Γράφει η Δέσποινα Λεχουρίτη
Η Ισλανδία, μία χώρα με περίπου 366.700 κατοίκους, βρίσκεται στην Αρκτική Ζώνη και παραμένει μία από τις χώρες που σέβονται το περιβάλλον και διατηρούν όσο μπορούν τα φυσικά τοπία. Τα τελευταία χρόνια η χώρα δέχεται πληθώρα τουριστών λόγω, των μαγευτικών τοπίων και της άγριας ομορφιάς που παρουσιάζει. Από το 1994 έχει σημειώσει ανάπτυξη πάνω από 4.5% αναφορικά με το ΑΕΠ της, ενώ παράλληλα κάνει συνεχώς βήματα για να βελτιώσει την περιβαλλοντική της πολιτική και λόγω συμμετοχής της στον ΕΟΧ. Η οικονομία της βασίζεται στις φυσικές πηγές της, με σημαντική πηγή εσόδων την αλιεία, ενώ σχετικά με τη βιομηχανία σημαντικό πόρο αποτελεί η υδροηλεκτρική ενέργεια.
Η Ισλανδία μπορεί να άργησε να αναπτύξει το περιβαλλοντικό της πρόγραμμα, αλλά παρουσίασε αξιοσημείωτη πρόοδο στα τέλη της δεκαετίας του 1990, αφού άρχισε να μεταφέρει τις οδηγίες από την ΕΕ στην εθνική της περιβαλλοντική πολιτική και εγκατέστησε το Υπουργείο για το Περιβάλλον και τους Φυσικούς Πόρους. Στοχεύει έτσι, στην καλύτερη διαχείριση των θαλασσών, ώστε οι καταναλωτές να συνεχίσουν να έχουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα τροφίμων και παράλληλα στη μείωση διαρροής πετρελαίου στις θάλασσες.
Ένας νέος φιλόδοξος στόχος που έχει η χώρα από το 2018 είναι να γίνει ουδέτερη από άνθρακα μέχρι το 2040 με τρία μέσα: διακόπτοντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων στον τομέα των μεταφορών, αυξάνοντας τη δέσμευση άνθρακα μέσω αναδάσωσης και με την αποκατάσταση των υδροβιότοπων. Ο στόχος αυτός προβλήθηκε μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Παρισιού το 2016, έτσι ώστε να περιοριστούν στο ελάχιστο οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που μαστίζουν τον πλανήτη. Κατά την τετραετία 2019-2023 έχει οριστεί η απαραίτητη χρηματοδότηση για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι και έχουν ληφθεί μέτρα για αυξημένη φορολογία στη χρήση άνθρακα. Επιπλέον να σημειωθεί πως, η χώρα είναι ενεργή και στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), στην Διακήρυξη του Ρίο, στην Agenda 21 καθώς και στο Αρκτικό Συμβούλιο.
Σημαντικό μέτρο που λήφθηκε σχετικά πρόσφατα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι η απαγόρευση της χρήσης των περισσότερων πλαστικών μίας χρήσης, με στόχο να περιοριστεί η μόλυνση των θαλασσών. Η απαγόρευση κρίνεται ως πιο αποτελεσματικό μέσο από την απλή σύσταση μη χρήσης, καθώς κάτι παρόμοιο συνέβη και με την απαγόρευση χρήσης πλαστικής σακούλας το 2019 που είχε άμεσα θετικά αποτελέσματα.
