Γράφει ο Δημήτρης Άγας
Το ‘’θερμό’’ καλοκαίρι στη Λευκορωσία συνεχίζεται, μετά την εκλογική αναμέτρηση της 9ης Αυγούστου και τα επεισόδια που ξέσπασαν στο Μινσκ με αφορμή τα αποτελέσματα των εκλογών. Πρόεδρος αναδείχθηκε εκ νέου ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, με ποσοστό κοντά στο 80%. Θα διατελέσει πρόεδρος για έκτη συνεχόμενη φορά, και συγκεκριμένα θα συνεχίσει ακάθεκτος από το 1994, όταν δηλαδή ανέλαβε την εξουσία. Η Λευκορωσία βρίσκεται ‘’ανάμεσα’’ σε Δύση και Ρωσία και ο πρόεδρος της τα βάζει πότε με τη μία και πότε με την άλλη πλευρά το τελευταίο διάστημα, ενώ η διαμάχη του με τους πολίτες καλά κρατεί.
Πρόκειται για μια αμφισβητούμενη προσωπικότητα, η οποία δεν χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης στη Δύση, αφού κατά τα χρόνια διακυβέρνησής του βρισκόταν κατά το μεγαλύτερο διάστημα στην αγκαλιά της Μόσχας. Οι σχέσεις Πούτιν – Λουκασένκο, παρ’ όλα αυτά, δεν ήταν πάντα βελούδινες. Πρόκειται για σχέσεις που πέρασαν από σαράντα κύματα, αλλά αυτό δεν αναιρεί τον ισχυρισμό ότι η Λευκορωσία ήταν κατά κύριο λόγο φίλα προσκείμενη προς τη Ρωσία και στην αντίπερα όχθη από τη Δύση. Μάλιστα, στις αρχές του έτους γίνονταν συζητήσεις για προσχώρηση της Λευκορωσίας στη Ρωσία (κίνηση που αποτελούσε πάγια επιθυμία της Ρωσίας) με αντάλλαγμα ευνοϊκές τιμές ενέργειας για τη Λευκορωσία. Φυσικά και η Λευκορωσία επιθυμούσε τις καλύτερες ενεργειακές τιμές, αλλά προσπαθεί να αποφύγει με κάθε τρόπο την προσχώρηση στη Ρωσία, διατηρώντας παράλληλα καλές σχέσεις με τη Μόσχα. Από την άλλη, παρά την αντιπαράθεση Λευκορωσίας – ΗΠΑ, στις αρχές Φεβρουαρίου υπήρξε συνάντηση του Λουκασένκο με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, με στόχο τη γεφύρωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Οι ΗΠΑ θέλουν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με τον Λευκορώσο πρόεδρο μετά τις κυρώσεις που είχε επιβάλει η κυβέρνηση Μπους το 2006 στον Λουκασένκο για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των τότε εκλογών. Επομένως, βλέπουμε ότι όσον αφορά τη Λευκορωσία, παρά τις παραδοσιακά φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία και την αντίθεση προς τις ΗΠΑ, τίποτα δεν είναι εγγυημένο και σταθερό στη σκακιέρα των διαπραγματεύσεων.
Ενώ, λοιπόν, οι σχέσεις με το Κρεμλίνο ήταν κατά βάση όπως τις έχουμε συνηθίσει, δηλαδή αρκετά καλές, στα τέλη Ιουλίου ο Λουκασένκο ανακοίνωσε τη σύλληψη 33 Ρώσων πολιτών – μελών ενός Ρωσικού ιδιωτικού στρατιωτικού ομίλου με το όνομα Wagner. Ο εκνευρισμένος πρόεδρος της Λευκορωσίας τα έβαλε με τον Πούτιν, όμως εκείνος αμύνθηκε, λέγοντας ότι δεν είχε κάποια σχέση και ότι πιθανότατα τα μέλη του ομίλου αυτού ήταν «περαστικά» πηγαίνοντας προς κάποιον άλλο προορισμό. Όλο και περισσότερο τον τελευταίο καιρό ο Λουκασένκο κατηγορεί τον Ρώσο ομόλογο του ότι προσπαθεί να κάνει τη Λευκορωσία προτεκτοράτο της Ρωσίας και γενικότερα δεν φαίνεται ευχαριστημένος από τις κινήσεις της τελευταίας. Η επιθετική ρητορική του δεν έχουν απομακρύνει την Ρωσία, αφού ο εκπρόσωπος τύπου του Ρώσου προέδρου ανέφερε χαρακτηριστικά ‘’Ρωσία και Λευκορωσία είναι οι πιο στενοί έταιροι’’ θέλοντας να ηρεμήσει τον εκνευρισμένο Λουκασένκο.
