Γράφει η Ειρήνη Σαββίδη
Σε μία εποχή που όλα είναι πολιτικοποιημένα, ίσως να μην προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως κάτι σχετικά ασήμαντο όπως η χρήση μάσκας προσώπου έχει γίνει το πιο σύνηθες ζήτημα των ημερών. Ερωτήματα όπως το εάν πρέπει να φοράμε μάσκα, εάν μας προστατεύει από τον ιό, και ποιους προστατεύει συγκεκριμένα είναι μερικά από τα ερωτήματα που ταλανίζουν τους πολίτες. Λόγω του Covid-19 πολλά ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ελλάδα, η Γερμανία, και η Ιταλια έχουν υποχρεώσει τους πολίτες τους να φορούν μάσκα ιδιαίτερα μέσα στα καταστήματα όπου υπάρχει συνωστισμός (Boffey, 2020). Αντιθέτως, ο Donald Trump απέφυγε να υποβάλλει τους Αμερικανούς πολίτες στην υποχρεωτική χρήση της μάσκας. Πιο συγκεκριμένα, όταν ρωτήθηκε ως προς αυτή την απόφασή του, απάντησε: «Θέλω οι άνθρωποι να έχουν μία σχετική ελευθερία» (Hamilton, 2020). Ωστόσο, καθώς οι εντολές για τη χρήση της μάσκας κατά της πανδημίας πολλαπλασιάζονται μεταξύ των χωρών, ένα κύριο ερώτημα φαίνεται να κυριαρχεί των υπολοίπων: είναι πραγματικά ζήτημα ανθρωπίνων δικαιώματων η χρήση μάσκας;
ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ;
Η Οικουμενική Διακύρηξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Universal Declaration of Human Rights) προβλέπει ότι ο καθένας έχει το «δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία,και την ασφάλεια των προσώπων». Ομοίως, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ) αναφέρει πως «το δικαίωμα όλων στη ζωη προστατεύεται από το νόμο». Εγγενής σε αυτήν την έννοια του δικαιώματος στη ζωή είναι η ιδέα της σωματικής αυτονομίας, ότι το άτομο πρέπει να είναι ο τελικός κριτής στις αποφάσεις που σχετίζονται με το σώμα του. Επομένως, από το διεθνώς αναγνωρισμένο δικαίωμα αντλείται η νομική βάση το άτομο να μη φοράει μάσκα εάν δε το θέλει. Υπάρχουν ωστόσο σημαντικοί περιορισμοί.
Αναλυτικότερα, ο πρώτος περιορισμός αφορά τα δικαιώματα που μπορούν να περιοριστούν νόμιμα από τις κυβερνήσεις. Σύμφωνα με την ΕΣΔΑ, η νόμιμη παρέμβαση υφίσταται όταν τα δικαιώματα περιορίζονται για τους σκοπούς της «εθνικής ασφαλείας, της δημόσιας ασφαλείας…της οικονομικής ευημερίας της χώρας…της προστασίας της υγείας…και της προστασίας των δικαιωμάτων των ελευθεριών των άλλων».
Ο δεύτερος περιορισμός διατυπώνεται από την Wendy Parmet, τη διευθύντρια του Κέντρου Πολιτικής και Νομικής Υγείας του πανεπιστημίου Northeastern , η οποία υποστηρίζει πως κανένας δεν κατέχει το δικαίωμα να βλάψει την υγεία των συμπολιτών του (MacFarquhar, 2020). Στην ουσία το δικαίωμα στη σωματική αυτονομία δε δημιουργεί αντίστοιχο δικαίωμα παραβίασης της υγείας και της ασφάλειας των άλλων.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ;
Αυτοί που είναι αντίθετοι στη χρήση μάσκας, με επιχειρήματα υποστηρίζουν πως δεν έχει αποδειχθεί μείωση στο ποσοστό μόλυνσης από τη χρήση αυτής. Στις 20 Ιουλίου 2020, μία ομάδα που ονομάζεται Keep Britain Free διοργάνωσε μία διαμαρτυρία ενάντια στις υποχρεωτικές μάσκες προσώπου. Επιπρόσθετα, ένας από τους διοργανωτές ανέφερε σε δήλωσή του πως «η επιβολή της μάσκων δεκαέξι εβδομάδες μετά την πανδημία…δεν έχει επιστημονικό νόημα» (Bennett, 2020).
