Γράφει ο Ηλίας Συμενταρίδης
Η ελληνική κοινωνία αποφαίνεται κλονισμένη όσον αφορά την δυνατότητά της να αντιμετωπίσει και να χειρισθεί την κρίση στην δίνη της οποίας εισήλθε το 2010, ενώ συνεχίζει να παραμένει σε σύγχυση και να ενυπάρχει ο σπόρος του διχασμού, όπου στην πραγματικότητα ήταν αναπόφευκτη συνέπεια διαδοχικών παραλείψεων εντός της οποίας η χώρα εντάσσεται και διαβιεί, και δη των σύστοιχων λανθασμένων κοινωνικοπολιτικών επιλογών. Η Ευρωζώνη βρισκόταν σε κατακερματισμό με το εθνικό νόμισμα να επανέρχεται σε χαλεπούς καιρούς και η θεμελιώδης αδυναμία κατανόησης που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία ως συλλογικό υποκείμενο να επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η εγχώρια οικονομολογική σκέψη, στην πλειοψηφία της, αδυνατεί να συλλάβει τον συγκεκριμένο χαρακτήρα της παρούσας οικονομικής κατάρρευσης και ως εκ τούτου να τον «εκλαϊκεύσει» προς τη κοινή γνώμη με τον κατάλληλο και πολιτικά παραγωγικό τρόπο. Το 2015 η χώρα επέρχεται σε μία αμφιλεγόμενη οικονομική και κοινωνική κρίση για την συλλογικότητα ενός κράτους-μέλους, όντας εμφανές ότι το όλο εγχείρημα θα απέβαινε άκαρπο και ότι η συμμόρφωση στους ευρωπαϊκούς κανόνες και τις οδηγίες δεν είχε παρά μόνον περιορισμένο αντίκτυπο στην κοινωνική και οικονομική μεταρρύθμιση. Η κατανόηση της πολιτικής που ασκήθηκε κατά το χρονικό 2015-2020 περί αριστερής πτέρυγας έχει να εισφέρει πολλά στην κατανόηση της παρακμής του εγχώριου φορέα των ιδεολογικών αφηγημάτων να διαμορφώνει ένα πλαίσιο αναφοράς το οποίο είναι δυνατόν να μας οδηγήσει σε γόνιμα συμπεράσματα.
Το στοιχειώδες πεδίο στο οποίο η κομματική οργάνωση ως τον πολιτικό τόπο στον οποίο συμπυκνώνονται τα ιδεολογικά και πολιτικά διακυβεύματα και οι αντιφάσεις μιας δεδομένης περιόδου, οι μεταβολές σε ιδεολογικό και προγραμματικό επίπεδο, η πρόταση διακυβέρνησης ενός κόμματος και οι κοινωνικές του αναφορές. Εν γένει, οι ταξικές δομές ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της κοινωνίας, καθώς μετασχηματίζονται οι κοινωνίες, οι διάφορες τάξεις μεταξύ τους συγκρούονται με τη χώρα να βρίσκεται υπό ενισχυμένη εποπτεία με τη αποπληρωμή μέρους του κρατικού χρέους, ούτως ώστε να επιχειρηθούν οι εφεδρικοί σχεδιασμοί σύμφωνα με το κανονισμό 472/2013 αρ. 14 παρ. 1 με τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας να έχει υποστεί ανομοιογένειες στο αστικό πλέγμα του κράτους, όπου από το 2010 έως 2020 τόσο τα οικονομικά και κοινωνικά συμπτώματα της χώρας με τις μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν να παραμένουν ελλιπείς παρά τη σταθεροποίηση της εγχώριας οικονομίας. Η διευρυμένη ερμηνεία των δύο εκφάνσεων της ηθικής στάσεως συμπλέκεται με την ηθελημένη αμφισημία τόσο της απόψεως περιεχομένου, όσο και σε σχέση με την ειδική ενσωμάτωση τους στην πολιτική δράση, τα δύο φαινομενικά ασυμφιλίωτα ηθικά αξιώματα κομίζουν την αίσθηση μιας ιδεοτυπικής απεικονίσεως της πραγματικότητας να άπτεται του απευρωπαϊσμού, οδηγώντας στην εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού κεκτημένου και στην ανάληψη εκείνων των χαρακτηριστικών που κατατρίβονταν με τους πυλώνες της ίδιας της φύσης της δημοκρατίας με την εξήγηση να εξαρτάται από τη διακρίβωση σχέσεων αιτίου-αιτιατού που ενδεχομένως να υιοθετεί μία ταυτότητα, που θα αποκλείσει τη συμμετοχή σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Εν γένει, η ταύτιση εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος εντός του κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου που ενσωματώνονται οι πολιτικές και ιδεολογικές παραφράσεις με τις σοβαρότερες καθοριστικές επιδράσεις να συντελούνται σε εθνικό επίπεδο περί των ιδιαιτεροτήτων και των χαρακτηριστικών της υπό μελέτης περιόδου να καθίσταται ο παράγων της εθνικής αποτύπωσης.