Το περιστατικό αυτό δεν άργησε να ξεχαστεί από την πλευρά της Λευκορωσίας, όταν μετά τα αποτελέσματα των εκλογών, όπου η κάλπη έδειξε σχεδόν 80% υπέρ του Λουκασένκο, ξέσπασαν επεισόδια στην πρωτεύσουσα Μινσκ. Πρόκειται για επεισόδια με μέγεθος που δεν έχει αντικρύσει ξανά στο παρελθόν η χώρα και αίτημα την αποκαθήλωση του Λουκασένκο, που ετοιμάζεται για την έκτη θητεία του. Διοργανώθηκε από την αντιπολίτευση η μεγαλύτερη διαδήλωση που έχει γίνει ποτέ στη χώρα, ενώ κατά των διαδηλωτών χρησημοποιήθηκαν αληθινά πυρά! Ο Λουκασένκο έσπευσε να κατηγορήσει το ΝΑΤΟ ότι συγκεντρώνει δυνάμεις στα δυτικά σύνορα της χώρας και ότι οι Βαλτικές χώρες προσπαθούν να τον αποκαθηλώσουν από την εξουσία, ενώ η πρόεδρος της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια έχει καταφύγει στη Λιθουανία. Το ΝΑΤΟ με τη σειρά του διαψεύδει τους ισχυρισμούς του Λευκορώσου προέδρου, ενώ όλη αυτή η κόντρα του Λουκασένκο με το ΝΑΤΟ ‘’ξύπνησε’’ το παλιό ειδύλλιο Ρωσίας – Λευκορωσίας. Οι δύο πρόεδροι βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μεταξύ τους και η κόντρα ΝΑΤΟ – Λευκορωσίας φαίνεται πως εξομάλυνε λίγο τις προσωρινά τεταμένες σχέσεις με τη Μόσχα.
Οι αντιδράσεις της ΕΕ υπήρξαν ταχύτατες καθώς αποφασίστηκε η μη αναγνώριση της εκλογής του Λουκασένκο από την ΕΕ και, εκτός αυτού, η επιβολή κυρώσεων προς τη Λευκορωσία. Επίσης, δεν έλλειψαν και οι χαρακτηρισμοί, καθώς ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ ταύτισε τον Λουκασένκο με τον Μαδούρο και υποστήριξε ότι πρέπει να υπάρξει συζήτηση μεταξύ της ΕΕ και της Λευκορωσίας, ώστε να γεφυρωθεί όσο γίνεται το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών.
Μένει, πλέον, να δούμε ποια πλευρά θα καταφέρει το σκοπό της. Θα καταφέρει η ΕΕ να εκθρονίσει τον Λουκασένκο, παρά την (μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου) νόμιμη εκλογή του; Μέχρι πού θα φτάσει η υποστήριξη του Πούτιν; Το σίγουρο πάντως είναι πως η κατάσταση στη Λευκορωσία έχει ξεφύγει και αναμένουμε να δούμε πότε και αν θα υπάρξει αποκλιμάκωση. Ας ελπίσουμε μέχρι τότε να μειωθούν τα περιστατικά βίας στη Λευκορωσία και να οδηγηθούμε σε μια ειρηνική επίλυση των διαφορών.
Πηγές:
- viadiplomacy.gr , Συνεχίζεται ο ‘’ενεργειακός εκφοβισμός’’ της Λευκορωσίας στη Μόσχα, 16 Φεβρουαρίου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.viadiplomacy.gr/sinechizete-o-energiakos-ekfovismos-tis-lefkorosias-sti-moscha/
- bbc.com , Belarus: NATO denies foreign troops are on border, 23 Αυγούστου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-europe-53877953
- slpress.gr , Θα επιτρέψει ο Πούτιν να γίνει η Λευκορωσία μια ‘’νέα Ουκρανία’’;, 24 Αυγούστου 2020, διαθέσιμο σε: https://slpress.gr/diethni/tha-epitrepsei-o-poytin-na-ginei-i-leykorosia-mia-nea-oykrania/
- slpress.gr , Κυρώσεις στη Λευκορωσία η ΕΕ: καταστολή διαδηλώσεων ο Λουκασένκο, 19 Αυγούστου 2020, διαθέσιμο σε: https://slpress.gr/diethni/kyroseis-sti-leykorosia-i-ee/
- euronews.com , Ties between Russia and Belarus cool ahead of presidential elections, 7 Αυγούστου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2020/08/07/ties-between-russia-and-belarus-cool-ahead-of-presidential-elections
- tovima.gr , Στη Λευκορωσία ο Πομπέο – Τετ α τετ με Λουκασένκο – Προς αποκατάσταση οι διμερείς σχέσεις, 1 Φεβρουαρίου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2020/02/01/world/sti-leykorosia-o-pompeo-tet-a-tet-me-loukasenko-pros-apokatastasi-oi-dimereis-sxeseis/