Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς
Α. Προοίμιο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια την παγκόσμια πρωτοπόρο στο τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με τους στόχους της να ακολουθούν ανοδική πορεία. Το ζήτημα βέβαια δεν είναι μόνο οικολογικό και η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι η μόνη πηγή κινήτρου. Σε έναν Κόσμο που χρειάζεσαι ενέργεια για να δραστηριοποιηθείς, είτε ως βιολογική ανάγκη (μέσω της τροφής), είτε για μετακίνηση (καύσιμο), είτε ακόμα και για τη παραγωγή οποιουδήποτε αντικειμένου προς χρήση (οτιδήποτε μη χειροποίητο κατασκευάστηκε σε κάποιο εργοστάσιο/χώρο που συνδέεται με το σύστημα ηλεκτροδότησης), η προσβασιμότητα σε αυτή αποτελεί ζήτημα Ασφάλειας, ενώ ο περιορισμός, εργαλείο εξαναγκασμού και χειραγώγησης.
Με το όρο Α.Π.Ε. αναφερόμαστε στις ενεργειακές πηγές που υπάρχουν σε αφθονία στο Περιβάλλον. Σύμφωνα με την Οδηγία 2018/2001/EC, ως Α.Π.Ε. ορίζονται: «η ενέργεια από ανανεώσιμες μη ορυκτές πηγές ήτοι αιολική, ηλιακή (ηλιακή θερμική και ηλιακή φωτοβολταϊκή) και γεωθερμική ενέργεια, ενέργεια του περιβάλλοντος, παλιρροϊκή, κυματική και λοιπές μορφές ενέργειας των ωκεανών, υδροηλεκτρική, από βιομάζα, ενέργεια από τα εκλυόμενα στους χώρους υγειονομικής ταφής αέρια, από τα αέρια που παράγονται σε σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων και τα βιοαέρια».
Αρχικά για το 2020, οι στόχοι της Ε.Ε. ήταν η συμμετοχή των Α.Π.Ε. σε ποσοστό 20% της Ενεργειακής Κατανάλωσης, 10% των καυσίμων μεταφοράς, η μείωση των εκπομπών ρύπων κατά 20% και η ενεργειακή απόδοση να φτάσει στο 20%. Πλέον, για το 2030, ο στόχος συμμετοχής των Α.Π.Ε. έχει τροποποιηθεί σε 32% για τη συνολική κατανάλωση ενέργειας, 14% στα καύσιμα μεταφοράς και 15% το επίπεδο διαλειτουργικότητάς του Ηλεκτρικού Δικτύου. Επιπλέον, γίνεται μνεία για 40% μείωση στις εκπομπές ρύπων (από τα επίπεδα του 1990) και 32,5% αύξηση στην ενεργειακή αποδοτικότητα. Τέλος, υπάρχουν και μακροπρόθεσμοι στόχοι για το 2050, που αφορούν μία οικονομία με μηδενικό αποτύπωμα στο Περιβάλλον, σε εφαρμογή των δεσμεύσεων, τόσο του Συμφώνου του Παρισιού, όσο και τη Απόφασης για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Παράλληλα, τρέχουν και οι δεσμεύσεις της Ε.Ε. με τα Η.Ε. και την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Στόχοι 7 & 8).
Η πορεία της Ε.Ε. στις Α.Π.Ε. και η στάση της απέναντι στο Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα προνοητικών πολιτικών. Πλέον διακρίνουμε πως η Ε.Ε. κινείται με βάση επτά πυλώνες στην προώθηση των Α.Π.Ε. α) Την Στρατηγική της Ενεργειακής Ένωσης του 2015 «2015/080/COM», β) τη Στρατηγική της Ε.Ε. του 2016, γ) την Οδηγία 2009/28/EC «Renewable Energy Directive-RED I» που επισήμως θα αντικατασταθεί από την Οδηγία 2018/2001/EU «Renewable Energy Directive-RED II» τον Ιούνιο του 2021, δ) το νομοθετικό πακέτο «Clean Energy for all Europeans» 2016/860/COM, ε) τη Μακροχρόνια Στρατηγική της Ένωσης «Clean Energy for All», στ) την προτεινόμενη οδό πλεύσης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας του 2019 «2019/640/COM final», και η) τις πολιτικές κατευθύνσεις της νέας Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, για τα έτη 2019-2024, που θέτει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία απόλυτη προτεραιότητα και τον Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο προ των πυλών.