Δηλώσεις όπως αυτές, αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν πως ο ιος αυτός είναι όντως άγνωστος για τους επιστήμονες οι οποίοι αγωνίζονται να μάθουν περισσότερα γι’ αυτόν κάθε μέρα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας άλλαξε την καθοδήγησή του σχετικά με τις μάσκες προτείνοντας τη χρήση τους σύμφωνα με τα αναπτυσσόμενα επιστημονικά στοιχεία. Επιπλέον, υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά στη μετάδοση του ιού που προσφέρουν οι μάσκες καθώς μειώνεται αισθητά. Τα κράτη που εφάρμοσαν την επιβολή χρήσης μάσκας νωρίτερα, αντιμετώπισαν αποτελεσματικότερα την πανδημία. Στην Ελλάδα που η χρήση μάσκας έγινε υποχρεωτική νωρίς, η χώρα έχει δει 279 απώλειες. Η Γερμανία επίσης όντας μία χώρα μεγαλύτερη από την Ελλάδα εφάρμοσε την υποχρεωτική χρήση μάσκας στα τέλη Απριλίου και θρηνεί 9.401 θύματα (BBCNEWS, 2020), ενώ σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο του οποίου η εντολή μάσκας εισήχθη σχεδόν τρεις μήνες αργότερα(BBCNEWS, 2020) έχουν βιώσει σχεδόν 42,000 θανάτους μέχρι σήμερα.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι ακτιβιστές κατά τις χρήσης μάσκας υποστηρίζουν την ατομική ευθύνη του καθένα ώστε να προφυλαχθούν από τον ιό. Αυτή ωστόσο η ρητορική υπεκφυγή στον ατομικισμό είναι λανθασμένη στο επιστημονικό πλαίσιο. Ναι μεν μπορούμε να προφυλαχθούμε κρατώντας αποστάσεις και πλένοντας τακτικά τα χέρια μας, αλλά κατά πόσο αυτό είναι εφικτό να τηρηθεί μακροπρόθεσμα χωρίς να ξεχαστούμε; Όταν ένα μολυσμένο άτομο μιλά, βήχει, και φτερνίζεται δίπλα μας απελευθερώνει αναπνευστικά σωματίδια τα οποία μπορούν εύκολα να μολύνουν τους άλλους γύρω του. Φορώντας λοιπόν τη μάσκα τα σωματίδια παγιδεύονται προτού μεταδοθεί ο ιός (Stanford MEDICINE, 2020).
Παρόλα αυτά η άρνηση για τη χρήση μάσκας είναι κάτι σύνηθες. Μία πρόσφατη ανασκόπιση κατέδειξε πως το 41% των περιπτώσεων Covid-19 ήταν ασυμπτωματικές (Andrew, 2020). Αυτό αποδεικνύει πως άτομα που αρνούνται να φορέσουν μάσκα δεν βλάπτουν απαραίτητα τον εαυτό τους, όντας ασυμπτωματικοί, αλλά μπορούν να καταδικάσουν αμέτρητα άτομα σε μία ασθένεια, η οποία πέρα από τα απλά συμπτώματα του βήχα ή του πυρετού (NHS, n.d.), μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικά επεισόδια, επιληπτικές κρίσεις και τελικά να αποδειχθεί μοιραία (Cormier, 2020).
