Γράφει η Νικολέτα-Τρυφωνίνα Σαράντου
Ο Friedrich Hegel είχε αναφέρει κάποτε ότι το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι δε μας διδάσκει τίποτα! Ίσως να έχει δίκαιο από την σκοπιά ότι για ακόμα μία φορά η διεθνής κοινότητα γίνεται μάρτυρας ενός πολέμου, μίας ένοπλης σύρραξης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης.
Το Ισραήλ και η Χαμάς βρίσκονται για άλλη μια φορά σε πόλεμο. Η οργάνωση ξεκίνησε μια μεγάλη εναέρια και χερσαία επιχείρηση το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 2023 από την αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ απάντησε με αεροπορικές επιδρομές. Ωστόσο για να γίνει πιο κατανοητό το γιατί υπάρχει αυτή η ατέρμονη σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο στρατοπέδων καλό θα ήταν κάποιος να ανατρέξει σε βιβλία ιστορίας.
Ιστορικά, τα εδάφη των δύο κρατών φαίνεται να διεισδύουν το ένα στο άλλο. Εδάφη που κάποτε άνηκαν στην Παλαιστίνη ανήκουν τώρα το Ισραήλ. Στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα οι Εβραίοι δέχθηκαν ένα κύμα άγριων διωγμών από την Ανατολική Ευρώπη. Αποτέλεσμα των διωγμών ήταν η επώαση της ιδεολογίας του Σιωνισμού. Ο Σιωνισμός (αλλιώς εβραϊκός εθνικισμός) αποτελεί ένα σύγχρονο πολιτικό κίνημα σύμφωνα με το οποίο όλοι οι Εβραίοι αποτελούν ένα έθνος, μια θρησκεία, μια εθνική κοινότητα και ότι η μόνη λύση στον αντί-σημιτισμό είναι η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων Εβραίων στην Παλαιστίνη και η δημιουργία ενός κράτους εκεί. Έτσι, το 1881 παρουσιάζεται η πρώτη μαζική μετανάστευση Εβραίων στους Αγίους Τόπους.
Το 1916, ως αποτέλεσμα μυστικής διπλωματίας, υπογράφεται με συναίνεση της Ρωσίας η Αγγλογαλλική Συμφωνία Sykes–Picot, η οποία καθόριζε τις ζώνες επιρροής των δύο Μεγάλων Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.
Το 1917 οι Άραβες, ως σύμμαχοι των Βρετανών, νικούν τους Οθωμανούς και ελπίζουν στην ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών Arthur Balfour αποστέλλει μία επιστολή στον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία έμεινε γνωστή στην ιστορία ως Διακήρυξη Balfour. Στη επιστολή ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών ζητούσε να διαβιβαστεί στη Διεθνή Σιωνιστική Ομοσπονδία η υπόσχεσή του για μια πατρίδα στην Παλαιστίνη, ζητώντας ως αντάλλαγμα από την εβραϊκή κοινότητα να ενθαρρύνει τις ΗΠΑ να εισέλθουν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον επόμενο χρόνο η Μεγάλη Βρετανία καταλαμβάνει την περιοχή. Παράλληλα Εβραίοι άρχισαν συρρέουν και να εγκαθίστανται στην Παλαιστίνη, παρά την εχθρική στάση του ντόπιου αραβικού πληθυσμού.
Το 1920, σύμφωνα με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η Μεγάλη Βρετανία αναλαμβάνει τη διοίκηση της περιοχής όπου βρίσκεται το σημερινό Ισραήλ. Την ίδια περίοδο αρχίζει ξανά η εντατική μετανάστευση ενώ ιδρύεται και η πρώτη σιωνιστική ένοπλη ομάδα αυτοπροστασίας (Haganah).
Το 1929, η συνεχής έλευση Εβραίων αλλοιώνει τα πληθυσμιακά δεδομένα, οδηγώντας τους Άραβες σε εξέγερση. Η Αγγλία συνιστά τον περιορισμό της ανάπτυξης της εβραϊκής εθνικής εστίας και ανακοινώνει νέους περιορισμούς, τους οποίους όμως αναγκάζεται να άρει λόγω των αντιδράσεων που προκλήθηκαν από την απόφασή της αυτή. Οι συγκρούσεις μεταξύ Αράβων και Εβραίων κλιμακώνονται έως το 1936, λαμβάνοντας το επόμενο διάστημα μορφή ένοπλης σύγκρουσης.
