Γράφει η Μόνικα Πέτσιου
Oι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι του οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού βίου κάθε κράτους μέλους. Στόχος της ΕΕ είναι η δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς που θα διέπεται από την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων ,κεφαλαίων ,προσώπων και υπηρεσιών προκειμένου να ολοκληρωθεί μέσω του ανοίγματος της αγοράς των δημοσίων συμβάσεων στον ενδοκοινοτικό ανταγωνισμό . Για να προστατευτεί αυτός ο θεμελιώδης άξονας γεννήθηκε η ανάγκη για την θέσπιση και εξέλιξη του ευρωπαϊκού κεκτημένου εν γένει για τις δημόσιες συμβάσεις και τις διαδικασίες ανάθεσης και ειδικότερα όσον αφορά στις διαδικασίες αυτές, οι οποίες αποτελούν τη μεγαλύτερη εγγύηση για την τήρηση του δικαίου των δημοσίων συβάσεων.
Για το λόγο αυτό από την μια οδηγίες και συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από την άλλη η νομολογία των ευρωπαϊκών δικαστηρίων έχουν ως στόχο να θωρακίσουν το καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων. Μέλημα τους αποτελεί η καθιέρωση αφενός κοινών κανόνων στην διαδικασία ανάθεσης αυτών και αφετέρου κοινών δεσμευτικών όρων για τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής υποψηφίων και προσφορών.
Αρχικά αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία 2004/18 για τις δημόσιες συμβάσεις, η οποία αντικαταστάθηκε από την νέα οδηγία 2014/24 ΕΕ υπάρχουν διαφορετικές διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται η ανοικτή διαδικασία, η κλειστή διαδικασία,η διαδικασία διαπραγμάτευσης με δημοσίευση προκήρυξης και χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, οι συμφωνίες πλαίσιο, ο ανταγωνιστικός διάλογος, τα δυναμικά συστήματα αγορών,η σύμπραξη καινοτομίας και οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί.
Τις συγκεκριμένες διαδικασίες ανάθεσης συνθέτουν τρία ξεχωριστά στάδια στα οποία περιλαμβάνονται η επιλογή των υποψηφίων, η επιλογή των προσφορών και το στάδιο ελέγχου του παραδεκτού.
Συγκεκριμένα πρωτίστως οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να ελέγξουν την καταλληλόλητα υποψηφίων, οι οποίοι συμμετέχουν στις προσφορές με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, όπως την προσωπική κατάσταση του υποψηφίου, την άδεια ασκήσεως της επαγγελματικής δραστηριότητας, την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, τις τεχνικές ή και επαγγελματικές ιδιότητες και την εμπειρία.
Εν συνεχεία θα επιλέξουν σύμφωνα με τα κριτήρια ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων και των δημοσίων έργων ,όπως αναφέρονται και στην οδηγία 2014/24 ΕΕ.
Ειδικότερα προβλέπεται:
Α)Ανάθεση με βάση τη χαμηλότερη τιμή -κόστους: Η ανάθεση της σύμβασης γίνεται σε εκείνον που υπέβαλε τη μικρότερη σε αξία προσφορά είτε σε εκείνον που μειοδότησε στον διαγωνισμό, η οποία προσεγγίζεται με βάση την αποτελεσματικότητα σε σχέση με το κόστος λαμβάνοντας υπόψη τη κοστολόγηση του κύκλου ζωής και τα στοιχεία που αυτό περιλαμβάνει Στηρίζεται επομένως το συγκεκριμένο κριτήριο αποκλειστικά σε αντικειμενικά και αριθμητικά κριτήρια αφού επιλέγεται μόνο εκείνη η προσφορά που είναι η φθηνότερη .Οι προσφερόμενες τιμές είναι το μόνο συγκρίσιμο στοιχείο αναγάγοντας το αποκλειστικό αυτό κριτήριο σε αμιγώς ποσοτικό και δεν αφήνει κανένα περιθώριο διακριτικής ευχέρειας.
Β.)Ανάθεση με την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά.
