Γράφει ο Εμμανουήλ Πανανάς
Παράδεισος, ελευθερία, ευκαιρίες, ευημερία. Οι προηγούμενες, απλές και ανεξάρτητες, νοηματικά, λέξεις αποτελούν μονάχα ένα κομμάτι από τις αναρίθμητες απαντήσεις που θα έδινε ένας, εκ προοιμίου θετικά προκατειλημμένος άνθρωπος, αν τον ρωτούσες να χαρακτηρίσει με μία λέξη τον λεγόμενο Δυτικό Κόσμο, και ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Όλες αυτές οι λέξεις-απαντήσεις, ασφαλώς κρύβουν μία αλήθεια. Επειδή, όμως, η αλήθεια είναι πολυεπίπεδη και εμφανίζεται σε διαφορετικές εκδοχές, συνδυαζόμενη με την πραγματικότητα, δύναται να προσδώσει ένα αποτέλεσμα που να μην περίμενε ο αναζητητής αυτής.
Μία τέτοια μορφή παράδοξου απέκτησε, δυστυχώς, και εξακολουθεί να έχει από το 2014 η πόλη Flint στην πολιτεία του Michigan. Το Flint, μία πόλη σχεδόν εκατό χιλιάδων κατοίκων, με την πλειοψηφία των οποίων να αποτελείται από αφροαμερικανούς, και αποτελεί το σημείο ίδρυσης της αυτοκινητοβιομηχανίας General Motors (GM), η οποία μαζί με την Ford, συντηρούσαν για δεκαετίες τόσο το Flint και το γειτνιάζον μητροπολιτικό κέντρο του Detroit, όσο και σχεδόν το σύνολο της πολιτείας του Michigan, γιγαντώνοντας, παράλληλα, την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο. Αυτές όμως αποτελούν διθυραμβικές στιγμές ενός λησμονημένου παρελθόντος. Με το κλείσιμο παραγωγικών μονάδων και την φυγή πολλών οικογενειών σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα προκειμένου να βρεθεί πιο εύκολη και υψηλότερα αμειβόμενη εργασία η εγκατάλειψη δεν άργησε να εμφανιστεί.
Η κορύφωση της εγκατάλειψης της πόλης και συνάμα τρανό σημείο ένδειξης μη σεβασμού στην αξιοπρέπεια και δη στις ζωές των κατοίκων του Flint υπήρξε η αλλαγή του τρόπου υδροδότησης της πόλης. Για δεκαετίες η πόλη και γενικότερα ολόκληρη η πολιτεία του Michigan λάμβανε πόσιμο νερό από το μεγαλύτερο σύστημα γλυκού νερού στην Γη, δηλαδή τις Μεγάλες Λίμνες και πιο συγκεκριμένα την λίμνη Χιούρον (Huron). Παρά την ύπαρξη παροχής νερού που είναι πλούσια σε ποσότητα και αδιαμφισβήτητα σε ποιότητα, οι τοπικές αρχές επιδίωξαν την υιοθέτηση εναλλακτικού τρόπου υδροδότησης, με την επιχειρηματολογία πως θα είναι η πλέον οικονομική και προσιτή επιλογή και πως τα έξοδα υδροδότησης και συντήρησης των αγωγών νερού από τις Μεγάλες Λίμνες θεωρούνταν πλέον δυσβάσταχτα. Η προτεινόμενη εναλλακτική υπήρξε ο ποταμός που διαβαίνει κατά μήκος την πόλη και στον οποίο οφείλει και η ίδια το όνομα της, δηλαδή ο ποταμός Flint. Στην εκπλήρωση όμως αυτού του πολυδιαφημισμένου και αρκετά ακριβού, όπως φάνηκε στην συνέχεια, έργου, γεγονός που αφήνει ισχυρές υποψίες χρηματισμών και υπερτιμολογήσεων, τέθηκε ένα αντεπιχείρημα από τους κατοίκους, η ποιότητα του νερού.
Για χρόνια ο ποταμός Flint υπήρξε σημείο εναπόθεσης των λημμάτων από τις αυτοκινητοβιομηχανίες του Michigan, των λημμάτων από τις υπόλοιπες βιομηχανικές ζώνες της περιοχής αλλά και των λημμάτων αποχέτευσης τόσο του ίδιου του Flint, όσο και του συνόλου των πόλεων που διαβαίνει ο ποταμός μέχρι τις εκβολές του. Αποτέλεσμα αυτής της μακροχρόνιας ρύπανσης είναι η ύπαρξη μεγάλης ποσότητας χημικών λημμάτων στο νερό του ποταμού, ειδικά μολύβδου, ο οποίος θεωρείται θανατηφόρος για τον άνθρωπο και το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Παρά τις διαμαρτυρίες και τις ενέργειες αποτροπής αυτής της απόφασης, οι προσπάθειες φάνηκαν άκαρπες. Από τον Απρίλιο του 2014 τέθηκε σε λειτουργία η νέα εγκατάσταση υδροδότησης που παρείχε νερό μεν, παντελώς ακατάλληλο δε, μέσω του ποταμού Flint στην ομώνυμη πόλη. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν καθώς μέσα σε δεκαοχτώ μήνες καταγράφηκαν δώδεκα θάνατοι και ενενήντα διασωληνώσεις, όπου σε όλες τις περιπτώσεις ανιχνεύθηκε ποσότητα συσσώρευσης μολύβδου στον οργανισμό περίπου τρεις με τέσσερις φορές παραπάνω από το επιτρεπτό όριο. Όλα τα βλέμματα στράφηκαν στο νερό.
