Γράφει ο Μιλτιάδης Παντελιάς
Είναι αλήθεια πως τα περιβαλλοντικά προβλήματα κατακλύζουν ολοένα και περισσότερο, τα τελευταία χρόνια, τη διεθνή κοινωνία. Παραδείγματα αποτελούν η μόλυνση του περιβάλλοντος, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές. Δυστυχώς, τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τη διεθνή κοινότητα δεν επαρκούν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Παρόλα αυτά, αξίζει να γίνει αναφορά σε ένα από τα μέτρα αυτά, το οποίο θεωρείται αρκετά καινοτόμο και έχει σκοπό να συνδέσει την έννοια του περιβάλλοντος με εκείνη της κοινωνίας και της διακυβέρνησης. Πρόκειται για τα κριτήρια ESG.
Τι είναι τα κριτήρια ESG;
Πρόκειται για έναν όρο που αναφέρθηκε για πρώτη φορά, το 2004, στο report των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Who Cares Wins» και αφορούσε «συστάσεις του χρηματοπιστωτικού κλάδου για την καλύτερη ενσωμάτωση του περιβάλλοντος, κοινωνικών ζητημάτων και θεμάτων διακυβέρνησης στην ανάλυση, τη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων και τη μεσιτεία κινητών αξιών». Ως γενικοί στόχοι εκείνου του εγχειρήματος τέθηκαν οι εξής: ισχυρότερες και πιο ανθεκτικές χρηματοπιστωτικές αγορές, συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη, ευαισθητοποίηση και αμοιβαία κατανόηση των εμπλεκομένων ενδιαφερομένων μερών, καθώς και βελτιωμένη εμπιστοσύνη στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Έτσι, τα κριτήρια ESG συνδέθηκαν, καταρχήν με τον τομέα της οικονομίας και κυρίως με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με σκοπό την ενίσχυση και τη βελτίωσή τους.
Είναι αλήθεια πως πολλές είναι οι εταιρίες – αρκετές, μάλιστα, από αυτές ενεργειακές – οι οποίες επιβαρύνουν αρκετά το φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με έρευνα της “Ecoexpert”, το 2020, οι εταιρείες που ρύπαναν περισσότερο το περιβάλλον, μέσω των δραστηριοτήτων τους ήταν η Peabody Energy, η Kuwait Petroleum Corps και η Conoco Philips. Μάλιστα, συνολικά και οι τρεις εταιρείες παρήγαγαν 6 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Έτσι, γίνεται κατανοητό πως το περιβαλλοντικό κριτήριο είναι σημαντικό, ενώ τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν είναι αρκετά.
Σύμφωνα με τους Ting Ting Li και Kai Wang, «τα κριτήρια ESG είναι ένα σύστημα πλαίσιο που περιλαμβάνει περιβαλλοντικούς (E), κοινωνικούς (S) και διακυβέρνησης (G) παράγοντες». Καθίσταται, λοιπόν, σαφές πως οι αρχές αυτές έχουν μια ευρύτερη διάσταση, πέρα από την περιβαλλοντική.
Η πρώτη διάσταση που θα εξεταστεί είναι η περιβαλλοντική. Σύμφωνα με τον Kyle Peterdi, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αναφέρονται στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός οργανισμού και στις πρακτικές διαχείρισης κινδύνου. Αυτές περιλαμβάνουν τις άμεσες και έμμεσες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, τη διαχείριση των φυσικών πόρων και τη συνολική ανθεκτικότητα της επιχείρησης έναντι των φυσικών κλιματικών κινδύνων (όπως η κλιματική αλλαγή, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές). Άρα, η επιχείρηση θα πρέπει να θέτει στόχους και να εφαρμόζει πολιτικές φιλικές προς το περιβάλλον, και να μην παράγει αρνητικές εξωτερικές επιπτώσεις (negative externalities). Σε μια περίοδο, όπου τα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, κατέχουν δεσπόζουσα θέση και χρήζουν άμεσης και αποτελεσματικής επίλυσης, η συμβολή των επιχειρήσεων στη μη εξάπλωσή τους, θα πρέπει να αποτελεί για τις ίδιες βασικό στόχο. Ορισμένες από τις πολιτικές τις οποίες η επιχείρηση πρέπει να ακολουθήσει, στον τομέα του περιβάλλοντος είναι οι εξής: κλιματική αλλαγή και προσπάθειες μείωσης των εκπομπών άνθρακα, πρακτικές ενεργειακής απόδοσης, αντιμετώπιση της λειψυδρίας, καταπολέμηση της ρύπανσης του αέρα και των υδάτων κ.α.
