Γράφει ο Γιώργος Χαμηλάκης
Το ιστορικό πλαίσιο του δικαίου της ιθαγένειας (Nationality Law) του Ηνωμένου Βασιλείου είναι σχετικά περίπλοκο, λόγω των ιδιαίτερων παραμέτρων που συνδέονται με την ιστορία της χώρας ως αποικιοκρατική δύναμη και των πολλαπλών νόμων και μετέπειτα τροποποιήσεων που χωρίζουν το ιστορικό πλαίσιο του δικαίου της ιθαγένειας σε διακριτές ιστορικές περιόδους. Έτσι, βάσει του Home Office[1] αυτές οι ιστορικές περίοδοι συνίστανται στην περίοδο πριν το 1915, στην περίοδο μεταξύ 1915 και 1948, σε εκείνη μεταξύ 1949 και 1983, και τέλος στην μετά του 1983 (σύγχρονη) περίοδο. Ο όρος μάλιστα, «Βρετανός Υπήκοος/British Subject» έχει εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο βάσει του ιστορικού συγκειμένου.
Στο πρώτο διάστημα χρόνου, από το 1707 (έτος ένωσης της Αγγλίας με την Σκωτία) χρονολογείται η δημιουργία του όρου «Βρετανός Υπήκοος»/«British Subject» στο Common Law[2]. Γενικά, μέχρι τότε, υπήρχε ένα σύστημα Υποταγής/Αφοσίωσης («Allegiance») όπου Φεουδάρχες Λόρδοι/Άρχοντες απαιτούσαν την Υποταγή της τοπικής κοινότητας σε αυτούς, και οι οποίοι με την σειρά τους εκχωρούσαν την «Αφοσίωση»/ «Allegiance» τους στον Μονάρχη. Συνεπώς και σε πρώτη φάση, υπήκοοι του Μονάρχη ήταν όλα τα άτομα που είχαν γεννηθεί στην επικράτεια Του (jus soli), και αυτοί ήταν οι «Βρετανοί Υπήκοοι». Όσοι δεν ήταν Βρετανοί Υπήκοοι του Μονάρχη, ήταν ξένοι («aliens»). Το 1844 δόθηκε η δυνατότητα πολιτογράφησης («naturalisation ») Βρετανού Υπηκόου μέσω του Home Office (μέρος της νομοθετικής εξουσίας). Μέχρι τότε ο Μονάρχης μπορούσε κατά εξαίρεση να απονείμει την Βρετανική Υπηκοότητα σε όποιο ξένο άτομο ήθελε (πράξη της εκτελεστικής εξουσίας). Έτσι, προέκυψε και η διαφορά «naturalisation» και «denisation» αντίστοιχα.
Το 1914 κυρώθηκαν νόμοι που κωδικοποιούσαν σε γραπτά κείμενα μέρη του σχετικού Common Law, τo εκσυγχρόνιζαν και πρόσθεταν σε αυτό στοιχεία (επιπλέον στοιχεία συνέχισαν να προστίθενται με εκθετικό ρυθμό τα επόμενα χρόνια αυτής της περιόδου). Έτσι, από το 1914 και έπειτα, Βρετανός Υπήκοος ήταν άτομο που είχε γεννηθεί στις επικράτειες του Μονάρχη (Η.Β. και αποικίες), ή ήταν άτομο που είχε γεννηθεί σε περιοχή εκτός της επικράτειας του Μονάρχη αλλά με Bρετανό πατέρα, ή είχε πολιτογραφηθεί Βρετανός. Επιπλέον, αλλοδαπές γυναίκες που παντρεύονταν Βρετανό Υπήκοο αποκτούσαν Βρετανική ιθαγένεια επίσης.
Αυτή η περίοδος, από το 1915-1948 είναι σημαντική, διότι άτομα που γεννήθηκαν σε αυτό το διάστημα χρόνου επιβιώνουν μέχρι τις ημέρες, και συνεπώς το καθεστώς της ιθαγένειας τους αποτέλεσε αντικείμενο ρυθμίσεων των αναφερόμενων αυτών κανόνων.