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ;
Η απροθυμία κάποιου να φορέσει μάσκα είναι κατανοητή. Μπορεί να τη θεωρεί άβολη, όμως αξίζει να σημειωθεί πως οι μάσκες δεν εμποδίζουν στην αναπνοή (Akshay, 2020). Οι μάσκες επίσης αποτελούν μία φυσική εκδήλωση ενός φόβου που πολλοί δεν έχουν ακόμη αντιμετωπίσει, και λειτουργούν ως υπενθύμιση πως παρά τις θυσίες που έχουν ήδη γίνει (Andrew, 2020), οι προσπάθειες μας να νικήσουμε την πανδημία δεν έχουν αποδειχθεί ακόμη ιδιαίτερα καρποφόρες (Marcus, 2020).
Παρόλα αυτά, τα παραπάνω δεν παρέχουν σε κανέναν το δικαίωμα να αρνηθεί να φορέσει μάσκα όταν του ζητηθεί. Επιπλέον, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να βλάψει τους άλλους απλώς και μόνο γιατί βρίσκει ενοχλητική τη χρήση μάσκας. Η κατώτατη γραμμή είναι σαφής. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές συμβουλές, το νόμο, και τις επικρατούσες επιστημονικές αποδείξεις, όλοι όσοι δεν απαλλάσσονται ιατρικά πρέπει να φορούν μάσκες προσώπου.
Πηγές
Akshay, S. (2020, July 1). Wearing a mask has become politicized. Science says it shouldn’t be. NBC NEWS. Retrieved from: https://www.nbcnews.com/health/health-news/wearing-mask-has-become-politicized-science-says-it-shouldn-t-n1232604
Andrew, S. (2020, May 6). The psychology behind why some people won’t wear masks. CNN Health. Retrieved from: https://edition.cnn.com/2020/05/06/health/why-people-dont-wear-masks-wellness-trnd/index.html
BBCNEWS. (2020, April 27). Coronavirus: Germans don compulsory masks as lockdown eases. Retrieved from: https://www.bbc.com/news/world-europe-52439926
BBCNEWS. (2020, July 24). Coronavirus: New face covering rules in force in England. Retrieved from: https://www.bbc.com/news/uk-53522129
Bennett, I. (2020, July 20). Coronavirus: Anti-mask activists protest against order to wear face coverings. Sky News. Retrieved from: https://news.sky.com/story/coronavirus-janti-mask-activists-protest-against-order-to-wear-face-coverings-12032097
Boffey, D. (2020, July 16). Coronavirus: England’s face mask law could backfire, says EU expert. The Guardian. Retrieved from: https://www.theguardian.com/world/2020/jul/16/coronavirus-englands-face-mask-law-could-backfire-says-eu-expert
Cormier, Z. (2020, June 23). How Covid-19 can damage the brain. BBCFUTURE. Retrieved from: https://www.bbc.com/future/article/20200622-the-long-term-effects-of-covid-19-infection
Hamilton, I, S. (2020, July 18). Trump said he will not order people to wear face masks because he believes they should have a ‘certain freedom’. INSIDER. Retrieved from: https://www.insider.com/donald-trump-will-not-mandate-masks-2020-7
MacFarquhar, N. (2020, May 15). Who’s Enforcing Mask Rules? Often Retail Workers, and They’re Getting Hurt. The New York Times. Retrieved from: https://www.nytimes.com/2020/05/15/us/coronavirus-masks-violence.html
Marcus, J. (2020, June 23). The Dudes Who Won’t Wear Masks. The Atlantic. Retrieved from: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/06/dudes-who-wont-wear-masks/613375/
NHS. (n.d.). Check if you or your child has coronavirus symptoms. Retrieved from: https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/symptoms/
Stanford MEDICINE. (2020, June 19). 5 Questions: Stanford scientists on COVID-19 mask guidelines. Retrieved from: https://med.stanford.edu/news/all-news/2020/06/stanford-scientists-contribute-to-who-mask-guidelines.html