Γράφει ο Κωνσταντίνος Άγγελος Μαματσής
Με αφορμή τον άδικο θάνατο της 22χρόνης Ιρανής Μαχσά Αμινί από το Ιρανικό Ισλαμικό καθεστώς και το επακόλουθο επαναστατικό κίνημα, που προκάλεσε ο θάνατός της, είναι χρήσιμο να αναλυθούν οι πτυχές της Ιρανικής Επανάστασης του 1979 και αν τελικώς η ίδια η Επανάσταση εξυπηρέτησε τους στόχους, για τους οποίους συντελέστηκε.
Πιο συγκεκριμένα, το σιιτικό Ιράν τελούσε από το 1906 μέχρι το 1979 υπό το καθεστώς μίας συνταγματικής μοναρχίας, της Δυναστείας των Σάχηδων. Η Ιρανική μοναρχία κατόρθωσε να ισχυροποιήσει την θέση της στην εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής και προχώρησε σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, μεταμορφώνοντας το Ιράν σε ένα κοσμικό και φιλοδυτικό κράτος, που χρησιμοποιήθηκε ως αντίβαρο στην ολοένα αυξανόμενη και απειλητική ισχύ της Σοβιετικής Ένωσης.
Όμως, η μοναρχία του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί άλλαξε τα δεδομένα. Ο μονάρχης Παχλεβί, αφού ανέτρεψε το 1953 τον νόμιμα εκλεγμένο πρωθυπουργό Μοσαντέκ, ανέλαβε ο ίδιος την διακυβέρνηση της χώρας. Σηματοδοτήθηκε έτσι, η έναρξη μίας άγριας καταστολής, που σκοπό είχε την περαιτέρω εφαρμογή φιλοδυτικών πολιτικών. Έγινε, μ’αυτόν τον τρόπο, σαφές πώς το Ιράν ανήκε ξεκάθαρα στην σφαίρα επιρροής της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ, πράγμα που ενοχλούσε ορισμένους κύκλους του εσωτερικού της χώρας.
Αυτοί οι κύκλοι ήρθαν να ηγηθούν της δίκαιης λαϊκής δυσαρέσκειας, η οποία είχε γιγαντωθεί λόγω της αυταρχικότητας του Παχλεβί και της αποτυχίας των μεταρρυθμίσεων του, την αύξηση της φτώχειας και την υψηλή ανεργία . Επίσης, αυτοί ήταν φιλικά προσκείμενοι προς την Σοβιετική Ένωση, όπως το Ιρανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά και πολιτικά συντηρητικοί, όπως οι σκληροί σιιτικοί κληρικοί και μεγάλοι γαιοκτήμονες. Επί της ουσίας, ήταν εχθροί των φιλοδυτικών μεταρρυθμίσεων του Παχλεβί και παρατηρούσαν με αγωνία να θίγονται τα συμφέροντά τους.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια και τα συμφέροντα των συγκεκριμένων κύκλων οδήγησαν στα γεγονότα της Ιρανικής Επανάστασης του 1978-1979. Αρχηγός της Επανάστασης ορίστηκε, ο μέχρι πρότινος εξόριστος στο Παρίσι, αγιοτολάχ Χομεϊνί, ανώτερος θρησκευτικός κληρικός και νομοδιδάσκαλος του σιιτικού Ισλάμ. Ο Χομεϊνί, ένας αρκετά φιλόδοξος και δυναμικός άνθρωπος , πλην όμως λαϊκιστής και ακραίος ισλαμιστής με εθνικιστικό πρόσημο, εκμεταλλεύτηκε την λαϊκή δυσαρέσκεια και κατάφερε με το δημοψήφισμα της 31η Μαρτίου του 1979 να καταλύσει οριστικά την Ιρανική μοναρχία, να ψηφίσει νέο Σύνταγμα και να ιδρύσει ουσιαστικά ένα νέο κράτος, την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
Στην συνέχεια, σε αντίθεση με όσα ευαγγελίζονταν οι πρωτεργάτες της Επανάστασης, όπως την θρησκευτική και κοινωνική δικαιοσύνη, την ταξική πάλη, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την εθνική ανεξαρτησία, την κοινοκτημοσύνη των αγαθών, την ειρήνη και την ισότητα των πολιτών, αφού ψηφίστηκε το νέο Σύνταγμα, πρόδωσαν τα πιστεύω τους . Οι πραγματικοί παραπάνω στόχοι που είχαν τεθεί με την Επανάσταση δολίως μεταβλήθηκαν και δεν επιχειρήθηκε ουσιαστικά η επίτευξή τους.
Αφού εξαπατήθηκαν οι λαϊκές μάζες, που είχαν εξεγερθεί για τα αυτονόητα δικαιώματά τους, η νέα Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και πιο συγκεκριμένα, ο νέος πολιτικός και θρησκευτικός πρόεδρος της Ιρανικής Δημοκρατίας, αγιοτολάχ Χομεϊνί επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Παρράληλα κατάργησε το κοινοβούλίο, τα πολιτικά κόμμάτα, τις εκλογές και την Ανεξάρτητη – αστική Δικαιοσύνη. Επιπλέον, επέβαλε, για όλους ανεξαιρέτως τους σιίτες – μουσουλμάνους πολίτες την Σαρία, την εφαρμογή δηλαδή του Ισλαμικού Δικαίου, που πηγάζει κατά κύριον λόγο από την θρησκευτική παράδοση και το Ιερό Βιβλίο του Κορανίου, και έθεσε περιορισμούς στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων, ιδίως των γυναικών. Λαμβάνοντας ακολουθώντας το παράδειγμα του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος είχε παντρευτεί την 9χρόνη Αϊσέ.υπόψη και την σημερινή κατάσταση στο Ιράν, οι γυναίκες δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν εκτός σπιτιού χωρίς ανδρική συνοδεία και δεν τούς επιτρέπεται να εκπαιδευτούν και να εργαστούν. Μάλιστα οι γυναίκες υποχρεώθηκαν να φορούν μπούργκα, ενώ πολλάκις έχουν βρεθεί να νυμφευονται από την ηλικία των 9 ετών, ακολουθώντας το παράδειγμα του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος είχε παντρευτεί την 9χρόνη Αϊσέ.