Η χρηματοπιστωτική απορρύθμιση της Ευρωζώνης ανάδειξε κομματικούς φορείς με ιδεολογικές πεποιθήσεις με αριστερό πρόσημο στην μέγγενη των γεγονότων που εκτυλίσσονταν, απενοχοποιώντας τα ερμηνευτικά αφηγήματα και αποσπώντας μέρος του εκλογικού σώματος, ενώ ταυτόχρονα αποσκοπούσε στη κυρίαρχη δικαιοδοσία έναντι των απερχόμενων κυβερνήσεων. Η απροσδόκητη κατάρρευση του πολιτικού και κομματικού συστήματος, με επιστέγασμα την οικονομική δυσπραγία και μία ευρωπαϊκή ρήξη, ο κοινωνικός κατακερματισμός, η κοινωνική ανομία και η αδυναμία συγκρότησης μιας αξιόπιστης αντίληψης για αμοιβαίο συμφέρον, όπου οι εθνικές κυβερνήσεις υποβαθμίστηκαν σε «ήσσονος» σημασίας πολιτικούς δρώντες. Η ιεραρχία της πολιτικής εξουσίας και οι αντίστοιχες αρμοδιότητες αντιστράφηκαν σε προσαρτημένους στον κρατισμό, τον κομματισμό και την φαυλότητα της πολιτικής, αποτυπώνοντας σε απώλεια εθνικής ταυτότητας σε μία μεταβατική ιστορική περίοδο, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας. Στην Ευρώπη μετετράπη σε «μείζονος» σημασίας πολιτική να διατυπώνονται αυτοί οι συλλογισμοί ειδικά στην περίπτωση αντιστοίχως, όπου η πολιτική κουλτούρα αποφαίνεται να παρασύρει τις κοινωνικές ταυτότητες που ενσωματώνει κάθε κοινωνικό ή πολιτικό υποκείμενο, ούτως ώστε από τις ταυτότητες να ανακύπτει μία προσηλύτιση του πολιτικού ιδεολογήματος, όπως ο πολιτικός φορέας ονόματι Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς όπ.π. (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) με ανασκεύαση της κοινωνικής ταυτότητας και των παραμέτρων της κυρίως μέσα από την κοινωνική ανασύνθεση όπου ενυπήρχε στην κινητικότητα της ψήφου εκ’ των εναλλακτικών πολιτικών κομμάτων.