H δεύτερη έννοια του αρκτικόλεξου ESG, αναφέρεται στην κοινωνία. H κοινωνική διάσταση έχει διατυπωθεί από την Οδηγία 2014/95/ΕΕ (η οποία έχει τροποποιηθεί από την Οδηγία 2022/2464/ΕΕ), σύμφωνα με την οποία η κοινωνική διάσταση θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη τόσο στο εσωτερικό (εργαζόμενοι) όσο και στο εξωτερικό (σχέσεις με τον τομέα της τοπικής κοινότητας/καταναλωτών), μαζί με τη διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που επηρεάζει κυρίως (αλλά όχι μόνο) τις σχέσεις με τους προμηθευτές κατά μήκος της αλυσίδας προϊόντων. Άρα, η κοινωνική διάσταση είναι διττή, καθότι αφορά τόσο στο σεβασμό απέναντι στα δικαιώματα του καταναλωτή, όσο και απέναντι στα εργατικά δικαιώματα. Ορισμένες από τις κοινωνικές πολιτικές τις οποίες πρέπει να εφαρμόσει μια επιχείρηση είναι οι εξής: προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμμόρφωση με τα πρότυπα εργασίας, μέτρα ικανοποίησης πελατών, προστασία δεδομένων και διασφαλίσεις απορρήτου. Mέσω αυτών, γίνεται κατανοητή η ευρύτητα των κοινωνικών κριτηρίων, όσον αφορά τους τομείς που απασχολεί, όπως, λόγου χάριν, τον εργασιακό, αλλά και της ισότητας των φύλων.
Η τρίτη έννοια αφορά στην εταιρική διακυβέρνηση. Ως εταιρική διακυβέρνηση θα μπορούσε να οριστεί ο τρόπος με τον οποίο ηγείται και διοικείται μια επιχείρηση. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα κριτήριο που δεν σχετίζεται με τις πολιτικές μιας επιχείρησης, αλλά με τη διοίκησή της, η οποία με τη σειρά της, θα έχει αντίκτυπο στις πολιτικές βιωσιμότητας. Άρα, η διακυβέρνηση μπορεί να συνδεθεί με την κοινωνική πολιτική, άποψη που στηρίζεται και από τους Ting Ting Li και Kai Wang, σύμφωνα με τους οποίους «..στη διαδραστική σχέση μεταξύ των διαστάσεων κοινωνικής (S) και διακυβέρνησης (G), οι σχετικές λέξεις-κλειδιά περιλαμβάνουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη, τη διαχείριση, την κοινωνική ευθύνη, τη διακυβέρνηση, την οργάνωση, τη συμπεριφορά, την ευθύνη, την αξία των μετόχων, την ταυτότητα, την ικανότητα, τη θεωρία ενδιαφερόμενων μερών, την εταιρική διακυβέρνηση και την ιδιοκτησία». Ακόμη, τα κίνητρα της ηγεσίας, η αντιμετώπιση των μετόχων και η διαφάνεια είναι, επίσης, πτυχές της έννοιας της διακυβέρνησης.
ESG και επενδύσεις
Στο σημείο αυτό χρειάζεται να γίνει μια αναφορά στην επιρροή που δέχεται ο τομέας των επενδύσεων από τα ESG. Οι επιχειρήσεις, προκειμένου να προσελκύσουν πιο βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον και στην κοινωνία επενδύσεις πρέπει να πληρούν τα παραπάνω κριτήρια βιωσιμότητας. Μάλιστα, η άποψη της σύνδεσης των ESG και των επενδύσεων συναντάται και στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σύμφωνα με την οποία «οι δραστηριότητες αξιολόγησης Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής Διακυβέρνησης (ESG) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη βιώσιμη χρηματοοικονομική αγορά της ΕΕ, καθώς παρέχουν πληροφορίες σε επενδυτές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σχετικά, για παράδειγμα, με επενδυτικές στρατηγικές και διαχείριση κινδύνου για παράγοντες ESG».
Σύμφωνα, λοιπόν, με την περιβαλλοντική διάσταση, οι επιχειρήσεις δεν θα πρέπει να επιβαρύνουν το περιβάλλον, αλλά να το σέβονται. Ακόμη, σύμφωνα με την κοινωνική διάσταση, οι επενδύσεις αυτές θα πρέπει να στοχεύουν στην κοινωνική ισότητα και να μην οδηγούν σε διακρίσεις όσων συμμετέχουν σε αυτές. Τέλος, σύμφωνα με τη διάσταση της εταιρικής διακυβέρνησης, θα πρέπει να εξασφαλίζεται μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ της ηγεσίας της επιχείρησης και των επενδυτών.
ESG και CSR
Οι έννοιες των ESG και της CSR (Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης-Corporate Social Responsibility), αποτελούν δύο έννοιες διαφορετικές, αλλά παράλληλα, αλληλοσυμπληρούμενες.
Πρώτα όμως θα πρέπει να δοθεί ένας ορισμός για το τι είναι η CSR. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR) είναι μια έννοια διαχείρισης στην οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στην επιχειρηματική τους στρατηγική, για να επηρεάσουν θετικά την κοινωνία βελτιώνοντας παράλληλα τη φήμη της επωνυμίας τους. Έτσι, μέσα από τη CSR καταδεικνύεται η προσπάθεια μιας επιχείρησης να συμβάλει στην βελτίωση και πρόοδο της κοινωνίας, μέσω της περιβαλλοντικής, της ηθικής, της οικονομικής και της φιλανθρωπικής ευθύνης. Ως κοινωνία εννοούνται τόσο οι καταναλωτές, όσο και οι μέτοχοι, οι επενδυτές, αλλά και οι εργαζόμενοι και γενικά οι κοινωνικοί εταίροι της επιχείρησης.