Περνώντας σε πιο πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις (1949-1983). Το 1946 ο Καναδάς δημιούργησε ξεχωριστή, Καναδική ιθαγένεια, διακριτή από την Βρετανική. Σε σύνοδο που συνήλθε μεταξύ του Η.Β. και των μέχρι τότε αποικιών του, αποπειράθηκε να δοθεί λύση σε μία σύγχυση που άρχισε να δημιουργείται. Αποτέλεσμα της συνόδου ήταν η ψήφιση του βαρυσήμαντου British Nationality Act του 1948, με το οποίο δημιουργήθηκε ο όρος «citizen of the UK and Colonies (CUKC)»/ «πολίτης του Η.Β. και των αποικιών», ενώ ο όρος «Βρετανός υπήκοος» διατηρήθηκε για κάθε πολίτη κράτους της Κοινοπολιτείας (Commonwealth). Στο πλαίσιο αυτό, 8 χώρες της Κοινοπολιτείας διέθεταν πλέον δικές τους ιθαγένειες (Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Κεϋλάνη, Ινδία, Πακιστάν, Ν. Αφρική, Ν. Ροδεσία,). Για τα άτομα που περιλαμβάνονταν στον όρο «Βρετανός Υπήκοος», χρησιμοποιούνταν πλέον ο όρος «Βρετανός Πολίτης/ «British Citizen». Έτσι, ένα άτομο από την Ινδία ή το Πακιστάν ήταν μετά το 1948 «Ινδός ή Πακιστανός πολίτης» έχοντας την αντίστοιχη ιθαγένεια, αλλά ήταν επίσης και «Βρετανός Πολίτης» (πρώην Βρετανός Υπήκοος), εμπίπτοντάς και έχοντας τον όρο «citizen of the UK and Colonies (CUKC)», χωρίς όμως να έχουν την ιθαγένεια του Η.Β., Επί της ουσίας, ο όρος «Βρετανός Πολίτης» μεταξύ των ετών 1948-1982 ήταν συνώνυμος με τον σημερινό όρο του «Πολίτης της Κοινοπολιτείας» / «Citizen of the Commonwealth».
Έτσι, ο όρος «Βρετανός Υπήκοος» άρχισε να αποκτά υποκατηγορίες, με μία από αυτές να είναι «citizen of the UK and Colonies (CUKC)». Αυτοί είχαν το δικαίωμα να μεταναστεύουν ελεύθερα προς την Μ. Βρετανία (το λεγόμενο «right of abode», το οποίο θα μεταφραζόταν στα ελληνικά ως το δικαίωμα διαμονής») έως το Η.Β. περιόρισε την μετανάστευση προς τις Βρετανικές Νήσους από τις πρώην αποικίες με νόμους μεταξύ το 1962 και το 1971. Οι υποκατηγορίες αυτές με το πέρασμα του χρόνου, και συγκεκριμένα με την τελευταία μεγάλη νομοθετική αλλαγή στο Δίκαιο της ιθαγένειας που έγινε το 1983, μονάχα πολλαπλασιάστηκαν.
Με τον νόμο του 1983, εγκαινιάζεται η σύγχρονη εποχή στο δίκαιο της ιθαγένειας, σκοπός του οποίου ήταν να καταδείξει τις ειδικές περιπτώσεις που εφαρμόζονται στο κάθε άτομο, αντανακλώντας και την ισχύ της σχέσης του εκάστοτε ατόμου με το Η.Β., ανάλογα την προέλευση του. Έτσι, όσα άτομα ήταν «στενά συνδεδεμένα με το Η.Β., τις αγγλονορμαδικές νήσους (Channel Islands) και την Νήσο Μαν έγιναν Βρετανοί Πολίτες (ήταν CUKC μέχρι πρότινος). Εκείνοι που συνδέονταν με κάποια εναπομείνασα αποικία έγιναν «British Dependent Territories citizens (BDTCs)», μετέπειτα «British Overseas Territories citizen (BOTC)». Αυτοί ήταν Βρετανοί Υπήκοοι, Πολίτες της Κοινοπολιτείας, αλλά όχι και Βρετανοί Πολίτες. Φυσικά, την Ευρωπαϊκή Ιθαγένεια μέχρι και το Brexit την είχαν μονάχα οι Βρετανοί Πολίτες, και όχι και οι BOTC.