Β. Ιστορική Αναδρομή στις Θεμελιώδεις Συνθήκες της Ε.Ε.
Η ιστορία της Ε.Ε. δείχνει πως υπήρξε εξαιρετικά προνοητική στο τομέα των Α.Π.Ε., τουλάχιστον σε επίπεδο πολιτικής, καθώς οι δράσεις με ξεκάθαρο αντίκτυπο ξεκίνησαν το 2009 με την RED I. Από τα αρχικά της βήματα ως Ε.Κ. (Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992), έθετε ως βασικούς στόχους της κοινής πολιτικής την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, στο Άρθρο 130Ρ, η πολιτική που θα ακολουθήσει η E.K. αναφορικά με το περιβάλλον είναι της: «προώθησης σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων» συνεχίζοντας στη παρ. 2 «Ο ρυπαίνων πληρώνει». Το 1997, στην τροποποιητική Συνθήκη του Άμστερνταμ (Άρθρο 6) βλέπουμε την εισαγωγή ενός νέου στόχου κοινής πολιτικής, την επιδίωξη της Αειφόρου Ανάπτυξης. Τελευταίος σταθμός προ της δημιουργίας της Ε.Ε. ήταν η Συνθήκη της Νίκαιας, το 2001, όπου στο νέο Άρθρο 175 το Συμβούλιο της Ευρώπης θεσπίζει: «τα μέτρα που επηρεάζουν αισθητά την επιλογή ενός κράτους μεταξύ διαφορετικών πηγών ενέργειας και τη γενική διάρθρωση του ενεργειακού του εφοδιασμού». Καθίσταντο, δηλαδή, η διαχείριση και η διασφάλιση της ενέργειας από εθνικό σε κοινοτικό εργαλείο πολιτικής της Ε.Κ..
Ένα από τα πρώτα ορατά αποτελέσματα της τελευταίας τροποποίησης ήταν η Οδηγία για τον Ανανεώσιμο Ηλεκτρισμό, που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον Σεπτέμβριο του 2001 (Directive 2001/77/EC), που, σε συνδυασμό με την Οδηγία για τα Βιοκαύσιμα (Directive 2003/30/EC)του Μαΐου του 2003, έθεταν ως στόχο μέχρι το 2010 την επίτευξη 21% και 5,75% στη συμμετοχή των Α.Π.Ε. στη παραγωγή ηλεκτρισμού της Ε.Ε. και στο μερίδιο κίνησης των οχημάτων αντίστοιχα. Βέβαια, καθώς δεν ήταν νομικά δεσμευτικές, οδήγησαν σε μία ανανεωμένη, δεσμευτική και πιο δομημένη Οδηγία για τη Προώθηση των Α.Π.Ε., τον Απρίλιο του 2009 (DIRECTIVE 2009/28/EC) – (RED I), που όπου όχι μόνο τις συμπεριελάμβανε αλλά πρόσθετε και το υπόλοιπο φάσμα των Α.Π.Ε., με έλεγχο προόδου και προτάσεων βελτίωσης ανά δύο έτη από την Επιτροπή. Μία οδηγία που επηρεάστηκε από την Ανανεωμένη Συνθήκη για την Ευρώπη του 2007.
Η ειδοποιός διαφορά στη Συνθήκη της Λισσαβόνας το 2007 ήταν πως, με τις τροποποιήσεις της στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, συνυφαίνεται η μελλοντική πορεία της Ε.Ε. στην Αειφόρο Ανάπτυξη και την Προστασία του Περιβάλλοντος. Έκτοτε, η Ένωση «εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος», «προάγει την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο» και «προωθεί τις αξίες και τα συμφέροντά της και συμβάλλει στην προστασία των πολιτών της». Επιπλέον, «οι συντρέχουσες αρμοδιότητες της Ένωσης και των κρατών μελών αφορούν τους εξής κύριους τομείς»: «το περιβάλλον» και «την ενέργεια». Τέλος, τα σημαντικότερα άρθρα που έχουν επηρεάσει τη Πολιτική της Ε.Ε. και τη πρόοδο των Α.Π.Ε. είναι τα Άρθρα 191 και 194.
