Loading...
Latest news
Project European & International Law IIΔιεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Η υπόθεση Kasapv. Turkey και η παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή

Γράφει η Αποστολία Ιορδανοπούλου

Η «Υπόθεση Kasap v. Turkey» η οποία εξετάζεται στην παρούσα ανάλυση, σχετίζεται με την παραβίαση του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφεξής ΕΣΔΑ), στο οποίο διασφαλίζεται η προστασία του δικαιώματος στη ζωή (ΕΣΔΑ, 1950, Άρθρο 2). Ειδικότερα, στις 10 Φεβρουαρίου 2010 ασκήθηκε προσφυγή από τους Resmiye Kasap, Selma Canpolat, Selda Pan, Vildan Pan και Şengül Akgünlü κατά της Τουρκίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφεξής ΕΔΔΑ) δυνάμει του άρθρου 34 της Σύμβασης αναφορικά με την αποστέρηση του δικαιώματος στη ζωή του Murat Kasap. Μάλιστα, οι προσφεύγοντες και συγγενείς του θύματος ισχυρίστηκαν ότι ο ίδιος δολοφονήθηκε από Τούρκο αξιωματικό της αστυνομίας κατά παράβαση του άρθρου 2 της Σύμβασης (Pappers justice, 2014).

Αρχικά, στις 29 Σεπτεμβρίου 2006 και ώρα 8:30 μ.μ , ο Murat Kasap μαζί με έναν φίλο του επέβαιναν σε μία μοτοσυκλέτα χωρίς την κατοχή διπλώματος οδήγησης. Οι δύο φίλοι, όταν αντιλήφθηκαν ότι δύο αξιωματικοί της αστυνομίας τους ακολουθούσαν ανέπτυξαν μεγάλη ταχύτητα προκειμένου να διαφύγουν, αλλά τελικώς έπεσαν πάνω σε έναν τοίχο. (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 7). Ο ένας αστυνομικός συνέλαβε τον φίλο του Kasap ενώ ο τελευταίος άρχισε να τρέχει για να μην συλληφθεί. Ακολούθησαν δύο προειδοποιητικοί πυροβολισμοί στον αέρα από τον δεύτερο αστυνομικό, προκειμένου να αποτραπεί η διαφυγή του Kasap τους οποίους άκουσε ο έτερος αξιωματικός και υπέθεσε ότι ο δράστης κατείχε όπλο. Κατά την καταδίωξη, ο δεύτερος αξιωματικός έχασε την ισορροπία του, με αποτέλεσμα το όπλο του να πέσει στο έδαφος, να εκπυρσοκροτήσει και τελικώς να τραυματίσει θανάσιμα τον Murat Kasap ο οποίος παραδόθηκε στα τραύματά του κατά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 8-10).

Το ίδιο βράδυ, μετέβη ο αρμόδιος εισαγγελέας στον τόπο του εγκλήματος ο οποίος ανέκρινε τον φίλο του Kasap. Παράλληλα, ο τελευταίος περιέγραψε τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης κατά την κατάθεσή του στο αστυνομικό τμήμα του Ceyhan, αλλά ο ίδιος δεν γνώριζε τα αίτια θανάτου του Kasap. Ακόμη, κατασχέθηκαν τα όπλα των αξιωματικών, ενώ πραγματοποιήθηκε νεκροψία, που επιβεβαίωσε ότι ο θάνατος του Kasap προήλθε κατόπιν της σφαίρας που δέχτηκε στην πλάτη (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 11-14). Στις 30 Σεπτεμβρίου, διαπιστώθηκε εκ μέρους των πραγματογνωμόνων ότι ο θάνατος του θύματος οφειλόταν σε εσωτερική αιμορραγία. Ταυτόχρονα, ο υπεύθυνος για τον θάνατο του Kasap αξιωματικός δήλωσε στον εισαγγελέα του Ceyhan ότι επρόκειτο για ένα ατύχημα που προκλήθηκε επειδή ο ίδιος έχασε την ισορροπία του τη δεδομένη χρονική στιγμή. Μάλιστα, ενώπιον του δικαστηρίου του Ceyhan (Suhl Ceza Mahklemesi) επανέλαβε την ίδια δήλωση, υποστηρίζοντας πως ήταν αθώος. Παρόλα αυτά διατάχθηκε από το δικαστήριο η κράτηση του αξιωματικού ενώ κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία εξ αμελείας (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 15-26).

