτητα μόλις πρόσφατα αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικά προβλήματα είτε λόγω της κλιματικής αλλαγής είτε λόγω της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων τους από τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Το κοινό στοιχείο: δεν ευθύνονται τα ίδια για τις συνέπειες που προέκυψαν και από τις δύο αυτές καταστάσεις. Παρόλα αυτά μέχρι πρόσφατα δεν είχαν την φωνή να προασπίσουν τα δικαιώματα τους στην ανάπτυξη μέσα από ένα φυσικό περιβάλλον που θα διασφαλίζει την απρόσκοπτη και διαρκή ανάπτυξη τους. Ένας καίριος καρπός αυτής της ενδυνάμωσης της φωνής των νέων αυτών κρατών είναι η ομάδα G77, η οποία αποτελείται από όλα τα αναπτυσσόμενα και ελάχιστα ανεπτυγμένα κράτη. Τα κράτη αυτά κατάφεραν και εδραίωσαν την έννοια της ανθρωπότητας και της κοινής ανθρωπιστικής κληρονομιάς. Αναγνωρίζεται το ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα υγιές και αρμονικό περιβάλλον σε όλα τα επίπεδα δίνοντας έμφαση στη σημασία της πορείας στα επίπεδα: τοπικό, εθνικό και στη συνέχεια παγκόσμιο. Μετά το 1970 έχουμε πάνω από 300 συνθήκες (hard law) που είτε αφορούν αποκλειστικά το περιβάλλον είτε κάνουν έμμεση αναφορά στο περιβάλλον μέσω διάφορων ρυθμίσεων που προωθούν. Οι διακηρύξεις και γενικά τα κείμενα soft law αποτελούν δεσμεύσεις που προκύπτουν από διάφορες συνδιασκέψεις χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Οι περισσότερες από αυτές τις συνδιασκέψεις λαμβάνουν χώρα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, μέσω του προγράμματος για το περιβάλλον και τους ειδικευμένους οργανισμούς, καθώς επίσης και υπό την αιγίδα περιφερειακών ενώσεων και θεσμών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση φαίνεται ότι θα καθυστερήσει την πρόοδο που σημειωνόταν στις δεσμεύσεις που λάμβαναν τα κράτη έστω και σε πολιτικό επίπεδο.
Η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στην Στοκχόλμη το 1972 αποτέλεσε τον πρώτο σημαντικό σταθμό για την έμπρακτη προστασία του περιβάλλοντος σε διεθνές επίπεδο. Υιοθετήθηκαν οι θεμελιώδεις αρχές του δικαίου που αφορούν στο περιβάλλον και δρομολογήθηκε η εκκίνηση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον. Το πιο σημαντικό απότοκο της Συνδιάσκεψης ήταν η ίδρυση ενός καινούριου θεσμού που θα λειτουργούσε στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών και ονομάστηκε «Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP)». Το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ συνήφθη το 1987, μετά την ανακάλυψη της «τρύπας του όζοντος», και προστατεύει τη στιβάδα του όζοντος από τις βλάβες που προκαλούν ορισμένες χημικές ουσίες βιομηχανικής χρήσης, γνωστές ως «ουσίες που καταστρέφουν το όζον» (ODS, από τα αρχικά των λέξεων ozone-depleting substances).
Η δημιουργία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών το 1972 για το Περιβάλλον ήταν το πρώτο βήμα σε διεθνές επίπεδο για την επίτευξη ενός ευρύτερου πλαισίου για το περιβάλλον. Το 1987 η Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (WCED) ή αλλιώς Επιτροπή Brundtland εισήγαγε την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης και το στόχο της υψηλού επιπέδου προστασίας για το περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο.