Στο Άρθρο 191 (πρώην 174) γίνεται αναφορά στην καταπολέμηση της Κλιματικής αλλαγής, με την προώθηση μέτρων. Ιδιαίτερης σημασίας, ωστόσο, αναδεικνύεται το Άρθρο 194, που αποτελεί τον νομικό πυρήνα σε ό,τι έχει να κάνει με τη πολιτική της Ε.Ε. στις Α.Π.Ε. από το 2007 κι έπειτα: «στο πλαίσιο της εγκαθίδρυσης ή της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και λαμβάνοντας υπόψη της απαίτησης να προστατευθεί και να βελτιωθεί το περιβάλλον, η πολιτική της Ένωσης στον τομέα της ενέργειας, σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών, έχει ως στόχο» : α) «να διασφαλίσει τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας», β) να διασφαλίσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ένωσης, γ) «να προωθεί την ενεργειακή αποδοτικότητα και την εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και την ανάπτυξη νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», και δ) «να προωθεί τη διασύνδεση των ενεργειακών δικτύων».
Τελευταία αναφορά σε αυτή τη συνοπτική αναδρομή, είναι η διακήρυξη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2007 που συμπληρώνει τη νομική υποχρέωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας με το δικαίωμα που αναγνωρίζεται για τους ανθρώπους να πορευθούν προστατεύοντας παράλληλα το Περιβάλλον. Στο Προοίμιο του Χάρτη, αναφέρεται πως η Ένωση «επιδιώκει να προάγει ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη» και στη συνέχεια στο Άρθρο 37, που αφορά τη Προστασία του Περιβάλλοντος, πως «Το υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητας του πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές της Ένωσης και να διασφαλίζονται σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης». Η Εφαρμογή λοιπόν των πολιτικών τις Ε.Ε. για τις Α.Π.Ε. είναι τόσο νομική υποχρέωση της Ε.Ε. όσο και δικαίωμα των πολιτών της.
Γ. Η εξέλιξη των πολιτικών και των δράσεων της Ε.Ε. αναφορικά με τις Α.Π.Ε.
- Η περίοδος της Αφύπνισης 2001-2009
Η περίοδος από το 2001 έως το 2009 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τη περίοδο της Αφύπνισης. Κατά το διάστημα αυτό, αν και υπήρχαν οδηγίες προς τα Κράτη-Μέλη για την ανάληψη πρωτοβουλιών και πολιτικών προώθησης των Α.Π.Ε., όπως η «Renewable Electricity Directive 2001/77/EC» και η «Biofuels Directive 2003/30/EC», το νομικό πλαίσιο δεν ήταν ξεκάθαρο και οι μόνοι συγκεκριμένοι στόχοι ήταν οι τελικοί (21% η συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην Ηλεκτρική Παραγωγή της Ε.Ε. και 5,75% το μερίδιο των Α.Π.Ε. στη κίνηση οχημάτων μέχρι το 2010), όπως αποτυπώνεται και στην «Renewable Energy: Progressing towards the 2020 target 2011/0031/COM». Επίσης αναφέρεται πως οι αρχικές προβλέψεις των Κρατών-Μελών στις νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις τους από την «RED I 2009/28/EC» ήταν εξαιρετικά αισιόδοξες, με τα μισά κράτη να αναμένουν να ξεπεράσουν το αρχικό στόχο του 20% μέχρι το 2020.
- Η περίοδος της Υλοποίησης
- 2009-2013
Η RED I 2009/28/EC είναι αποτέλεσμα τόσο της προαναφερόμενης ακινησίας των Κρατών-Μελών όσο και της ωρίμανσης των συνθηκών εντός της Ε.Ε. για την ανάληψη δραστικών μέτρων υπέρ της Βιώσιμης Ανάπτυξης μέσω των Α.Π.Ε.. Ως κείμενο, η Οδηγία αυτή ήταν σαφώς πιο δομημένη, με δικλείδες ασφαλείας (τακτικός έλεγχος ανά 2 έτη της πορείας επίτευξης των στόχων των Κρατών-Μελών και παράθεση συγκεκριμένων προτάσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα σημεία που μειονεκτούν), ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα και νομικά δεσμευτικούς στόχους.