Σ’ όλο αυτά, ήρθε να προστεθεί και η δημιουργία ενός νέου αστυνομικού σώματος, της Ισλαμικής αστυνομίας ή αστυνομίας των ηθών, με κύρια αρμοδιότητα την επιτήρηση και επιβολή των νόμων της Σαρίας. Το νέο αυτό σώμα ξεπέρασε και ξεπερνάει σε αυταρχικότητα και αυθαιρεσία, ακόμη και την μοναρχία της περιόδου του Παχλεβί. Κρίνοντας, λοιπόν, από τα παραπάνω μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Δημοκρατία, η ισότητα και η κοινωνική Δικαιοσύνη του αγιοτολάχ Χομεϊνί, από την στιγμή που ο ίδιος ανελίχθηκε στην εξουσία, “πήγαν περίπατο”.
Περίπατο, όμως, δεν πήγαν οι στόχοι που είχε θέσει ως προς την εξωτερική πολιτική του Ιράν. Από την πρώτη κιόλας στιγμή, όπως υποσχέθηκε, απομακρύνθηκε από την αγκαλιά των ΗΠΑ και γενικότερα της Δύσης και συντάχθηκε με τις επιδιώξεις της Σοβιετικής Ένωσης, που την ίδια χρονιά είχαν ήδη εισβάλλει στο Αφγανιστάν. Ακόμη, μετέτρεψε την χώρα σε ένα εκκολαπτήριο – καταφύγιο τρομοκρατών και έθεσε σε ισχύ ένα ανεξέλεγκτο και γιγάντιο πυρηνικό πρόγραμμα, πάντα κατά τα λεγόμενά του, το οποίο μέχρι και σήμερα ναρκοθετεί την ασφάλεια και σταθερότητα της Μέσης Ανατολής, ενώ απειλεί την κυριαρχία πολλών κρατών, όπως του Ισραήλ, του Ιράκ, της Σαουδικής Αραβίας και των Η.Α.Ε..
Συμπερασματικά, η Ιρανική Επανάσταση του 1979 δεν πέτυχε τους στόχους για τους οποίους συντελέστηκε, πλην αυτών που είχαν τεθεί για την εξωτερική πολιτική. Η Ιρανική Επανάσταση, εξαπάτησε τους πολίτες, οι οποίοι επιθυμούσαν μία νέα Δημοκρατία, απαλλαγμένη από τα δεσμά της απολυταρχικότητας του Παχλεβί. Αντί αυτού, όπως δείχθηκε και παραπάνω, ο αγιοτολάχ Χομεϊνί συμπράττοντας πολιτικά με την ακροδεξιά και την ακροαριστερά, συνέχισε στον δρόμο του Παχλεβί, ξεπερνώντας τον, όμως, σε αυθαιρεσία και καταπίεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γυρνώντας την χώρα του πίσω στις σκοτεινές εποχές της τυφλής βίας και του θρησκευτικού φανατισμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Azadech Kian – Thiebaut, ΤΣΕΡΕΖΟΛΕ ΕΛΕΝΗ (μτφρ). (2006). Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.
Μαριόρης Μ., Ξενάκη Χρ. (επιμ.). (2020). ΙΣΛΑΜΙΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΣ : Ιστορικές και θεολογικές προϋποθέσεις του Τζιχάντ. Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ.
Αναστασοπούλου Ειρ. (2022). Ιράν : Τι προκάλεσε τον θάνατο της Μαχσά Αμινί;. Reuters. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/el/%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD-%CF%84%CE%B9-%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%B8%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%87%CF%83%CE%AC-%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%AF/a-63178196?maca=gri-VEU-Volltext-Capital-11783-xml-mrss
Ελεύθερος Τύπος, (2018). Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν: Μία εξέγερση που άλλαξε την Μέση Ανατολή.. Διαθέσιμο σε : https://eleftherostypos.gr/istories/167232-islamiki-epanastasi-sto-iran-mia-exegersi-pou-allaxe-tin-mesi-anatoli
Mixani tou Xronou, Το Ιράν πριν από την επανάσταση του 1979. Πώς το θεοκρατικό καθεστώς, άλλαξε τη χώρα και επέβαλε αυστηρά μέτρα σε βάρος των γυναικών. Διαθέσιμο σε : https://www.mixanitouxronou.gr/magio-kontes-foystes-kai-tzin-pantelonia-to-iran-prin-apo-tin-epanastasi-toy-1979/
Χουρχούλης Δ., Χατζηβασιλείου Ευ. (επιμ.), (2022). Η Ιρανική Επανάσταση και η πτώση του Σάχη. Kathimerini.gr. Διαθέσιμο σε : https://www.kathimerini.gr/world/561871243/i-iraniki-epanastasi-kai-i-ptosi-toy-sachi/