Οι στόχοι της CSR και των ESG είναι οι ίδιοι. Αυτή η ομοιότητα είναι που οδηγεί και στη σύγχυση των δύο αυτών εννοιών. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους, μέσα από τις οποίες αναδεικνύεται η ουσία τους, αλλά και η αλληλεξάρτησή τους.
Από τη μία πλευρά η CSR είναι ένα ποιοτικό μέσο, αυτορρυθμιζόμενο, που υλοποιείται μέσω της εταιρικής κουλτούρας και του brand management. Τα κριτήρια ESG, από την άλλη, αποτελούν ένα πιο ποσοτικό μέσο, ρυθμιζόμενο από άλλους παράγοντες, που υλοποιούνται μέσω μετρήσιμων δεικτών και ελέγχων.
Η CSR αποτελεί κατά κάποιο τρόπο, το στάδιο πριν τα ESG. Αποτελεί την αυτορρυθμιζόμενη στρατηγική που θέτουν οι ίδιες οι εταιρείες προκειμένου να πετύχουν στόχους βιωσιμότητας και ανάπτυξης. Τα ESG, από την άλλη αποτελούν εκείνο το ποσοτικό μέσο, μέσω του οποίου οι εταιρίες θα κατανοήσουν αν μπορούν να πετύχουν αυτούς τους στόχους. Άρα, τα κριτήρια ESG αφορούν την ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και εταιρικών στόχων.
Μέσα από την ανάλυση αυτή έγινε κατανοητό πως τα κριτήρια ESG αποτελούν σημαντικό μέσο, προκειμένου οι επιχειρήσεις να συμβάλλουν στην βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, τόσο για τις τωρινές, όσο και για τις επόμενες γενιές. Η εφαρμογή αυτών των κριτηρίων κρίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ, σε μια περίοδο όπου τα περιβαλλοντικά ζητήματα, σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, με κυριότερο την κλιματική αλλαγή, κυριαρχούν. Η σωστή εφαρμογή των κριτηρίων ESG, όμως, σημαίνει και σωστή εφαρμογή των πολιτικών CSR. Επομένως, για τη σωστή διαχείριση των εσωτερικών και εξωτερικών ζητημάτων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις χρειάζεται τακτική υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών, για αύξηση των επιδόσεων στους στόχους ESG, στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής, και κυρίως, περιβαλλοντικής ευθύνης.
Βιβλιογραφία
Li T-T, Wang K, Sueyoshi T, Wang DD. (2021). ESG: Research Progress and Future Prospects. Sustainability. 2021; 13(21):11663. https://doi.org/10.3390/su132111663
Anderson, K. (2023). ESG criteria: what you need to know. Greenly. Διαθέσιμο σε https://greenly.earth/en-us/blog/company-guide/esg-criteria-what-you-need-to-know
Becchetti Leonardo, B. E. (2022). Going Deeper into the S of ESG: A Relational Approach to the Definition of Social Responsibility. MDPI. Διαθέσιμο σε https://www.mdpi.com/2071-1050/14/15/9668
Environmental, Social and Governance (ESG) rating activities: Commission proposal for a Regulation on their transparency and integrity. Διαθέσιμο σε https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-an-economy-that-works-for-people/file-esg-rating
The Global Compact (n.d.). Who Cares Wins, Connecting Financial Markets to a Changing World. UNEPFI.Διαθέσιμο σε https://www.unepfi.org/fileadmin/events/2004/stocks/who_cares_wins_global_compact_2004.pdf
Howell, B. (2023). The Top 14 Most Polluting Companies. The ecoexperts. Διαθέσιμο σε https://www.theecoexperts.co.uk/blog/most-polluting-companies
Luktevich, B. (2023). ESG vs. CSR vs. sustainability: What’s the difference? Techtarget. Διαθέσιμο σε https://www.techtarget.com/whatis/feature/ESG-vs-CSR-vs-sustainability-Whats-the-difference
Peterdy, K. (n.d.). ESG (Environmental, Social, & Governance). Corporate Finance Institute. Διαθέσιμο σε https://corporatefinanceinstitute.com/resources/esg/esg-environmental-social-governance/
Μαυρογιώργη, Φ. (2021). Η σημασία της υιοθέτησης των κριτηρίων ESG. ESG stories. Διαθέσιμο σε https://www.esgstories.gr/business-esg/i-simasia-tis-yiothetisis-ton-kritirion-esg
Πηγή εικόνας:
Buro Happold (2023). What is ESG and why is it important?. Διαθέσιμο σε: https://www.burohappold.com/news/esg-and-why-is-it-important/