Η πρώτη Αναφορά Προόδου των Α.Π.Ε. στην Ε.Ε., ήρθε από την Επιτροπή το 2013, εντός της Οικονομικής Κρίσης, και αφορούσε τα έτη 2009-2010. Τα στοιχεία ήταν ευοίωνα καθώς η Ε.Ε. ως σύνολο βρίσκονταν πάνω από τους τιθέμενους στόχους για τη συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην Ενέργεια και της επόμενης διετίας ελέγχου 2011/2012! Εντούτοις, υφίσταται ακόμα μία αποσπασματική αγορά, με χαμηλά επίπεδα ανταγωνισμού, υψηλά εξωτερικά κόστη και γραφειοκρατικά εμπόδια που δεν φαίνεται να επιλύονται. Ακόμα, η ενοποίηση του δικτύου απέχει από την επίτευξη, αλλά έχουν γίνει βήματα. Τέλος, αναφέρονταν πως τα αποτελέσματα της κρίσης θα φανούν περίπου κατά το έτος λήξης της Οδηγίας RED I και θα χρειαστούν επιπλέον μέτρα για την επίτευξη των τελικών στόχων ειδικά στους τομείς της αιολικής ενέργειας και των Βιοκαυσίμων. Κομβικός σταθμός τη περίοδο αυτή ήταν η αναγνώριση της Ε.Ε. το 2011 ως πλήρες μέλος των Ηνωμένων Εθνών, όπου μέσω της συμμετοχής της στην UN Economic Commission for Europe (UNECE) και την UN Conference on Trade and Development (UNCTAD) προωθεί τη Βιώσιμη Ανάπτυξη διεθνώς.
- 2014-2015
Εκτός από την βελτιωμένη Αναφορά Προόδου της Επιτροπής για τα έτη 2011-2012, έχουμε και τη πρώτη αποτίμηση REFIT «Regulatory fitness and Performance: results and next steps» της RED I, το 2014. Στην τελευταία, το αναμενόμενο μερίδιο των Α.Π.Ε. στη συνολική κατανάλωση ενέργειας της Ε.Ε. για το 2014 ήταν 15,3%, διατηρώντας την αισιοδοξία πως οι στόχοι του 2020 θα επιτευχθούν. Το 2013 βέβαια το ποσοστό αυτό ήταν στο 15%, οπότε και αρχίζει να εμφανίζεται μία στασιμότητα. Παρατηρείται, επίσης, για τα περισσότερα μέλη, μια γενικότερη μειωμένη δυναμική στη χρήση των Α.Π.Ε. στις μεταφορές, ενώ Γαλλία και Ολλανδία δεν κατόρθωσαν να καλύψουν στους ενδιάμεσους στόχους 2011/2012. Τέλος, διαπιστώνεται για ακόμη μία φορά πως τα Κράτη-Μέλη χρειάζεται να αντιμετωπίσουν εμπόδια, κυρίως μη χρηματικής φύσεως (Μείωση Γραφειοκρατίας-Κίνητρα για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις).
Στα θετικά, από την Αναφορά Προόδου μπορούσε να εξαχθεί πως οι τιθέμενοι στόχοι ήταν ακόμα επιτεύξιμοι. Η μείωση στη κατανάλωση ενέργειας από υδρογονάνθρακες είχε εξοικονομήσει για την Ένωση περίπου 60 δις ευρώ μέχρι στιγμής. Από την Ανάλυση REFIR αναγνωρίζονταν ομοίως το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν δεσμευτικοί στόχοι και προτεινόταν να τεθεί σε μελλοντική εφαρμογή σχέδιο δράσης για της Α.Π.Ε. και μετά το 2020, ώστε να ενισχυθεί ο σχεδιασμός των Κρατών-Μελών.
Αν και είχαν απομείνει λιγότερα από 6 έτη μέχρι το 2020, η Ε.Ε. μπορούμε να πούμε πως αναγνωρίζεται ως η πρωτοπόρος στις επενδύσεις για τις Α.Π.Ε. παγκοσμίως και σε καλή τροχιά επίτευξης των στόχων της RED I. Σε αυτό συνηγορούν 2 δύο σημαντικές κινήσεις της Ε.Ε. που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2014-2015 καθώς και η υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισίου.
Η πρώτη σημαντική κίνηση, αφορά την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ενεργειακής Ασφάλειας το 2014, όπου αναγνωρίζονται οι καίριες αδυναμίες τις Ένωσης στο τομέα της Ενεργειακής Ασφάλειας. Η Ε.Ε. εισάγει εν έτη 2013 το 53% της ενέργειας που καταναλώνει, και πιο συγκεκριμένα: το 90% του πετρελαίου, το 66% του φυσικού αερίου το 42% των στερεών καυσίμων και το 40% της πυρηνικής ενέργειας. Αυτό που αποτελεί πρόβλημα είναι η εξάρτηση από μικρό αριθμό ισχυρών κρατών/παρόχων. Η Ρωσία δεν προμηθεύει απλώς το 39% της εισαγωγής Φυσικού Αερίου στην Ε.Ε. αλλά είναι και ο αποκλειστικός προμηθευτής έξι Κρατών Μελών (Βουλγαρία, Φινλανδία, Σλοβακία, Λετονία, Λιθουανία, Τσεχία). Επιπλέον η Γερμανία και η Ιταλία εξαρτώνται για το 25% και 40% αντίστοιχα της ενεργειακής τους ανάγκης από τη Ρωσία.