Το 1937, η Μεγάλη Βρετανία ανακοινώνει σχέδιο διανομής των εδαφών μεταξύ Εβραίων και Αράβων. Παράλληλα όλο και περισσότεροι Εβραίοι συρρέουν στην Παλαιστίνη, λόγω των διωγμών από τους Ναζί.
Το 1944 η εβραϊκή οργάνωση «Irgun», με επικεφαλής τον μελλοντικό ισραηλινό πρωθυπουργό και τιμημένο με βραβείο Νόμπελ Ειρήνης Menachem Begin, κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον των Βρετανών.
Στις 29 Νοεμβρίου 1947 με το ψήφισμα 181 του ΟΗΕ αποφασίζεται η διχοτόμηση της Παλαιστίνης. Έτσι προκύπτουν δύο κράτη το Ισραηλινό (55,5% του εδάφους της, γη δυσανάλογα μεγαλύτερη του πληθυσμού) και το Αραβικό (45,5% του εδάφους) ενώ η Ιερουσαλήμ αναγνωρίζεται ως διεθνής πόλη. Οι Ισραηλινοί αποδέχονται το ψήφισμα σε αντίθεση με τους Παλαιστίνιους. Ο Αραβικός κόσμος δεν θα αποδεχτεί το νεοσύστατο κράτος και θα κηρύξει πόλεμο. Ως νεοσύστατο κράτος, η πιθανότητα νίκης θεωρούνταν μηδαμινή, ωστόσο το Ισραήλ κατόρθωσε με τη βοήθεια της τότε Σοβιετικής Ένωσης να αντέξει και να νικήσει στον Α΄ Αραβο-Ισραηλινό Πόλεμο (1948-1949) εξαναγκάζοντας περίπου 750.000 Παλαιστίνιους να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς.
Ο δυτικός κόσμος για να αντιμετωπίσει αυτό το -δίχως προηγούμενο- προσφυγικό κύμα ίδρυσε την UNRWA (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East), η οποία αποτέλεσε το θεμέλιο της μετέπειτα Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Παράλληλα ο OΗΕ, με το ψήφισμα 194, καθιστά ξεκάθαρο ότι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες πρέπει να επιστρέψουν στις εστίες τους, αλλά μέχρι και σήμερα παραμένουν πρόσφυγες.
Το 1964 ιδρύεται η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και 4 χρόνια μετά παρουσιάζει σύνταγμα απαιτώντας την άμεση ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.
Το 1967 λαμβάνει χώρα ο πόλεμος των 6 ημερών μεταξύ Ισραήλ και γειτονικών του αραβικών χωρών. Οι Άραβες συνετρίβησαν, ενώ το Ισραήλ διεύρυνε τα εδάφη του, κατακτώντας το Σινά, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τα Υψίπεδα του Γκολάν. Ο ΟΗΕ ως αντίδραση στα γεγονότα αυτά εκδίδει το ψήφισμα 242, το οποίο προβλέπει την άμεση αποχώρηση των Ισραηλινών από τα Κατεχόμενα, το οποίο όμως δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα.
Το 1987 ξεσπά η πρώτη Intifada. Η λέξη στα αραβικά σημαίνει στην κυριολεξία «τίναγμα», ωστόσο χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εξέγερση των Παλαιστινίων εναντίον του Ισραήλ. Την ίδια χρονιά ιδρύεται και η «Hamas» (Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης), η οποία αποτελεί μία παλαιστινιακή μαχητική οργάνωση και ένα από τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα των παλαιστινιακών εδαφών.
Το 1993 υπογράφεται η συμφωνία του Όσλο μεταξύ της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Palestine Liberation Organization(PLO)) και του κράτους του Ισραήλ. Αποφασίζεται η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και αναγνωρίζεται το δικαίωμα των Παλαιστινίων να ελέγχουν τις υποθέσεις τους με τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής.
Οι συγκρούσεις μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ δε σταματούν. Το 2000 ξεσπά η δεύτερη Intifada. Τα επόμενα χρόνια συνεχίζεται το ίδιο μοτίβο. Η μία πλευρά συνεχίζει να προκαλεί την άλλη άλλοτε με λιγότερη και άλλοτε με περισσότερη ένταση.
Τον Αύγουστο 2005 οι ισραηλινές δυνάμεις αποσύρονται από τη Γάζα αφήνοντας τον θύλακα υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής. Στις 25 Ιουνίου 2006 μαχητές της Hamas αιχμαλωτίζουν τον Ισραηλινό στρατιώτη Gilad Shalit σε επιδρομή που εξαπέλυσαν από τη Γάζα. Το Ισραήλ απαντά με αεροπορικές επιδρομές και επιθέσεις από επίγειες δυνάμεις. Τελικά ο στρατιώτης απελευθερώθηκε περίπου πέντε χρόνια αργότερα, κατόπιν συμφωνίας για ανταλλαγή αιχμαλώτων.
