γράφει η Χάρις Γιαννοπούλου
Οι πρόσφατες αναταραχές στην ιβηρική χερσόνησο υπό τη σκιά του καταλανικού δημοψηφίσματος έφεραν στο προσκήνιο ζητήματα απόσχισης που ταλανίζουν σχεδόν ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Εν αναμονή της απόφασης του προέδρου της καταλανικής περιοχής Κάρλες Πουτζντεμόν για το αν τελικά θα προχωρήσει σε μονομερή κήρυξη της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, η ΕΕ διαμηνύει τους φόβους της για ενδεχόμενο φαινόμενο <<ντόμινο>> στην ευρωπαϊκή επικράτεια καθώς αρκετές είναι οι περιοχές που είναι θετικά προσκείμενες στην ανεξαρτησία τους από το κεντρικό κράτος. Μάλιστα ο πρόεδρος της κομισιόν Jean–Claude Junker επεσήμανε την στήριξη του στον πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόϊ και την ισπανική κυβέρνηση τονίζοντας πως η ανεξαρτησία της Καταλονίας θα ενέτεινε τον αναβρασμό στην Ευρώπη από τα υπάρχοντα αποσχιστικά κινήματα και κάλεσε τον Ισπανό πρωθυπουργό να λάβει τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να μην εκτροχιαστεί η κατάσταση. Έχοντας μάλιστα απορρίψει κάθε δυνατή προσέγγιση με την καταλανική κυβέρνηση, ο Ισπανός πρωθυπουργός υποστήριξε την ενεργοποίηση του Άρθρου 155 του ισπανικού Συντάγματος σε περίπτωση ανακήρυξης της αυτονομίας της Καταλονίας που προβλέπει την προσωρινή ανάκληση του καθεστώτος αυτονομίας της περιοχής.
Η Καταλονία αποτελεί αυτόνομη περιοχή εντός της ισπανικής επικράτειας και επιθυμεί την πλήρη ανεξαρτησία της προβάλλοντας τον πολιτισμό και την οικονομία ως εξέχοντες παράγοντες για την διεκπεραίωση του αιτήματός της. Διαθέτει δική της ξεχωριστή πολιτισμική ταυτότητα και γλώσσα ενώ η οικονομία της αποτελεί σχεδόν το 20% του ΑΕΠ της Ισπανίας. Σημαντικό αγκάθι συνιστούν οι σχέσεις ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και την καταλανική κοινότητα που θεωρεί πως υποβιβάζεται σε σχέση με άλλες ισπανικές κοινότητες και πως τα αιτήματά της δεν λαμβάνοντα σοβαρά υπόψη. Μάλιστα προάγει την ανωτερότητά της ως προς την πολιτισμική της ταυτότητα σε συνδυασμό με την οικονομική της ευημερία θεωρώντας άδικη και αδικαιολόγητη από μέρους της κυβέρνησης την επιβολή υψηλότερων φόρων.
Το παράδειγμα της Καταλονίας θυμίζει έντονα το μοντέλο των πλούσιων περιοχών οι οποίες επωμίζονται το οικονομικό βάρος του κράτους στο οποίο ανήκουν, φαινόμενο που εντάθηκε ιδιαίτερα μετά την έλευση της οικονομικής κρίσης. Κύριος μοχλός της αποσχιστικής τους διάθεσης είναι η οικονομική ευημερία που αποτιμούν πως θα διατηρήσουν και θα ενισχύσουν εάν απομακρυνθούν από τον έλεγχο του κεντρικού κράτους. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι κατά πόσο θεμελιώνουν έρεισμα οι απαιτήσεις ενός λαού που εμφορείται από δημοκρατικά και φιλελεύθερα ιδεώδη και απολαύει όλα τα θεμελιώδη δικαιώματά του χωρίς να υπόκειται σε θηριωδίες και καταπάτηση των ελευθεριών του. Είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός ικανές παράμετροι αξίωσης αποσχιστικών α
ιτημάτων;
ιτημάτων;
Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο η απομάκρυνση από το κεντρικό κράτος συνιστά την έσχατη λύση έπειτα από την αποτυχία κάθε διαθέσιμου μέσου ικανού να διευθετήσει την κατάσταση. Επιπλέον τα κίνητρα πρέπει να είναι ευκρινή και να καταπατούν προδήλως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εντούτοις στην περίπτωση της Καταλονίας αλλά και των άλλων αποσχιστικών κινημάτων ανά την Ευρώπη η απαίτηση απόσχισης και η μετέπειτα αναγνώριση μιας νέας πολιτειακής οντότητας από το σύνολο των κρατών μοιάζει απίθανο να επιτευχθεί. Σαφώς η αδυναμία ουσιαστικού διαλόγου ανάμεσα στα δύο μέρη που παρουσιάζεται ως η βασικότερη αιτία επιδείνωσης της κατάστασης είναι σε θέση να επιλυθεί με την έναρξη διαπραγματεύσεων για τον σχεδιασμό της επόμενης μέρας στην Ισπανία.
Ήδη σε οικονομικό επίπεδο η Καταλονία μετρά απώλειες καθώς 540 εταιρίες αναζητούν νέα ασφαλή έδρα εντός της ισπανικής επικράτειας, ενώ εντός της κοινωνίας το κλίμα διχασμού που επικρατεί δεν ευνοεί καμία από τις αντικρουόμενες πλευρές. Μένει μόνο να διαπιστωθεί εάν τελικά ο καταλανός πρόεδρος Κάρλες Πουτζντεμόν θα διακηρύξει την αυτονομία της Καταλονίας ή αν τελικά θα αποδειχθεί πως αγωνίστηκε για ένα δημοψήφισμα δίχως αντίκρισμα.