Οι δυσκολίες στο εσωτερικό των κρατών μελών επηρεάζουν την Ένωση ως ολότητα, με κύριο παράδειγμα την κρίση στην Κριμαία η οποία μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή υπό το πρίσμα της Ενεργειακής Ασφάλειας. Προτείνεται, λοιπόν, μέσω της Στρατηγικής αυτής, να δημιουργηθεί μία λειτουργική εσωτερική αγορά, ώστε η εισαγωγή – εξαγωγή ενέργειας να αντιμετωπίζεται πιο εύκολα ως Ένωση παρά μεμονωμένα. Πιο συγκεκριμένα, προτείνονται 8 καίριοι πυλώνες δράσης, υπό την αρχή της Αλληλεγγύης, 1)Αύξηση αποθεματικών χώρων, 2)Ενίσχυση μηχανισμών έκτακτων αναγκών/Προστασία στρατηγικών εγκαταστάσεων, 3)Διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης, 4)Δημιουργία λειτουργικής εσωτερικής αγοράς ενέργειας, 5)Αύξηση παραγωγής ενέργειας (κυρίως μέσω Α.Π.Ε.), 6)Ανάπτυξη τεχνολογιών ενέργειας (κυρίως των Α.Π.Ε.), 7)Διαφοροποίηση εισαγωγών και 8)Βελτίωση της συνεργασίας των εθνικών ενεργειακών πολιτικών – μία εξωτερική πολιτική ως Ε.Ε..
Η έτερη σημαντική κίνηση ήταν το Στρατηγικό Πλαίσιο για μία ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση το 2015, όπου τίθενται τα θεμέλια για μία Ενεργειακή Ένωση βιώσιμη, φιλική προς το Περιβάλλον, με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, βασιζόμενο στη προγενέστερη πολιτική. Η Στρατηγική βασίζεται σε 5 αλληλοκαλυπτόμενες διαστάσεις: 1)Ενεργειακή Ασφάλεια, Αλληλεγγύη και Εμπιστοσύνη, 2)Ενοποιημένη Εσωτερική Αγορά Ενέργειας, 3)Ενεργειακή Αποδοτικότητα για τη διαχείριση της ζήτησης, 4)Αποανθρακοποίηση της Οικονομίας και 5)Έρευνα, Καινοτομία και Ανταγωνιστικότητα.
- Η περίοδος των Αλλαγών και των Μακροχρόνιων Σχεδίων
- 2016-2017
Εκτός από την Αναφορά Προόδου της Επιτροπής για τα έτη 2013-2014, έχουμε και το PRIMES Reference Scenario 2016 για την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για το 2020. Το σημαντικότερο όμως γεγονός είναι το νομοθετικό πακέτο «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» το Νοέμβριο του 2016, σε συνέχεια της Στρατηγική της Ενεργειακής Ένωσης του 2015 και της RED I. Ήδη η μεταστροφή στις Α.Π.Ε. μείωσε κατά 16 δις ευρώ τις εισαγωγές ενέργειας το 2014. Ακόμα, το ίδιο έτος είχαμε τη δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής αλλά και την Υπογραφή του Συμφώνου του Παρισίου και την επικύρωσή του από την Ε.Ε..