Το ενδιαφέρον ήταν αυξημένο σε σχέση με την Διάσκεψη της Στοκχόλμης, καθώς συμμετείχαν αντιπρόσωποι από 176 κράτη, μεταξύ αυτών και 103 αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων. Η Διακήρυξη του Ρίο εγκατέλει
ψε την προσέγγιση του περιβαλλοντικού προβλήματος από την σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προσέλαβε ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
ψε την προσέγγιση του περιβαλλοντικού προβλήματος από την σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προσέλαβε ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Ως προς το Πρωτόκολλο του Κιότο, μεγάλο μειονέκτημα του Πρωτοκόλλου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γεγονός, ότι δεν υπάρχουν ποσοτικοί στόχοι για αναπτυσσόμενες χώρες. Ίσως σε μια προσπάθεια συμπόνιας ή καλοπιάσματος των αναπτυσσόμενων χωρών δόθηκε ένα χαλαρότερο περιθώριο για αυτές, ίσως και για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που εισήγαγε το Πρωτόκολλο.
Η «Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (WSSD)» πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ, το “λίκνο της ανθρωπότητας” όπως χαρακτηρίστηκε, από τις 26 Αυγούστου μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου 2002 και παρευρέθηκαν πάνω από 100 αρχηγοί κρατών από 193 κράτη, με συνολικό αριθμό συμμετεχόντων περίπου 45.000. Η Διάσκεψη ήρθε σε συνέχεια της Διάσκεψης του Ρίο, για αυτό και πέρα από την ονομασία Earth Summit 2002 πήρε την ανεπίσημη ονομασία Rio+10 καθώς είχαν περάσει 10 χρόνια από την ομώνυμη Διεθνή Διάσκεψη.
Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το κλίμα COP15 ξεκίνησε και έφερε τεράστιες ελπίδες για μια σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος σε οικουμενικό επίπεδο. Παρόλα αυτά ενώ η Συνδιάσκεψη κατέληξε στο Σύμφωνο της Κοπεγχάγης, οι μεγαλύτεροι ρυπαντές στον πλανήτη οι ΗΠΑ και η Κίνα αρνήθηκαν να το υπογράψουν στην τελική φάση.
Η πιο αμέσως προηγούμενη διάσκεψη για το περιβάλλον, στην Λίμα, η οποία προετοίμασε την πορεία της διεθνούς πολιτικής για το περιβάλλον, δείχνει ότι τα κράτη είναι πλέον πιο συγκρατημένα σε μελλοντικές παροχές και εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Μετά από συνομιλίες που κράτησαν δύο ημέρες με υπερωρίες 195 κυβερνήσεις συμφώνησαν σε ορισμένους μόνο μετριοπαθείς πυλώνες μιας συμφωνίας στο Παρίσι, παρά τις υψηλές προσδοκίες για θετική έκβαση μετά από συμφωνία των ΗΠΑ και της Κίνας στον από κοινού περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα κείμενα που συμφωνήθηκαν στη Λίμα υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να παρέχουν μόνο αόριστα σχέδια για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τον ακρογωνιαίο λίθο μιας συμφωνίας στο Παρίσι. Αυτή τη πρωτοβουλία από την περουβιανή και γαλλική προεδρία της Συνδιάσκεψης για το Περιβάλλον έφεραν τις χώρες, τις πόλεις, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών όλους μαζί ώστε μαζί να προσαρμόσουν την δράση για την στήριξη της νέας συμφωνίας “action in support of the new agreement”.
Έτσι λοιπόν την Συνδιάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο, 195 χώρες υιοθέτησαν το πρώτο παγκόσμιας κλίμακας και νομικά δεσμευτικό κείμενο για την προστασία του κλίματος και της αναστροφής της κλιματικής αλλαγής. Η συμφωνία θέτει τα θεμέλια της εκκινήσης οικοδόμησης ενός παγκόσμιου πλάνου ώστε να μειωθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από 2°C. Η Συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ το 2020. Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα θα πρέπει να συνεισφέρουν πολύ στην χρηματοδότηση της τεχνολογίας για την καταπολέμηση της αλλαγής. Βέβαια για παραβίαση των στόχων των μερών δεν υπάρχουν χρηματικές ρήτρες θυμίζοντας κατά κάποιον τρόπο την Σύμβαση της Βαρκελώνης. Μεγάλο θέμα επίσης είναι οι αποζημιώσεις που αναφέρονται μέσα σε περίπτωση ακραίων καιρικών φαινομένων και καταστροφών βρίσκει αντίθετες τις ΗΠΑ. Είτε το 2020, είτε όταν συμπληρωθούν 55 μέρη τότε εντός 30 ημερών θα ενεργοποιηθεί η συμφωνία και για να αποσυρθεί ένα μέρος θα πρέπει να έχουν περάσει 3 χρόνια από την ημερομηνία έναρξης ισχύος. Οι οιωνοί φαίνονται θετικοί, μένει να δούμε στην πράξη τι θα συμβεί τελικά και αν αυτό το κείμενο θα αποτελέσει την εξαίρεση μεταξύ των άλλων σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος και αν η διάσκεψη της Βαρσοβίας το 2019 θα είναι μια Διάσκεψη που θα δείχνει συμμόρφωση με τους στόχους ή θα αποτελέσει μια ακόμα αναθεωρητική των στόχων συνάντηση.