Έπειτα από εκτεταμένες διαδηλώσεις και ταραχές το ζήτημα πέρασε από το τοπικό, φθάνοντας αρχικά σε πολιτειακό και έπειτα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Στάλθηκαν κλιμάκια εμπειρογνωμόνων και ιατρικές ομάδες για να εξετάσουν τόσο της κατάσταση σε μακρο-επίπεδο αλλά και μεμονωμένα τους ίδιους τους κατοίκους. Η επίσημη ανακοίνωση μετά το πέρας της ερευνητικής διαδικασίας την περίοδο 2015-2016 έδειχνε πως δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας καθώς οι εργαστηριακές μελέτες αναδείκνυαν το τρεχούμενο νερό της πόλης ως πόσιμο. Λίγο καιρό έπειτα από τις ανακοινώσεις όμως, εργαζόμενοι από τα υγειονομικά κλιμάκια αμφισβήτησαν ανοιχτά τα επίσημα νούμερα και κατηγόρησαν τις αρχές για συγκάλυψη. Πιο συγκεκριμένα, πολλοί από τους εργαζόμενους αυτούς ανέφεραν πως το νερό όχι μόνο δεν είναι πόσιμο αλλά περιέχει σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερο μόλυβδο από το επιτρεπτό όριο, και λοιπά χημικά, όπως υγρά μπαταριών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή αυτοκινήτων, τα οποία μπορούν να θεωρηθούν – στην καλύτερη περίπτωση – καρκινογόνα. Επίσης, τονίστηκε πως σχεδόν εννέα χιλιάδες παιδιά που εκτέθηκαν στο μολυσμένο νερό κινδύνευαν από μόλυνση του οργανισμού τους λόγω του μολύβδου, και ειδικότερα, σε πολλά παιδιά εντοπίστηκε συσσώρευση έως και δώδεκα φορές πάνω από το επιτρεπτό.
Άλλοι πιθανοί κίνδυνοι που αναφέρθηκαν ήταν εγκεφαλικές βλάβες, μη φυσιολογική ανάπτυξη των μερών του εγκεφάλου που ευθύνονται για την νοητική λειτουργία (δηλαδή, μείωση του IQ), αλλοίωση του DNA και πολλοί τύποι καρκίνου. Ως σημαντική λεπτομέρεια τέθηκε το γεγονός πως αυτές οι βλάβες φάνηκε πως αποκτούσαν κληρονομικό μοτίβο, με νεογέννητα και έμβρυα από «μολυσμένες» εγκυμονούσες και λεχώνες να φαίνεται πως εμφάνιζαν εξαρχής υψηλή μόλυνση. Ανεξάρτητοι επιστήμονες ανέφεραν μία αρκετά δυσάρεστη πρόβλεψη πως η μόλυνση που έχει υποστεί ένα από τα παιδιά της πόλης μπορεί να μεταβιβαστεί στις μελλοντικές γενιές μέχρι και τα εγγόνια του παιδιού αυτού.
Οι αποκαλύψεις αυτές έφεραν νέο κύκλο πολλαπλών διαδηλώσεων. Ταυτόχρονα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της πόλης έφευγε σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εκτεταμένη ερήμωση της πόλης, κάνοντας το Flint την πόλη με τα περισσότερα εγκαταλειμμένα κτήρια σε ολόκληρες τις ΗΠΑ, με σχεδόν ένα στα τρία κτήρια να έχει εγκαταλειφθεί. Η έναρξη εκ νέου των διαδηλώσεων έφερε την προσωπική επίσκεψη στην πόλη του τότε προέδρου Barack Obama. Ο απερχόμενος, την στιγμή της επίσκεψης του, πρόεδρος στην συνέντευξη τύπου που παρέδωσε φάνηκε καθησυχαστικός και διαβεβαίωσε τους κατοίκους πως όλα είναι υπό έλεγχο, τονίζοντας πως το πιο σημαντικό όπλο των κατοίκων είναι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η τροπή αυτή απογοήτευσε την πλειοψηφία των κατοίκων, οι οποίοι θεώρησαν πως αφήνονταν στη μοίρα τους.