Το νομικό πλαίσιο «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» του 2016 ήρθε να οικοδομήσει πάνω στην RED I μετά το 2020 και στον απόηχο της επικύρωσης του Συμφώνου του Παρισίου 2016/10 . Αγγίζονται όλοι οι τομείς με επιπρόσθετα μέτρα και επιταχύνονται οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, θέτοντας ως βάση τους στόχους του 2020. Προτείνονται λοιπόν από το 2021 έως το 2030 να διοχετευθούν 177δις ευρώ ανά έτος από Κρατικές και ιδιωτικές επενδύσεις, δημιουργώντας σχεδόν 1 εκ. νέες θέσεις εργασίας. Αυτό το νομικό πλαίσιο, έρχεται να πραγματώσει τις δεσμεύσεις για τη Κλιματική Αλλαγή του Συμφώνου του Παρισίου. Έρχεται να επιστεγάσει το Στρατηγικό Πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης, αλλά και πλήθος άλλων προτάσεων. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις καλύπτουν την ενεργειακή αποδοτικότητα, την Ανανεώσιμη Ενέργεια, τη δομή της ενεργειακής αγοράς, την ασφάλεια στη προσφορά και τους κανονισμού που θα διέπουν την Ενεργειακή Ένωση και αποβλέπουν στο να γίνουν ακόμα περισσότερα, πιο σύντομα, πιο δυναμικά. Το νομικό πλαίσιο βαδίζει πάνω σε τρείς κύριου στόχους: 1) Η Ενέργεια πάνω από όλα, 2) Παγκόσμια Πρωτοπορία στις Α.Π.Ε. και 3) Δίκαιη Παροχή στους καταναλωτές.
Ένα ακόμη σημείο καμπής στην ιστορία της Ε.Ε. ήταν η δημοσίευση της Στρατηγικής της Ένωσης το 2016. Ήταν ένα πρωτοφανές βήμα η δημιουργία μιας Στρατηγικής που να εκφράζει όλα τα Κράτη Μέλη. Διαβάζοντας κανείς εκτενέστερα, διαπιστώνει πως στις Προτεραιότητες της Εξωτερικής Δράσης, πρώτη είναι η Ασφάλεια της Ένωσης, που βάλετε μεταξύ άλλων, από τη Κλιματική Αλλαγή και την ανασφάλεια στο τομέα της Ενέργειας. Στη πρώτη γραμμή δράσης «Ασφάλεια και Άμυνα Ένωσης»: δίνεται έμφαση στην αλληλοβοήθεια σε πιθανές κρίσεις όπως στον τομέα της Ενέργειας, και στη τέταρτη «Ενεργειακή Ασφάλεια της Ένωσης»: η πολιτική όσον αφορά το εξωτερικό σκέλος θα κατευθυνθεί σε μια διαφοροποίηση των προμηθευτών ενέργειας και κυρίως του φυσικού αερίου (Ρωσία), ενώ όσον αφορά το εσωτερικό σκέλος θα προωθηθεί η ενοποίηση της αγοράς ενέργειας, η διασυνδεσιμότητα και η δημιουργία αποθηκών LNG. Συνεχίζοντας, η Ενεργειακή Διπλωματία της Ένωσης θα ασκείται πλέον από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης. Τέλος η Ε.Ε. θα κινηθεί, με βάση τη πέμπτη Προτεραιότητα της Εξωτερικής Δράσης «τη Παγκόσμια Διακυβέρνηση του 21ου αιώνα», σε ένα άξονα ενθάρρυνσης των διεθνών οργανισμών προς την επιλογή Βιώσιμων Ενεργειακών Προτύπων και Πολιτικών στα πλαίσια συνεργασίας με τους ενεργειακούς καταναλωτές και προμηθευτές.
- 2018-2020
Το 2019 παραδόθηκε η τελευταία Αναφορά Προόδου της Επιτροπής για τα έτη 2015-2016, ενώ είχε ήδη αποφασιστεί το μελλοντικό πρόγραμμα της Ένωσης για τα έτη 2021-2030 με την Οδηγία RED II «2018/2001/EU» συνεπικουρούμενης από το πακέτο «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» και από τη Μακροχρόνια Στρατηγική «A clean Planet for All» 2018/773/COM. Με τη νέα Οδηγία, οι ανάγκες της Ένωσης για υδρογονάνθρακες το 2050 θα μειωθούν από το 55% στο 20%.
Η Αναφορά προόδου επιβεβαιώνει τις προγενέστερες προβλέψεις με τρόπο καθοριστικό. Η ένωση απείχε 2,5% από το στόχο του 20% της συμμετοχής των Α.Π.Ε. στην κατανάλωση ενέργειας, και ευρίσκοντο κατά 1.5% πάνω από τον ενδιάμεσο στόχο του 2016/2017. Από τους μεταχρονισμένους ελέγχους της Επιτροπής, όλα τα κράτη βρίσκονται σε τροχιά επίτευξης των συμφωνημένων για το 2020 (εκτός από την Ολλανδία). Μάλιστα, η Επιτροπή αναφέρει και μία παραδοχή του Διεθνή Οργανισμού Ανανεώσιμης Ενέργειας (IRENA) πως η Ευρώπη έχει γίνει φάρος για το μέλλον των Α.Π.Ε. με τις καινοτομίες στο τομέα αυτό.
