Γράφει η Ευαγγελία Καψιμάλη
Η κλιματική κρίση είναι ένας όρος που αναφέρεται στον αρνητικό αντίκτυπο της απορρύθμισης του “θερμοστάτη” του πλανήτη. Πρόκειται για έναν όρο που τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται από την επιστημονική κοινότητα για να περιγράψει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες δεν αντιμετωπίζουν την κλιματική αλλαγή ως ένα φαινόμενο που θα απασχολήσει τη Γη μελλοντικά, αλλά ως ένα πολύ σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα το οποίο εξελίσσεται ραγδαία.
Μία από τις πιο ευάλωτες περιοχές κλιματικά, λοιπόν, είναι η Μεσόγειος Θάλασσα. Το γεγονός αυτό έχει προξενήσει αρκετή ανησυχία και στην Ελλάδα, με τους ειδικούς να κάνουν λόγο για “κλιματική εκτροπή”. Ποιες είναι, όμως, αυτές οι καταστροφικές συνέπειες που απειλούν να πλήξουν τον πλανήτη παγκοσμίως, αλλά ακόμη περισσότερο την Ελλάδα κι ολόκληρο τον Νότο;
Οι επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα της Μεσογείου
Αρχικά, πρέπει να σημειωθεί πως η θερμοκρασία των μεσογειακών υδάτων αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον ρυθμό αύξησης παγκοσμίως. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, τις επόμενες δεκαετίες, η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων στη Μεσόγειο πρόκειται να ανέβει κατά 20%. Οι έντονοι και καταστροφικοί καύσωνες, η λειψυδρία και η απώλεια βιοποικιλότητας είναι κάποιοι από τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ξηρασίας και των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. Όπως ανέφερε πρόσφατη μελέτη στο περιοδικό “Science”, μεγάλα τμήματα της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής θα ερημοποιηθούν εξαιτίας της έλλειψης νερού, που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή. Έτσι, η βιοποικιλότητα της Μεσογείου θα επηρεαστεί σημαντικά.
Νέα έκθεση του WWF, που έρχεται στη δημοσιότητα τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών, δείχνει την τεράστια επιρροή της κλιματικής κρίσης σε μερικά από τα πιο σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου. Στην έκθεση, λοιπόν, με τίτλο “Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο: Ιστορίες από μια θάλασσα που υπερθερμαίνεται”, αναφέρονται οι έξι κύριες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στο θαλάσσιο περιβάλλον και, ειδικότερα, στη θαλάσσια βιοποικιλότητα. Αρχικά, η θάλασσα “τροπικοποιείται”, με αποτέλεσμα τα είδη που ζούσαν στην περιοχή της Μεσογείου να πεθαίνουν ή να εκτοπίζονται εξαιτίας της αυξανόμενης θερμοκρασίας. Επίσης, σχεδόν 1000 νέα ξενικά είδη ψαριών έχουν μεταναστεύσει στην περιοχή μειώνοντας, έτσι, τα ενδημικά είδη, σε ποσοστό έως και 40% σε ορισμένες περιοχές, ενώ ταυτόχρονα έχει παρατηρηθεί μεγάλο ποσοστό μετακίνησης ειδών ψαριών από τις ακτές της Νότιας Αφρικής προς τα πιο θερμά ύδατα του Βορρά.