Μία εξέλιξη που ενδυνάμωσε το αίσθημα εγκατάλειψης των κατοίκων ήταν, πως λόγω των πολλών εγκαταλελειμμένων κτηρίων της πόλης, η συνολικότερη έκταση του Flint παραχωρήθηκε στον αμερικανικό στρατό με πρόφαση την εξάσκηση σε ρεαλιστικές συνθήκες μάχης εντός οικισμού, σαν προσομοίωση για τις συνθήκες που θα αντιμετώπιζαν οι Αμερικανοί πεζοναύτες στις πόλεις της Συρίας. Μετά την λήψη των καθηκόντων του, ο διάδοχος του Obama στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ, Donald Trump, επισκέφθηκε την πόλη και διαβεβαίωσε τους κατοίκους πως θα κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του για να επανέλθει η ομαλότητα, με τους πολέμιους του τωρινού προέδρου των ΗΠΑ να τον κατηγορούν πως αρκείται απλά σε κινήσεις φαίνεσθαι και όχι σε έμπρακτες ενέργειες.
Μία θετική εξέλιξη για τους κατοίκους, υπήρξε πως κάποιοι πολιτειακοί και ομοσπονδιακοί δικαστές άρχισαν να ερευνούν σε σχετικά εκτενέστερο βαθμό τη γενικότερη κατάσταση. Η έρευνα απέδωσε καρπούς, με δεκαπέντε άτομα που σχετίζονταν με τους κοινοτικούς θεσμούς και την πολιτειακή υδροδότηση να δέχονται κατηγορίες πως γνώριζαν εκ των προτέρων την ακαταλληλότητα του νερού. Επίσης, τον Ιούλιο του 2016 ορίστηκε η πολιτεία του Michigan να διαθέτει σε μηνιαία βάση εμφιαλωμένο νερό σε όσα σπίτια, αποδεδειγμένα, δεν διέθεταν κατάλληλα φίλτρα και ανακαινισμένους σωλήνες υδροδότησης, ξεκινώντας παράλληλα την αλλαγή των σωλήνων και σταδιακά να επανεντάξει την πόλη στην γενική παροχή νερού της πολιτείας, στόχος ο οποίος όφειλε να επιτευχθεί μέχρι το 2018. Η κατάσταση όμως δεν άργησε να επανέλθει σε μία λιμνάζουσα κατάσταση. Η εκτέλεση των έργων φάνηκε να κωλυσιεργεί με μόνη την Επιτροπή Πολιτικών Δικαιωμάτων της Πολιτείας του Michigan να πιέζει, όσο δύναται, για την εκπλήρωση του έργου μέχρι σήμερα. Τέλος, οι πιο πρόσφατες εξελίξεις αφήνουν μία γλυκόπικρη επίγευση. Αφενός, με νέα απόφαση του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου των ΗΠΑ η πολιτεία του Michigan υποχρεούται να δώσει αποζημιώσεις ύψους εξακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων στους κατοίκους του Flint, αφετέρου όμως ανακοινώθηκε η διακοπή της παροχής εμφιαλωμένου νερού στους κατοίκους.
Όπως είναι εμφανές, η κατάσταση στο Flint κρίνεται, ακόμα, παραπάνω από κρίσιμη και είναι αναγκαίο να γίνουν τάχιστα όσο το δυνατόν περισσότερα και αποτελεσματικότερα βήματα προκειμένου να διορθωθεί όσο δύναται. Εννοείται πως πολλές από τις βλάβες είναι ανεπανόρθωτες και το κόστος σε ζωές, τόσο τώρα, όσο και λόγω της γενικευμένης μόλυνσης θα είναι μελλοντικά βαρύ αλλά οι υπεύθυνοι οφείλουν να δράσουν για να σώσουν τις μελλοντικές γενιές και να δικαιώσουν τους ήδη πολλούς πληγέντες.
Βιβλιογραφία:
- Newsroom, The Guardian, Michigan to pay $600m to Flint residents following drinking water disaster, August 20, 2020 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2020). Διαθέσιμο σε:
- Newsroom, The Guardian, Revealed: water company and city officials knew about Flint poison risk, December 10, 2019 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2020). Διαθέσιμο σε:
- The Two-Way, NPR, Lead-Laced Water In Flint: A Step-By-Step Look At The Makings Of A Crisis, April 20, 2016 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2020). Διαθέσιμο σε:
- Environment, National Geographic, Five years on, the Flint water crisis is nowhere near over, April 25, 2019 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2019). Διαθέσιμο σε:
- Our Stories, NRDC, Flint Water Crisis: Everything You Need to Know, November 08, 2018 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2020). Διαθέσιμο σε:
- Newsroom U.S., The New York Times, After Water Fiasco, Trust of Officials Is in Short Supply in Flint, October 08, 2016 (τελευταία πρόσβαση 31/08/2020) Διαθέσιμο σε:
Ταινίες:
- Fahrenheit 11/9 (2018)