Η ρητορική στη μακροχρόνια Στρατηγική «Clean Planet for All» γίνεται άμεσα κατανοητή. Η κλιματική Αλλαγή απασχολεί σοβαρά τους Ευρωπαίους και πρέπει να παρθούν άμεσα και αποφασιστικά μέτρα. Στόχος της Στρατηγικής αυτής είναι να τεθεί η μακροχρόνια κατεύθυνση της Ένωσης στην Κλιματική και Ενεργειακή Πολιτική, σε υλοποίηση του Συμφώνου του Παρισίου αλλά και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Η.Ε.. Στην ανάλυση που παρουσιάζεται, η μεγιστοποίηση των Α.Π.Ε. και η χρήση του ηλεκτρισμού αποτελεί στρατηγικής σημασίας στόχο μαζί με άλλους εφτά. Ωστόσο, γίνεται αναφορά και στο μέγεθος της πρόκλησης, που επιτάσσει την κοινωνική και οικονομική μεταμόρφωση επηρεάζοντας όλους τους τομείς της Οικονομίας.
Δ. Ο δρόμος μπροστά μας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λοιδορηθεί ουκ ολίγες φορές για κωλυσιεργίες και δυσκίνητο γραφειοκρατικό μηχανισμό. Όμως σημαντικό είναι να συνυπολογίσουμε στην όποια κριτική μας πως αναφερόμαστε στη συνεργασία 27, πλέον, Κρατών και αντιστοίχως στην συνεργασία πολιτών 27 Κρατών σε διάφορα επίπεδα εντός Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της Ευρώπης, χωρίς να αναφερθούμε σε όλους τους υπόλοιπους οργανισμούς και υποτμήματα.. Στο πέρας 20 ετών είχαμε οδηγίες, Αναλύσεις, έκδοση μακροπρόθεσμων και μη στρατηγικών, συμφωνίες σε επίπεδο Η.Ε και Κρίσεις που βοήθησαν να γίνει επιτακτική η παρούσα πορεία πλεύσης της Ένωσης. Και στα πιο καίρια βήματα να απαιτείται η ομοφωνία 28 (πλέον 27) διαφορετικών πολιτισμικών οντοτήτων. Ίσως τώρα να είναι πιο εύκολα κατανοητό γιατί χρειάστηκαν όλα αυτά τα βήματα και αυτό το χρονικό διάστημα.
Πλέον, η Ένωση κατευθύνεται προς το 2050, πρωτοπόρος στο τομέα των Α.Π.Ε., έχοντας την εμπειρία λαθών και επιτυχιών επί 20 συναπτά έτη. Έχοντας επίσης μία δυναμική που πηγάζει τόσο από τη συνειδητοποίηση πως χωρίς Βιώσιμο Περιβάλλον δεν θα υπάρχει βιώσιμη Ανθρωπότητα, αλλά και πως αν δεν προσπαθήσει κανείς να ηγηθεί, ποιος θα δώσει το παράδειγμα, ώστε όλοι να συνταχθούν σοβαρά στον Απόλυτο Στόχο: την Διατήρηση της Ζωής όπως τη γνωρίζουμε; Οι στόχοι της Ένωσης είναι πλέον επαναδιαπραγματεύσιμοι μόνο προς τα πάνω και θα δραστηριοποιηθεί σε όλους τους τομείς για να επιτευχθούν οι στόχοι του Συμφώνου του Παρισίου και της Βιώσιμης Ανάπτυξης των Η.Ε..