Ακόμη, στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο εντοπίζεται μεγάλος αριθμός μεδουσών. Ειδικότερα, έχει παρατηρηθεί μεγάλη μείωση στα αποθέματα ψαριών εξαιτίας της πολυετούς υπεραλίευσης και, ιδιαίτερα, σε ψάρια που αναζητούσαν την ίδια τροφή με εκείνη των μεδουσών. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο τους αλιείς, οι οποίοι έχουν καταλήξει να αλιεύουν περισσότερες μέδουσες παρά ψάρια. Τέλος, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αποτελεί απειλή για τα λιβάδια Ποσειδωνίας, τα οποία αποθηκεύουν το 11-42% των εκπομπών CO2 από τις μεσογειακές χώρες, ενώ το 30% όλων των Γοργονιών[i] καταστρέφονται από ακραία καιρικά φαινόμενα.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στον ελλαδικό χώρο
Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος είναι η περιοχή που έχει πληχθεί περισσότερο από τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, με την Ελλάδα να αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Ειδικότερα, μελέτες των ερευνητικών κέντρων Ελληνικών Πανεπιστημίων, της Ακαδημίας Αθηνών, του Εθνικού Αστεροσκοπείου και του IPCC[ii] απέδειξαν πως η κατάταξή της ανάμεσα στις πιο ευάλωτες χώρες του πλανήτη οφείλεται στην γεωγραφική της θέση. Η Ελλάδα έχει ακτογραμμή περίπου 16.300 χιλιόμετρα, που είναι σχεδόν ίση με το ένα τρίτο της περιμέτρου της Γης. Από το μήκος της ακτογραμμής αυτής περίπου τα 1.000 χιλιόμετρα αποτελούνται από περιοχές υψηλής ευαλωτότητας στην κλιματική αλλαγή, γεγονός που οφείλεται στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μέχρι το τέλος του αιώνα από 0,2 έως 2 μέτρα.
Μάλιστα, τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Αθήνα φιλοξένησε την Σύνοδο Κορυφής των Μεσογειακών Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης EUMED9. Στη σύνοδο αυτήν, οι ηγέτες των χωρών της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Μάλτας, της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας υιοθέτησαν τη “Διακήρυξη της Αθήνας για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο”. Με την υιοθέτηση της παραπάνω διακήρυξης, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της EUMED στοχεύουν στη συνεργασία για την ανταλλαγή εμπειρίας και τεχνογνωσίας, με σκοπό να αντιμετωπιστούν ακραία φυσικά φαινόμενα, όπως δασικές πυρκαγιές, που πλήττουν πολλές χώρες της Μεσογείου. Το σημαντικότερο ήταν πως ζήτησαν την πολυεπίπεδη ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, αλλά και την ενίσχυση των μέσων του στη Μεσόγειο. Τέλος, συμφώνησαν στη γρήγορη ανάπτυξη ενός πυροσβεστικού αλλά και εναέριου στόλου, αποσκοπώντας στην προστασία των Ευρωπαίων πολιτών και την άμεση αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, όπως σεισμών, πυρκαγιών, πλημμυρών.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, για την περίπτωση του ελλαδικού χώρου, οι επιστήμονες αναφέρονται σε κλιματική κρίση παρά σε κλιματική αλλαγή, καθώς εκτιμάται ότι μέχρι το 2100 η θερμοκρασία στη χώρα θα αυξηθεί κατά 5 βαθμούς Κελσίου. Το γεγονός αυτό πρόκειται να προξενήσει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, καθώς θα πληγούν τα παράκτια οικοσυστήματα, οι αγροτικές καλλιέργειες και η βιοποικιλότητα, ενώ οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές και για τον τουρισμό της χώρας, αφού ελλοχεύει ο κίνδυνος εξαφάνισης πολλών παραλιών και οικισμών.
Αυτές οι περιπτώσεις δείχνουν ξεκάθαρα τον ισχυρό δεσμό μεταξύ κλίματος και θάλασσας και την ανάγκη για βελτιωμένη θαλάσσια προστασία για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και της ανθεκτικότητας της Μεσογείου θάλασσας. Η επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα ειδικότερα για τις περιοχές της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα υπερβαίνει πάντα τον μέσο όρο της θερμοκρασίας του Πλανήτη και το νερό θα γίνει ένα πολύτιμο αγαθό, ενώ η έλλειψη νερού σε μεγάλα τμήματα της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής θα οδηγήσει τη Μεσόγειο σε μια μεγάλης έκτασης έρημο.