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. εισχώρησε στο πολιτικό τοπίο τον Ιανουάριο του 2015, ανερχόμενος στη κεφαλή της χώρας με τη Ν.Δ. να απέρχεται από τα ηνία της χώρας, εν καιρώ αποθάρρυνσης με επιβολή φορολογικών μέτρων που αποσιωπούνται από ιδεολογικά αφηγήματα και περίσσειες υποσχέσεις για οριστική άρση των πολιτικών λιτότητας, όπου αποσοβήθηκε η άτακτη αποχώρηση της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση με την υπογραφή του τρίτου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής για να αποφευχθεί ο καταποντισμός νευραλγικών τομέων της χώρας και η δημοσιονομική παράλυση του κράτους. Εν προκειμένω, οι εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 επέφεραν μία κυβέρνηση συνεργασίας με σχηματισμό ενός ευέλικτου κυβερνητικού σχήματος με το ακροδεξιό κόμμα ΑΝ.ΕΛ., όπου η εκλογική αναμέτρηση ανέδειξε τις αργόσυρτες τάσεις της εκλογικής συμπεριφοράς. Μολονότι, η σωρευτική μείωση της οικονομίας αποτυπώθηκε κατά 25% με την αναρρίχηση του κρατικού χρέους στο προϋπολογισμό του κράτους με απότοκο τα δίδυμα ελλείμματα (ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και έλλειμμα κρατικού προϋπολογισμού) να είναι συντακτικές ενέργειες που εγκυμονούν την ενιαία ασκούμενη πολιτική.
Εν ολίγοις, οι προσπάθειες οικονομικής αναπροσαρμογής είχαν καταστεί ανεκπλήρωτες σε σημαντικό μέρος τους με το 2010 το κρατικός χρέος δηλαδή, ο λόγος Δημόσιου Χρέους προς το Α.Ε.Π. να ανέρχεται σε 120% του Α.Ε.Π. και το 2014 να έχει αναρριχηθεί σε 180% με τις επιπτώσεις των χρόνιων μέτρων λιτότητας. Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. επιδίωκε άρση των επιβαρυντικών μέτρων λιτότητας, αποσκοπώντας στη αποδέσμευση κεφαλαίου για παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και επιταχύνοντας την ανέγερση της ελληνικής οικονομίας από τη υπάρχουσα δέσμη μέτρων. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2015 με το κράτος να επικρούεται ως «πολιτική οντότητα» από την αποπληρωμή 6.7 δισ. ευρώ στη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ακόμη 2.2 δισ. ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με τα ληξιπρόθεσμα χρεολύσια να ανέρχονται πάνω από 17 δισ. ευρώ, παρατηρείται αδυναμία ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις με απότοκο να κυρωθούν νέα μέτρα λιτότητας και μεταρρυθμίσεις με αποτέλεσμα τον κλονισμό της εμπιστοσύνης του εκλογικού σώματος, με τη «ταύτιση» των ψηφοφόρων με τα κόμματα της αντιπολιτεύσεως, ήτοι με αποσταθεροποίηση του δικομματισμού.
Οι κεφαλαιακοί περιορισμοί και το πρόγραμμα αναπροσαρμογής αποτυπώθηκε στο προσωπείο της χώρας, όπου η αφαίμαξη των κοινωνικών στρωμάτων και η έλλειψη εμπιστοσύνης επέφεραν συρρίκνωση των καταθέσεων 121.4 δισ. το 2016 με τη χώρα να μη έχει απαγκιστρωθεί από τη κρίση χρέους και τις χρηματαγορές να έχουν εναποθέσει τις προσδοκίες μίας ατελούς οπισθοδρομικής πολιτικής. Η αποσαφήνιση του οροθετικού πεπραγμένου και η μετάβαση κληροδοτήθηκαν διά του ανθρωποκεντρικού επιπέδου και της αμφιθυμίας των ψηφοφόρων να επέρχεται η κατ’ εξαίρεση (waiver) αποδοχή των κρατικών τίτλων «χρεογράφων» από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η προοπτική αναβάθμισης πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας και η ανάσχεση των χρόνιων παθογενειών. Εν συνεχεία, με την επαναφορά των καταθέσεων στα επίπεδα των 128 δις. ευρώ τον Μάϊο του 2018 να προέρχεται από μία περίοδο απρόσμενων γεγονότων, με την επιστροφή των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων από τον Ιούνιο του 2015 έως Μάιο του 2018 να αγγίζουν τα 15.4 δισ. ευρώ, όπου αναφύονται κοινωνικοοικονομικοί παράμετροι ως κριτήριο επιλογής των εκάστοτε ιθυνόντων χάραξης πολιτικής διά των ασκούμενων πολιτικών, λόγω των άλλοτε συγκεκριμένων κοινωνικών χαρακτηριστικών να αποτυπώνονται στη εθνική ταυτότητα, τον εννοιολογικό «χάρτη» και την ιστορική απεικόνιση των χαρακτηριστικών του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Τα κατάλοιπα μιας χρονικής περιόδου όπου το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας έχει απολέσει περίπου 110 δισ. ευρώ από τη απαρχή του χρονικού της οικονομικής κρίσης 2009 έως και τον Μάιο του 2018, αλλά και τις κοινωνικοοικονομικές τάσεις με τα οικονομικά μεγέθη να μην συνοδεύονται με ανάπτυξη, καταδεικνύουν με τον πιο εμφανή τρόπο την πολιτική αστάθεια μετά από τετριμμένες και ασαφείς αποφάσεις.