Παίρνοντας πλέον στην σημερινή εποχή, θα αναλυθούν στοιχεία για την απόκτηση της Βρετανικής Ιθαγένειας. Αναφορικά με τις αρχές κτήσης ιθαγένειας (jus sanguinis/soli), από την 1η Ιανουαρίου του 1983 το Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιεί jus sanguinis (δίκαιο αίματος). Έτσι, εκ γεννήσεως ένα άτομο παίρνει την ιθαγένεια εφόσον οι γονείς του είναι Βρετανοί. Επίσης, όσον αφορά την γέννηση του ατόμου στο εξωτερικό, τουλάχιστον ο ένας γονέας χρειάζεται να είναι Βρετανός πολίτης για να αποκτήσει και το παιδί την Βρετανική ιθαγένεια (μέσω καταγωγής/ «by descent»). Τέλος, ένα άτομο μπορεί να πάρει την Βρετανική ιθαγένεια εκ γεννήσεως χωρίς να χρειάζεται και οι 2 γονείς του να είναι Βρετανοί, εφόσον γεννηθεί στο Η.Β. από έναν Βρετανό γονέα ή απλά μόνιμο κάτοικο του Η.Β., (εφαρμογή δικαίου jus soli κατ’ εξαίρεση). Για να αποκτήσει κάποιος αλλοδαπός την Βρετανική Ιθαγένεια χρειάζεται να έχει παραμείνει νόμιμα στο Η.Β. για διάστημα τουλάχιστον 5 ετών, χωρίς να έχει λείψει από την χώρα για συνολικό διάστημα μεγαλύτερο των 450 ημερών κατά την διάρκεια αυτών των 5 ετών, και λιγότερο από 90 ημέρες κατά το τελευταίο έτος που προηγείται της αίτησης απόκτησης ιθαγένειας. Για την 2η γενιά, το άτομο που πήρε την Βρετανική Ιθαγένεια μεταφέρει για 1 γενιά την ιθαγένεια στο παιδί/ά του εάν έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό του Η.Β. Εάν έχουν γεννηθεί στο Η.Β. από έναν τουλάχιστον Βρετανό Ιθαγενή γονέα, παίρνουν κανονικά την Βρετανική Υπηκοότητα όπως αναφέρθηκε και άνωθεν.
Το κόστος απόκτησης της Βρετανικής Ιθαγένειας για κάποιον που πληροί τα κριτήρια είναι £1,330 ή περίπου 1510€ (από τις 6 Απρίλη του 2018), ενώ σχετικά με τις εξετάσεις, εφόσον ένα άτομο πληροί τα λοιπά κριτήρια, χρειάζεται να δώσει εξετάσεις γλώσσας (επιπέδου B1), και να εξεταστεί επιτυχώς στις εξετάσεις «Life in the UK» , οι οποίες περιλαμβάνουν 24 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και εξετάζουν θέματα όπως η Ιστορία του Η.Β., τις Βρετανικές αξίες και ήθη, και τον «Βρετανικό τρόπο ζωής». Για να περάσει κάποιος χρειάζεται να απαντήσει σωστά σε τουλάχιστον 18. Η αίτηση πολιτογράφησης εξετάζεται μέσα σε διάστημα 4 εβδομάδων, ενώ απαιτούνται άλλες 16 με 24 εβδομάδες για την ολοκλήρωση της εγγραφής (registration) ενός επιτυχόντα. Επίσης, δεν προβλέπεται προσφυγή στην δικαιοσύνη σε περίπτωση άρνησης/αποτυχίας χορήγησης της Βρετανικής Ιθαγένειας. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί μονάχα να αιτηθεί επανεξέταση της αίτησης του εφόσον θεωρεί πως δεν θα έπρεπε να είχε απορριφθεί, αλλά αυτό αποτελεί μία εσωτερική, μη ένδικη διαδικασία.
Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα για διπλή ιθαγένεια. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος να αιτηθεί διπλή ιθαγένεια εάν είναι Βρετανός, μπορεί απλά να αιτηθεί την ξένη ιθαγένεια που θέλει και να διατηρήσει την Βρετανική. Από το 2014 έως και το 2018 (τελευταία χρονιά που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία), ο αριθμός των πολιτογραφήσεων διαμορφώνεται ως εξής: 125,754 το 2014,118,109 το 2015, 149,421 το 2016, 123,115 το 2017 και 157,080 το 2018[3].Η κυρίαρχη ομάδα ανθρώπων που γεννήθηκαν σε διαφορετική χώρα από το Η.Β. αλλά διαμένουν σε αυτό, είναι οι Ινδοί με 775.000 άτομα περίπου[4].
Βιβλιογραφία:
- Blake, Charles, «Citizenship, Law and the State: The British Nationality Act 1981», The Modern Law Review, 45 (2).
- Gov.UK, «Gov.UK, Types of British Nationality». Accessed 5/4/2020. https://www.gov.uk/types-of-british-nationality
- Hansen, Randall, «The Politics of Citizenship in 1940s Britain: The British Nationality Act»: London, Twentieth Century British History, 1999.
- Home Office, «Home Office, Historical background information on nationality», Accessed 5/42020. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/650994/Background-information-on-nationality-v1.0EXT.pdf
- Home Office, «Home Office, United Kingdom National», Accessed 5/4/2020. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/801170/UKnational.pdf
- Sable International, «Sable International, Types of British Citizens, Accessed 5/42020. https://www.sableinternational.com/british-citizenship/different-types-of-british-nationals
- Safran, William, «Citizenship and Nationality in Democratic Systems: Approaches to Defining and Acquiring Membership in the Political Community», International Political Science Review. 18 (3) (2016).
- The Judicial Committee of the Privy Council Decisions, «The Judicial Committee of the Privy Council Decisions, JUDGMENT: The Minister of Home Affairs and another (Respondents) v Barbosa (Appellant) (Bermuda)». Accessed 5/4/2020. https://www.bailii.org/uk/cases/UKPC/2019/41.html
[1] «The Home Office (HO) of Her Majesty’s Government of the United Kingdom» ή αλλιώς «Home Department» είναι το Υπουργείο Εσωτερικών του Η.Β., με αρμοδιότητες inter alia την μετανάστευση, την ασφάλεια του Κράτους, και την αστυνόμευση της χώρας.
[2] To νομικό σύστημα του Η.Β. και των Η.Π.Α. διαφέρει από το Ευρωπαϊκά Ηπειρωτικά Συστήματα ή άλλα νομικά συστήματα του κόσμου (μεικτά, Σαριά και Μουσουλμανικός Νόμος, Εβραϊκός Νόμος κ.ά.). Η Common Law συνιστώσα των Νομικών Συστημάτων Η.Β.-Η.Π.Α. έγκειται στο ότι πηγάζει από το έθιμο και από, κυρίως, τις προηγούμενες δικαστικές αποφάσεις των δικαστηρίων (νομολογία/ «case law»/ «precedent»).
[3] «GOV.UK, National Statistics How many people continue their stay in the UK? (28 Feb 2019 Updated). Accessed on 4/4/2020. Available at https://www.gov.uk/government/publications/immigration-statistics-year-ending-december-2018/how-many-people-continue-their-stay-in-the-uk
[4] Ibid.