Ακόμα, ο υπουργός περιβάλλοντος Guðmundur Ingi Guðbrandsson, πρόσφατα πρότεινε την δημιουργία νομοθεσίας, ώστε να ασκείται έλεγχος στην ποσότητα αερίων που εκπέμπουν οι εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων και των αεροπορικών, καθώς επίσης και την υποχρέωσή τους σε μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπουν. Ήθελε δηλαδή ένα μοντέλο που να βασίζεται στα πρότυπα των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Μέχρι τη δεκαετία του 1970, το μεγαλύτερο ποσοστό της ενεργειακής κατανάλωσης προερχόταν από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Όμως η χώρα χρειάστηκε να μεταβάλλει αυτή την κατάσταση κατά τη δεκαετία του 1970 και να εντείνει την χρήση γεωθερμικής ενέργειας καθώς η πετρελαϊκή κρίση καθιστούσε την τιμή του αργού πετρελαίου απλησίαστη για τις δυνατότητες της χώρας. Αντ’ αυτού ο καθηγητής Brag Arnason πρότεινε τη χρήση υδρογόνου για καύσιμα. Η Icelandic New Energy ιδρύθηκε το 1999 για να γίνει η πρώτη εταιρεία παραγωγής υδρογόνου μέχρι το 2050 και ο πρώτος υδρογονικός σταθμός εγκαταστάθηκε το 2003 στο Ρέικιαβικ. Μέσα σε δύο δεκαετίες η Ισλανδία μετατράπηκε σε Οικονομία Καθαρής Ενέργειας και πλέον το 100% του ηλεκτρισμού που χρησιμοποιείται παράγεται από υδροηλεκτρική (87%) και γεωθερμική ενέργεια (17%). Αυτό που την ξεχωρίζει από τις περισσότερες χώρες είναι ότι αξιοποιεί τις ηφαιστειακές πηγές της, κάτι που διαθέτουν λίγες χώρες όπως π.χ ΗΠΑ, Κένυα, Φιλιππίνες κλπ.
Η Ισλανδία δεν διαθέτει σημαντικές πηγές ορυκτού πλούτου όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Από το 2018, αποφάσισε να σταματήσει οριστικά την εξερεύνηση τους στα παράλιά της, διότι κρίνεται υπερβολικά ακριβή και ενέχει ρίσκο. Πλέον περίπου το 85% της πρωτογενούς ενέργειας της χώρας προέρχεται από ΑΠΕ που παράγονται από σπίτια.
Η Ισλανδία μάλιστα, είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που η οικονομία της βασίζεται στην παραγωγή βιομηχανιών που προμηθεύονται από ανανεώσιμη ενέργεια. Επιπλέον, είναι η μεγαλύτερη παραγωγός πράσινης ενέργειας κατά κεφαλήν στον κόσμο και ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλεκτρισμού με περίπου 55.000 kwh κατά κεφαλήν το χρόνο τη στιγμή που ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 6.000 kwh το χρόνο. Βρίσκεται στην κορυφή μεταξύ 156 χωρών για πλήρη μετατροπή σε ΑΠΕ, όταν η διαδικασία θα έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Διαθέτει πάνω από 200 ηφαίστεια και πάνω από 600 θερμικές πηγές.
Σχετικά με την υδροηλεκτρική ενέργεια, το πρώτο εργοστάσιο εγκαταστάθηκε το 1921 και από τότε στη χώρα υπάρχουν συνολικά 15 υδροηλεκτρικά εργοστάσια, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στην Εθνική Εταιρεία Ενέργειας “Landsvirkjun”, τον κυρίαρχο προμηθευτή ηλεκτρισμού στη χώρα, που ιδρύθηκε το 1965. Το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό πρότζεκτ (Karahnjukar Hydropower Plant) προτάθηκε το 2009 και έχει μέγιστη απόδοση 690 MW με μήκος 730 μέτρα, έχει δεχτεί όμως σκληρή κριτική από περιβαλλοντολόγους για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον πλανήτη.
Αναφορικά ακόμα, με τη γεωθερμική ενέργεια η πρώτη εταιρεία θέρμανσης ιδρύθηκε το 1943 και χρησιμοποιούσε έναν αγωγό 18 χιλιομέτρων στο οποίο συνδέονταν πάνω από 2.850 σπίτια. Σήμερα η γεωθερμική ενέργεια θερμαίνει περίπου το 89% των σπιτιών ενώ πάνω από το 54% της πρωτογενούς ενέργειας που χρησιμοποιείται προέρχεται από γεωθερμική ενέργεια.