Συμπερασματικά, ο πολιτικός χώρος εκπίπτει της ανταγωνιστικής διάδρασης να επιφέρει ψεγάδια στο εκλογικό σώμα και ταυτοχρόνως με ευρωπαϊκή και εθνική ταυτότητα, αλλά με διαφορετική ένταση για την κάθε μία εξ’ αυτών η ικανότητα αυτή εγκαθιδρύεται σε κράτη με πολλαπλές ταυτότητες, που σημαίνει συνήθως και τη θέσπιση ρυθμίσεων αποκέντρωσης και την ικανότητα των πολιτών να δραστηριοποιηθούν σε διάφορα πεδία που αποπνέουν ερεθίσματα και για το οποία ποικίλλουν οι προσεγγίσεις και τα αντίστοιχα προτάγματα εντός του πολιτικοκοινωνικού φάσματος των ταυτοτήτων να αναδιπλώνονται σε μία ταυτότητα που άπτεται του ευρωπαϊκού ιδεώδους.
Βιβλιογραφία
Agnantopoulos, A. & Lambiri, D. (2015). Variegated capitalism, the Greek crisis and SYRIZA’s counter-neoliberalisation challenge, Geoforum. 63:5-8.
Chaidas, D. (2018). Legitimation strategies in the Greek paradigm: A comparative analysis of Syriza and New Democracy, Language & Communication. 60:136-149.
Fuchs, D., Magni-Berton, R. and Roger, A. (2009). Euroscepticism: Images of Europe among mass publics and political elites, Leverkusen: Verlag Barbara Budrich.
Glynos, J. and Voutyras, S. (2016). Ideology as blocked mourning: Greek national identity in times of economic crisis and austerity, Journal of Political Ideology. 21(3):201-224.
Kosmopoulos, D. (2019). The 3rd Congress of SYRIZA in 2020: party change put into perspective, CONTEMPORARY SOUTHEASTERN EUROPE. 6(1):20-27.
Mavrozacharakis, E., Kotroyannos, D., and Tzagkarakis, S. I. (2017). Mediterranean Left-Wing Populism: The Case of SYRIZA, European Quarterly of Political Attitudes and Mentalities. 6(2):40-54.
Tsatsanis, E., Teperoglou, E. and Seriatos, A. (2020) Two-partyism reloaded: Polarisation, negative partisanship and the return of the left-right divide in the Greek elections of 2019. South European Society and Politics.
Καμπέρης, Ν., Τσιλίκα Ν. και Ευσταθίου, Ε. (2015). Αναπαραστάσεις της κρίσης των μεσαίων στρωμάτων στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων κατά την περίοδο του δημοψηφίσματος του Ιουλίου 2015. Πρακτικά 5ου Πανελληνίου Συνεδρίου: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ- ΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, Ελληνική Κοινωνιολογική Εταιρεία, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 10-12/12/ 2015, σ. 209-218.