Η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στην Στοκχόλμη το 1972 αποτέλεσε τον πρώτο σημαντικό σταθμό για την έμπρακτη προστασία του περιβάλλοντος σε διεθνές επίπεδο. Υιοθετήθηκαν οι θεμελιώδεις αρχές του δικαίου που αφορούν στο περιβάλλον και δρομολογήθηκε η εκκίνηση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον. Το πιο σημαντικό απότοκο της Συνδιάσκεψης ήταν η ίδρυση ενός καινούριου θεσμού που θα λειτουργούσε στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών και ονομάστηκε «Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP)». Το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ συνήφθη το 1987, μετά την ανακάλυψη της «τρύπας του όζοντος», και προστατεύει τη στιβάδα του όζοντος από τις βλάβες που προκαλούν ορισμένες χημικές ουσίες βιομηχανικής χρήσης, γνωστές ως «ουσίες που καταστρέφουν το όζον» (ODS, από τα αρχικά των λέξεων ozone-depleting substances).
Η δημιουργία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών το 1972 για το Περιβάλλον ήταν το πρώτο βήμα σε διεθνές επίπεδο για την επίτευξη ενός ευρύτερου πλαισίου για το περιβάλλον. Το 1987 η Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (WCED) ή αλλιώς Επιτροπή Brundtland εισήγαγε την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης και το στόχο της υψηλού επιπέδου προστασίας για το περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο.
Το ενδιαφέρον ήταν αυξημένο σε σχέση με την Διάσκεψη της Στοκχόλμης, καθώς συμμετείχαν αντιπρόσωποι από 176 κράτη, μεταξύ αυτών και 103 αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων. Η Διακήρυξη του Ρίο εγκατέλειψε την προσέγγιση του περιβαλλοντικού προβλήματος από την σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προσέλαβε ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Ως προς το Πρωτόκολλο του Κιότο, μεγάλο μειονέκτημα του Πρωτοκόλλου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γεγονός, ότι δεν υπάρχουν ποσοτικοί στόχοι για αναπτυσσόμενες χώρες. Ίσως σε μια προσπάθεια συμπόνιας ή καλοπιάσματος των αναπτυσσόμενων χωρών δόθηκε ένα χαλαρότερο περιθώριο για αυτές, ίσως και για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που εισήγαγε το Πρωτόκολλο.
Η «Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (WSSD)» πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ, το “λίκνο της ανθρωπότητας” όπως χαρακτηρίστηκε, από τις 26 Αυγούστου μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου 2002 και παρευρέθηκαν πάνω από 100 αρχηγοί κρατών από 193 κράτη, με συνολικό αριθμό συμμετεχόντων περίπου 45.000. Η Διάσκεψη ήρθε σε συνέχεια της Διάσκεψης του Ρίο, για αυτό και πέρα από την ονομασία Earth Summit 2002 πήρε την ανεπίσημη ονομασία Rio+10 καθώς είχαν περάσει 10 χρόνια από την ομώνυμη Διεθνή Διάσκεψη.
Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το κλίμα COP15 ξεκίνησε και έφερε τεράστιες ελπίδες για μια σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος σε οικουμενικό επίπεδο. Παρόλα αυτά ενώ η Συνδιάσκεψη κατέληξε στο Σύμφωνο της Κοπεγχάγης, οι μεγαλύτεροι ρυπαντές στον πλανήτη οι ΗΠΑ και η Κίνα αρνήθηκαν να το υπογράψουν στην τελική φάση.