Βιβλιογραφία
Maastricht Treaty, 07-02-1992, Διαθέσιμο σε: https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/docs/body/treaty_on_european_union_en.pdf
Treaty of Amsterdam, 02-10-1997, Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/topics/treaty/pdf/amst-en.pdf
Treaty of Nice, 10-03-2001, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12001C%2FTXT
Renewable Electricity Directive 2001/77/EC, 27-09-2001, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32001L0077
Biofuels Directive 2003/30/EC, 08-05-2003, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32003L0030
Lisbon Treaty 2007, 17-12-2007, Διαθέσιμο σε: http://publications.europa.eu/resource/cellar/688a7a98-3110-4ffe-a6b3-8972d8445325.0007.01/DOC_19
Charter of Fundamental Rights of the European Union, Διαθέσιμο σε: https://fra.europa.eu/sites/default/files/charter-of-fundamental-rights-of-the-european-union-2007-c_303-01_en.pdf
Renewable Energy Directive 1 2009/28/EC, 23-04-2009, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:140:0016:0062:en:PDF
Communication Renewable Energy: Progressing towards the 2020 target, COM/2011/0031, EUR-Lex, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1410356591934&uri=CELEX:52011DC0031
Renewable energy progress report, COM(2013) 175 final, 27-03-2013, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52013DC0175&from=EN
Regulatory Fitness and Performance (REFIT): Results and Next Steps, COM(2013) 685 final, 2-10-2013, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2013/EN/1-2013-685-EN-F1-1.Pdf
Renewable energy progress report, COM(2015) 293 final, 15-06-2015, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:4f8722ce-1347-11e5-8817-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_1&format=PDF
Renewable energy progress report, COM(2017) 57 final, 01-02-2017, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2017/EN/COM-2017-57-F1-EN-MAIN-PART-1.PDF
Mid-term Evaluation of the Renewable Energy Directive: a study in the context of REFIT programme, CE DELFT et al, Διαθέσιμο σε: http://ec.europa.eu/energy/en/studies
Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ενεργειακής Ασφάλειας, COM(2014) 330 Final, Brussels, 28-05-2014, Διαθέσιμο σε: https://www.eesc.europa.eu/resources/docs/european-energy-security-strategy.pdf
A Framework Strategy for a Resilient Energy Union with a Forward-Looking Climate Change Policy, COM/2015/080 final, 25-02-2020, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2015:80:FIN
A Global Strategy for the European Union’s Foreign and Security Policy, June 2016, Διαθέσιμο σε: https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/eugs_review_web_0.pdf
Επικύρωση του Συμφώνου του Παρισίου, Απόφαση του Συμβουλίου Ε.Ε. 2016/1841, 05-10-2016, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32016D1841
Clean Energy For All Europeans, COM(2016) 860 final, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:fa6ea15b-b7b0-11e6-9e3c-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_1&format=PDF
Renewable Energy Directive 2, 2018/2001/EU, 11-12-2018, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2018.328.01.0082.01.ENG&toc=OJ:L:2018:328:TOC
A Clean Planet for all, 2018/773/COM final, 28-11-2018, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN
Renewable Energy Progress Report, COM(2019) 225 final, 09-04-2019, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52019DC0225&qid=1559033163855&from=EN
Political Guidelines for the next European Commission 2019-2024, A Union that strives for more: My agenda for Europe, Ursula von der Leyen, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/political-guidelines-next-commission_en.pdf
The European Green Deal, COM(2019) 640 final, 11-12-2019, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/european-green-deal-communication_en.pdf
European Parliament resolution of 15 January 2020 on the European Green Deal (2019/2956(RSP), P9_TA(2020)0005, 15-01-2020, Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0005_EN.html
Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ)/Συνθήκη του Μάαστριχτ, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Διαθέσιμο σε: https://www2.europarl.europa.eu/about-parliament/el/in-the-past/the-parliament-and-the-treaties/maastricht-treaty
What is energy?, U.S. E.I.A., Διαθέσιμο σε: https://www.eia.gov/energyexplained/what-is-energy/
Renewable energy, European Parliament, Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/70/renewable-energy
Delegation of the European Union to the UN and other international organisations in Geneva, EEAS, Διαθέσιμο σε: https://eeas.europa.eu/delegations/un-geneva/660/eu-geneva_en
Sustainable Development Goals, UNECE, Διαθέσιμο σε: http://www.unece.org/info/about-unece/mission/unece-and-the-sdgs.html
2020 climate & energy package, European Commission, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2020_en
2030 climate & energy framework, European Commission, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2030_en
2050 long-term strategy, European Commission, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2050_en
Paris Agreement European Commission, Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/policies/international/negotiations/paris_en
Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, Sustainable Development Goals Knowledge Platform, Διαθέσιμο σε: https://sustainabledevelopment.un.org/post2015/transformingourworld
Energy Union, European Council for an energy efficient economy, Διαθέσιμο σε: https://www.eceee.org/policy-areas/energy-union/
Fact Sheets on the European Union, Renewable energy, European Parliament, Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/70/renewable-energy
Πηγή εικόνας: https://www.e-mc2.gr/el/news/why-renewable-energy-best-industry-invest-2020