Το συγκεκριμένο κριτήριο έχει αρκετά στοιχεία πολυπλοκότητας καθώς οι αναθέτουσες αρχές όταν επιλέγουν με βάση αυτό έχουν την διακριτική ευχέρεια να τις αξιολογούν με βάση ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια , τα οποία μεταβάλλονται ανάλογα με την οικεία σύμβαση και να ξεχωρίζουν εκείνη που παρουσιάζει την καλύτερη σχέση ποιότητας και τιμής. Η αναθέτουσα αρχή διαθέτει την ελευθερία να εκτιμά την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά κατά την κρίση της στηριζόμενοι σε διάφορα κριτήρια όπως για παράδειγμα η ποιότητα ,η τιμή, η τεχνική αξία, περιβαλλοντικά στοιχεία και λειτουργικά χαρακτηριστικά, η εμπειρία,η τεχνική υποστήριξη μετά την πώληση και την τεχνική συνδρομή.
Ειρήσθω εν παρόδω τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω δεν θα επιφέρουν κανένα αποτέλεσμα αν δεν διέπονται από συγκεκριμένες αρχές, οι οποίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο στα δημόσια έργα και εν γένει στις δημόσιες συμβάσεις.
Συγκεκριμένα αυτές είναι.
1)Η αρχή της διαφάνειας , η οποία τυγχάνει εφαρμογής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ανάθεσης ,τόσο στα στάδια επιλογής υποψηφίων ,όσο και στο στάδιο της ανάθεσης των έργων ,ώστε να εξασφαλίζεται το αμερόληπτο της διεξαγωγής της σχετικής διαγνωστικής διαδικασίας.
2)Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ,κατά την οποία οι αναθέτουσες αρχές κατά την διαδικασία ανάθεσης πρέπει να διασφαλίζουν σε όλους τους συμμετέχοντες ίσες ευκαιρίες με γνώμονα την απαγόρευση διακρίσεων .Αυτό σημαίνει, ειδικότερα, ότι τα κριτήρια αναθέσεως πρέπει να διατυπώνονται, στη αναφορά υποχρεώσεων ή στην προκήρυξη του διαγωνισμού, κατά τρόπο που να επιτρέπει σε όλους τους προσφέροντες οι οποίοι είναι καλώς πληροφορημένοι να τα ερμηνεύουν κατά τον ίδιο τρόπο. Αυτή η υποχρέωση συνεπάγεται επίσης ότι η αναθέτουσα αρχή οφείλει να ακολουθεί την ίδια ερμηνεία των κριτηρίων αναθέσεως καθόλη τη διάρκεια της διαδικασίας και εντέλει κατά την αξιολόγηση των προσφορών τα κριτήρια αναθέσεως πρέπει να εφαρμόζονται κατά τρόπο αντικειμενικό και ενιαίο για όλους τους προσφέροντες.
3)Η αρχή της αναλογικότητας σύμφωνα με την οποία οι αποφάσεις ,οι οποίες λαμβάνουν οι αναθέτουσες αρχές και κάθε μέτρο που επιλέγουν επιβάλλεται να είναι συγχρόνως αναγκαίο, πρόσφορο και κατάλληλο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού.
Κλείνοντας αξίζει να αναφερθεί ότι και η νομολογία με πλήθος αποφάσεων καθιέρωσε τα κριτήρια ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων. Ενδεικτικό παράδειγμα η απόφαση C-19/00 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία τόσο το κριτήριο της χαμηλότερης τιμής όσο και η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά θα πρέπει να επιλέγονται κάτω από το καθεστώς υγιούς συνεργασίας μεταξύ ενωσιακού και εθνικού δικαίου νομολογίας , η οποία θα αποτελέσει με τη σειρά την γέφυρα για την τήρηση της διαφάνειας ,της χρηστής διαχείρισης και αξιοποίησης του δημοσίου χρήματος με μοναδικό μέλημα να καταπολεμηθεί η διαφθορά κατά την διεξαγωγή των δημοσίων διαγωνισμών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1)Απόφαση Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου C-19/00 SIAC Construction Ltd -απόφαση του δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα) της 18ης Οκτωβρίου 2001, Διαθέσιμο σε:
2. Τροβά –Σκουρής, Το κοινοτικό Δίκαιο των Δημοσίων Συμβάσεων, έτος 2009 σελ 381 επ
3. Ράικος, Δίκαιο των Δημοσίων Συμβάσεων, έτος 2014 σελ 460 επ.
4. Νικόλαος Μαρκόπουλος, Δίκαιο Δημοσίων Συμβάσεων, έτος 2004 σελ 623επ
6. Α.Γέροντας, Δίκαιο Δημοσίων Συμβάσεων ,έτος 2009 σελ 440 επ