Η πιο αμέσως προηγούμενη διάσκεψη για το περιβάλλον, στην Λίμα, η οποία προετοίμασε την πορεία της διεθνούς πολιτικής για το περιβάλλον, δείχνει ότι τα κράτη είναι πλέον πιο συγκρατημένα σε μελλοντικές παροχές και εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Μετά από συνομιλίες που κράτησαν δύο ημέρες με υπερωρίες 195 κυβερνήσεις συμφώνησαν σε ορισμένους μόνο με
τριοπαθείς πυλώνες μιας συμφωνίας στο Παρίσι, παρά τις υψηλές προσδοκίες για θετική έκβαση μετά από συμφωνία των ΗΠΑ και της Κίνας στον από κοινού περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα κείμενα που συμφωνήθηκαν στη Λίμα υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να παρέχουν μόνο αόριστα σχέδια για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τον ακρογωνιαίο λίθο μιας συμφωνίας στο Παρίσι. Αυτή τη πρωτοβουλία από την περουβιανή και γαλλική προεδρία της Συνδιάσκεψης για το Περιβάλλον έφεραν τις χώρες, τις πόλεις, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών όλους μαζί ώστε μαζί να προσαρμόσουν την δράση για την στήριξη της νέας συμφωνίας “action in support of the new agreement”.
τριοπαθείς πυλώνες μιας συμφωνίας στο Παρίσι, παρά τις υψηλές προσδοκίες για θετική έκβαση μετά από συμφωνία των ΗΠΑ και της Κίνας στον από κοινού περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα κείμενα που συμφωνήθηκαν στη Λίμα υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να παρέχουν μόνο αόριστα σχέδια για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τον ακρογωνιαίο λίθο μιας συμφωνίας στο Παρίσι. Αυτή τη πρωτοβουλία από την περουβιανή και γαλλική προεδρία της Συνδιάσκεψης για το Περιβάλλον έφεραν τις χώρες, τις πόλεις, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών όλους μαζί ώστε μαζί να προσαρμόσουν την δράση για την στήριξη της νέας συμφωνίας “action in support of the new agreement”.
Έτσι λοιπόν την Συνδιάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο, 195 χώρες υιοθέτησαν το πρώτο παγκόσμιας κλίμακας και νομικά δεσμευτικό κείμενο για την προστασία του κλίματος και της αναστροφής της κλιματικής αλλαγής. Η συμφωνία θέτει τα θεμέλια της εκκινήσης οικοδόμησης ενός παγκόσμιου πλάνου ώστε να μειωθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από 2°C. Η Συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ το 2020. Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα θα πρέπει να συνεισφέρουν πολύ στην χρηματοδότηση της τεχνολογίας για την καταπολέμηση της αλλαγής. Βέβαια για παραβίαση των στόχων των μερών δεν υπάρχουν χρηματικές ρήτρες θυμίζοντας κατά κάποιον τρόπο την Σύμβαση της Βαρκελώνης. Μεγάλο θέμα επίσης είναι οι αποζημιώσεις που αναφέρονται μέσα σε περίπτωση ακραίων καιρικών φαινομένων και καταστροφών βρίσκει αντίθετες τις ΗΠΑ. Είτε το 2020, είτε όταν συμπληρωθούν 55 μέρη τότε εντός 30 ημερών θα ενεργοποιηθεί η συμφωνία και για να αποσυρθεί ένα μέρος θα πρέπει να έχουν περάσει 3 χρόνια από την ημερομηνία έναρξης ισχύος. Οι οιωνοί φαίνονται θετικοί, μένει να δούμε στην πράξη τι θα συμβεί τελικά και αν αυτό το κείμενο θα αποτελέσει την εξαίρεση μεταξύ των άλλων σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος και αν η διάσκεψη της Βαρσοβίας το 2019 θα είναι μια Διάσκεψη που θα δείχνει συμμόρφωση με τους στόχους ή θα αποτελέσει μια ακόμα αναθεωρητική των στόχων συνάντηση.