Στις 14 Ιουνίου 2007, ξεσπά σύντομος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ της Hamas και της Fatah. Τελικά η Hamas καταφέρνει να καταλάβει τη Γάζα και να εκδιώξει τις αντίπαλες δυνάμεις.
Στις 27 Δεκεμβρίου 2008, το Ισραήλ πραγματοποιεί στρατιωτική επίθεση 22 ημερών στη Γάζα, εξαιτίας της εκτόξευσης ρουκετών κατά της πόλης Sderot στο νότιο Ισραήλ από την παλαιστινιακή πλευρά.
Το Ισραήλ, στις 14 Νοεμβρίου 2012, κατορθώνει να σκοτώσει τον αρχηγό του στρατιωτικού επιτελείου της Hamas, Ahmad Jabari προκαλώντας με τον τρόπο αυτό την εξαπόλυση ρουκετών από την παλαιστινιακή πλευρά. Το Ισραήλ απαντάει με αεροπορικές επιδρομές και η κατάσταση αυτή συνεχίζεται για οκτώ μέρες.
Τον Ιούλιο-Αύγουστο του 2014 η Hamas απαγάγει και δολοφονεί τρεις Ισραηλινούς εφήβους. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε πόλεμο επτά εβδομάδων.
Το Μάρτιο του 2018, ξεσπούν παλαιστινιακές διαδηλώσεις στα περιφραγμένα σύνορα της Γάζας με το Ισραήλ. Τα ισραηλινά στρατεύματα ανοίγουν πυρ για να συγκρατήσουν τους διαδηλωτές και ξεσπούν μάχες μεταξύ Hamas και Ισραήλ.
Το Μάιο του 2021 παρατηρούνται εβδομάδες έντασης, κατά τη διάρκεια του ραμαζανίου και ξεσπούν συγκρούσεις με τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας στο συγκρότημα του τεμένους Al Aqsa. Η Hamas απαίτησε από το Ισραήλ να αποσύρει τις δυνάμεις και στη συνέχεια εξαπόλυσε καταιγισμό ρουκετών από τη Γάζα εναντίον του. Η ισραηλινή πλευρά απαντά με αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα με τις μάχες να διαρκούν για 11 ημέρες.
Τον Αύγουστο του 2022 ξεκινούν τρεις ημέρες βίας όταν, μετά μέσω αεροπορικών επιδρομών, το Ισραήλ χτυπά ανώτερο διοικητή της Ισλαμικής Jihad με το Ισραήλ να υπογραμμίζει ότι πρόκειται για «προληπτική επιχείρηση» για την αποτροπή επικείμενης επίθεσης της, υποστηριζόμενης από το Ιράν, οργάνωσης με στόχο αξιωματούχους του στρατού και αποθήκες όπλων. Η Ισλαμική Jihad δεν καλύπτεται από την ανακοίνωση και εκτοξεύει ρουκέτες κατά του Ισραήλ.
Τον Ιανουάριο του 2023 η Ισλαμική Jihad στη Γάζα εκτοξεύει δύο ρουκέτες προς το Ισραήλ, με το τελευταίο να προβαίνει σε αεροπορικές επιδρομές στην περιοχή. Αφορμή για τη συγκεκριμένη επίθεση στάθηκε η επιδρομή ισραηλινών στρατευμάτων σε προσφυγικό καταυλισμό που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο επτά Παλαιστίνιων ενόπλων και δύο αμάχων.
Λίγους μήνες αργότερα το μέτωπο ανοίγει πάλι το πρωί του Σαββάτου στις 7 Οκτωβρίου 2023. Η Hamas έχοντας στο πλευρό της την Ισλαμική Jihad, εξαπολύει τη μεγαλύτερη αιφνιδιαστική επίθεση των τελευταίων ετών κατά του Ισραήλ, από τη Λωρίδα της Γάζας, με το ισραηλινό στρατό να δηλώνει ότι βρίσκεται σε πολεμική ετοιμότητα. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί για ακόμα μία φορά τις θηριωδίες αποσβολωμένη και καλείται να λάβει θέση απέναντι στα τεκταινόμενα.