Η μετατροπή από τη χρήση πετρελαίου σε χρήση γεωθερμικής ενέργειας γλύτωσε από την Ισλανδία συνολικά 8.2 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1970 μέχρι το 2000 και μείωσε τις εκπομπές CO2 κατά 37%. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι πάνω από 20 TWh μη εκμεταλλεύσιμης γεωθερμικής ενέργειας είναι διαθέσιμη κάθε χρόνο στη χώρα. Αν αυτές οι πηγές εκμεταλλευόντουσαν θα έδιναν στην Ισλανδία άλλα 50 TWh ενέργειας το χρόνο από ΑΠΕ.
Η Ισλανδία έχει χαμηλή ηλιακή ακτινοβολία λόγω του υψηλού γεωγραφικού πλάτους, συνεπώς έχει πολύ περιορισμένη δυνατότητα για εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας. Από το 2012 δύο γεννήτριες αιολικής ενέργειας εγκαταστάθηκαν στη Νότια Ισλανδία και το 2015 ολοκληρώθηκε ένας αιολικός γεωγραφικός χάρτης.
Ολοκληρώνοντας, βλέπουμε ότι η Ισλανδία έχει πάρει αρκετά σοβαρά το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και κάνει αποφασιστικά βήματα για να βοηθήσει τον πλανήτη, δεδομένης της κρίσιμης γεωγραφικής της θέσης. Το πρόσφατο πρόβλημα της πανδημίας του COVID-19 έχει συμβάλει στη μείωση της κυκλοφορίας και των αερομεταφορών, ειδικά κατά την περίοδο του lockdown, όμως οι πάγοι συνεχίζουν να λιώνουν. Αυτό δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή προφανώς δεν έχει σταματήσει και χρειάζονται επίμονα και συλλογικά βήματα αν θέλουμε να την περιορίσουμε.
Anonymous. (n.d). The OECD Environment Programme. Environmental Performance Review of Iceland. Retrieved August 25, 2020, from http://www.oecd.org/environment/country-reviews/2378124.pdf
Stiftung, B. (n.d.). SGI 2018: Iceland: Environmental Policies. Retrieved August 25, 2020, from https://www.sgi-network.org/2018/Iceland/Environmental_Policies
Anonymous. (n.d.). Air. Retrieved August 25, 2020, from https://ust.is/english/about-the-eai/responsibilities/air/
Anonymous. (n.d.). Water. Retrieved August 25, 2020, from https://ust.is/english/about-the-eai/responsibilities/water/
Anonymous. (n.d.). Nature. Retrieved August 25, 2020, from https://ust.is/english/about-the-eai/responsibilities/nature/
Grapevine.is. (2020, May 07). From Iceland – Icelandic Government Makes Tentative Environmental Policy Progress. Retrieved August 25, 2020, from https://grapevine.is/news/2020/05/07/icelandic-government-makes-tentative-environmental-policy-progress/
Danigelis, A. (2020, May 08). Reykjavik Data Center Signs 100% Renewable Energy Deal. Retrieved August 25, 2020, from https://www.environmentalleader.com/2020/02/reykjavik-data-center-renewable/
Pantzar, K., & Torr, K. (n.d.). A sustainable energy revolution, the Icelandic way. Retrieved August 25, 2020, from https://www.wartsila.com/twentyfour7/energy/a-sustainable-energy-revolution-the-icelandic-way
Sigurþórsdóttir, S., Gunnarsson, O., & Helgason, M. (n.d.). Oil exploration in Icelandic waters comes to an end: Too expensive and too risky. Retrieved August 25, 2020, from https://icelandmag.is/article/oil-exploration-icelandic-waters-comes-end-too-expensive-and-too-risky
Anonymous. (n.d.). 12 Countries Leading the Way in Renewable Energy. Retrieved August 25, 2020, from https://www.clickenergy.com.au/news-blog/12-countries-leading-the-way-in-renewable-energy