Όσον αφορά την περίπτωση της Ελλάδας, οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα, στο περιβάλλον και στην οικονομία είναι ήδη μεγάλες, και θα είναι ακόμα μεγαλύτερες στο κοντινό μέλλον, αν δεν παρθούν αυστηρά μέτρα για να μειωθεί η παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου. Ο πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών, Μανώλης Πλειώνης, είχε αναφέρει σε συνέντευξή του: «επιβάλλεται, όχι μόνο να ελαχιστοποιηθεί η χρήση ορυκτών καυσίμων, αλλά να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας, από το ισχύον στο οποίο το πρόσκαιρο κέρδος είναι η ύψιστη αξία, σε ένα άλλο στο οποίο η κοινωνική και περιβαλλοντική αλληλεγγύη θα κυριαρχούν». Επομένως, αν δεν αναστραφεί η κλιματική αλλαγή με τη λήψη προληπτικών αλλά και κατασταλτικών περιβαλλοντικών μέτρων, το μέλλον της ανθρωπότητας θα καταστεί δυστοπικό.
[i] Είδη κοραλλιών.
[ii] Intergovernmental Panel on Climate (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος).
ΠΗΓΕΣ
- Γεωργιοπούλου Τάνια, Η Μεσόγειος, από τις πιο ευάλωτες περιοχές στην κλιματική αλλαγή, Η Καθημερινή, Αύγουστος 10, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/society/561460660/i-mesogeios-apo-tis-pio-eyalotes-perioches-stin-klimatiki-allagi/
- France 24, UN report says Mediterranean ‘climate change hotspot’ will see temps 20% higher than global average, August 6, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.france24.com/en/europe/20210806-un-report-says-mediterranean-climate-change-hotspot-will-see-temps-20-higher-than-global-average?fbclid=IwAR0xeM748On9siF1eloxzAoEz8crw_xRagyDWE9lFX-X5tB7AzyZ_wx4ysg
- Γκαλούφα Κατερίνα, Η κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο, MAXMAG, Σεπτέμβριος 25, 2020, διαθέσιμο σε: https://www.maxmag.gr/perivallon/i-klimatiki-allagi-sti-mesogeio/
- WWF, Η κλιματική κρίση αλλάζει τη Μεσόγειο: Οι 6 κύριες επιπτώσεις, Ιούνιος 8, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.wwf.gr/ta_nea_mas/?uNewsID=3677441
- ΣΚΑΪ news, EUMED9: Η “Διακήρυξη της Αθήνας για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο”, Σεπτέμβριος 17, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.skai.gr/news/environment/eumed9-h-diakiryksi-tis-athinas-gia-tin-klimatiki-allagi-kai-to-perivallon-sti-mesogeio
- Κυριατσούλης Απόστολος, Η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της στη Μεσόγειο και την Ελλάδα, Πρώτο Θέμα, Σεπτέμβριος 9, 2019, διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/afieromata/to-idaniko-heimoniatiko-spiti/article/923217/i-klimatiki-allagi-kai-oi-sunepeies-tis-pagosmios-kai-eidikotera-sti-mesogeio-tin-ellada-kai-tin-rodo/
- MedEC, Climate change in the Mediterranean region and global warming (scientific paper), 2018, διαθέσιμο σε: https://www.medecc.org/the-relation-between-climate-change-in-the-mediterranean-region-and-global-warming-scientific-paper/
- WWF, Mediterranean is turning into the fastest warming sea with irreversible changes for marine and human life, Ιούνιος 8, 2021, διαθέσιμο σε: https://wwf.panda.org/wwf_news/?2821966/Mediterranean-is-turning-into-the-fastest-warming-sea-with-irreversible-changes-for-marine-and-human-life
Πηγή εικόνας: MedEC, Climate and environmental change in the Mediterranean – main facts, 2018, διαθέσιμο σε: https://www.medecc.org/climate-and-environmental-change-in-the-mediterranean-main-facts/?fbclid=IwAR1oTUvtyUOrEei0ckUIN4V9D3SH75LSNb3rVo6uT4AulJLJ2BfhBJTdmq8