Το μείζον ζήτημα ωστόσο δεν εντοπίζεται στο πότε θα σταματήσει η σύγκρουση, αλλά στο πότε θα υιοθετηθεί κάποια λύση για την οριστική λήξη των εχθροπραξιών κάτι το οποίο μοιάζει περισσότερο με ουτοπία παρά με απτή πραγματικότητα. Από τη μία πλευρά το Ισραήλ διαθέτει μία ισχυρή οικονομία, ισχυρό στρατό ενώ αποτελεί άτυπα ένα από τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά. Αντίθετα, η παλαιστινιακή πλευρά αποτελείται από έναν ανίσχυρο λαό ανίκανο να υπερασπιστεί το κατεχόμενο έδαφος του και μία διοίκηση διαιρεμένη μεταξύ της Hamas στη Γάζα και του Mahmoud Abbas, ηγέτη της Fatah, στη Δυτική όχθη. Είναι εύλογο επομένως η εύρεση λύσης και η σύσταση δύο κρατών να μην είναι εφικτή, καθώς από τη μία υπάρχει το ισχυρό κράτος του Ισραήλ το οποίο λόγω της δύναμής του δεν προτίθεται να θυσιάσει τα θέλω του για να υπάρξει μία συνεργατική λύση και από την άλλη υπάρχει μία διαιρεμένη διοίκηση, ένας σκορπισμένος λαός, του οποίου ο μόνος υπερασπιστής των συμφερόντων του είναι η τρομοκρατική οργάνωση της Hamas.
Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ αποτελεί την αφετηρία του Παλαιστινιακού προβλήματος. Για τους Εβραίους η δημιουργία του ισραηλινού κράτους σηματοδοτεί την επιστροφή τους στη Γη της Επαγγελίας. Αντίθετα, για τους Άραβες, που αποτελούσαν την πλειονότητα των κατοίκων της Παλαιστίνης, ήταν η μέρα της εξόδου, του ξεριζωμού, της καταστροφής (Nakba). Η ιστορία συνεχίζεται να γράφεται αναμένοντας μία λύση, η οποία σίγουρα δε θα έρθει σύντομα λόγο της ιδιαιτερότητας και της πολυπλοκότητας του ζητήματος. Προς το παρόν, μαίνεται ένας συνεχιζόμενος κύκλος συγκρούσεων, ο οποίος φαίνεται να είναι αέναος!
Βιβλιογραφία
Cassese, A. (2012). Διεθνές Δίκαιο. Gutenberg.
Ρούκουνας, Ε.(2021). Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Νομική Βιβλιοθήκη.
Euronews (2023). Χάος ξανά στη Μέση Ανατολή: 8 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη νέα έκρηξη βίας. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2023/10/07/xaos-ksana-sti-mesi-anatoli-okto-pragmata-pou-prepei-na-gnorizete-gia-ti-nea-ekrixi-bias
Κοσματόπουλος (2021). Πώς δημιουργήθηκε το Ισραήλ και πώς η Παλαιστινιακή Αρχή μετατράπηκε σε εργολάβο της κατοχής. Διαθέσιμο σε: https://www.news247.gr/kosmos/kosmatopoulos-pos-dimiourgithike-to-israil-kai-pos-i-palaistiniaki-arxi-metatrapike-se-ergolavo-tis-katoxis/
Newsroom. (2023). Το χρονικό της σύγκρουσης Ισραήλ – Παλαιστινίων στη Γάζα: Από την απόσυρση στρατευμάτων στην πολεμική ετοιμότητα. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/world/562659604/to-chroniko-tis-sygkroysis-israil-palaistinion-sti-gaza-apo-tin-aposyrsi-strateymaton-stin-polemiki-etoimotita/
Άρδην – Ρήξη. (2011) Τι είναι ο Σιωνισμός. Διαθέσιμο σε:https://ardin-rixi.gr/archives/196109
Νέδος Β., (2018). Σάικς – Πικό και νέα Τουρκία. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/opinion/945627/saiks-piko-kai-nea-toyrkia/
Σαν Σήμερα .gr. (n.d.). Η Διακήρυξη Μπάλφουρ. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/25
Σαν Σήμερα .gr. (n.d.). Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/1291
Σαν Σήμερα .gr. (n.d.). Η ιστορία της Παλαιστίνης. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/24
Σαν Σήμερα .gr. (n.d.). Ο πόλεμος των έξι ημερών. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/148 Χουλιάρα, Γ. (2017). Τι σημαίνει Ιντιφάντα. Διαθέσιμο σε: https://geopolitics.iisca.eu/2017/03/23/%CF%84%CE%B9-%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9-%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%86%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1/