Εντούτοις, εξετάστηκε το ενδεχόμενο ο δράστης να ενήργησε από πρόθεση και, έτσι, η υπόθεση μεταβιβάστηκε στο Κακουργιοδικείο του Ceyhan (Agir Ceza Mahkemesi). Την ίδια στιγμή, μετά από την ένσταση του αξιωματικού η οποία έγινε δεκτή, αυτός αφέθηκε ελεύθερος εν αναμονή της δίκης. Τον Ιανουάριο του 2007, το Κακουργιοδικείο διαπίστωσε ότι ο θάνατος του Kasap τελικά, προκλήθηκε από αμέλεια και αποφάσισε ότι το προηγούμενο δικαστήριο ήταν αρμόδιο για την εκδίκαση της υπόθεσης, ενώ παράλληλα απεστάλη o φάκελος του αξιωματικού στο αρμόδιο όργανο, προκειμένου να ασκηθεί δίωξη κατά του αστυνομικού (ECHR, 2014, Case of Ksap and others v. Turkey, παρ. 27-29). Συγκεκριμένα σύμφωνα με την εγχώρια ποινική διαδικασία, η εισαγγελία δεν είναι σε θέση να διεξάγει έρευνα, χωρίς να λάβει άδεια από το αρμόδιο διοικητικό όργανο, σχετικά με τον δράστη που διέπραξε το έγκλημα. Πρόκειται για την αποκαλούμενη «ανακριτική εντολή για τη δίωξη δημόσιων υπαλλήλων ή άλλων δημόσιων λειτουργών» (Barandogan, 2024).

Από την πλευρά τους, τον Μάρτιο του 2007 οι γονείς του Murat Kasap υπέβαλαν ένσταση κατά της απόφασης περί αναρμοδιότητας εκδίκασης της υπόθεσης από το Κακουργιοδικείο του Ceyhan η οποία έγινε δεκτή (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 30). Τον Δεκέμβριο του 2007, ο εισαγγελέας του Ceyhan άσκησε δίωξη κατά του αξιωματικού για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας με δόλο («dolus eventualis»), εφόσον κατά την κρίση του καίτοι ο κατηγορούμενος γνώριζε ότι η συμπεριφορά του ήταν ικανή να προκαλέσει τον θάνατο του Kasap, εντούτοις δεν απήχε από την ενέργειά του αυτή, αποδεχόμενος ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Στις 30 Ιουνίου 2009, διαπιστώθηκε από το Κακουργιοδικείο του Ceyhan ότι ο αστυνομικός είχε χρησιμοποιήσει δυσανάλογη βία, προκαλώντας όμως τον θάνατο του Kasap εξ’ αμελείας ενώ καταδικάστηκε σε 2 χρόνια φυλάκισης, ποινή η οποία μειώθηκε σε 1 έτος και 8 μήνες και την εκτέλεση της οποίας ανέστειλε το δικαστήριο βάσει του άρθρου 231 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι προκειμένου μία απόφαση να έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα, θα πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις: ο δράστης να μην έχει κριθεί ένοχος για την διάπραξη κάποιου αδικήματος με δόλο, το δικαστήριο να θεωρεί ότι ο κατηγορούμενος θα απόσχει από τη διάπραξη εγκλήματος και η προκληθείσα ζημία θα αποκατασταθεί (Barandogan, 2024). Στο μεταξύ, ο αξιωματικός τέθηκε σε διαθεσιμότητα από την εργασία του για περίοδο 10 μηνών (ECHR, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 34-37). Ασφαλώς, κατά της από 30 Ιουνίου 2009 αποφάσεως του Κακουργιοδικείου Ceyhan ασκήθηκε έφεση από τους προσφεύγοντες, η οποία όμως απορρίφθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2009 (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 40-41).

Να σημειωθεί επίσης ότι στις 20 Ιουλίου 2007 οι γονείς του θύματος προσέφυγαν ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου των Αδάνων, αιτούμενοι την επιδίκαση αποζημίωσης ύψους 200.000 τουρκικών λυρών για τον θάνατο του υιού τους. Τελικώς, το δικαστήριο βάσει σχετικής αποφάσεως επιδίκασε στους προσφεύγοντες αποζημίωση ύψους 6.975 τουρκικών λιρών για χρηματική ζημία και 20.000 τουρκικών λιρών για ηθική βλάβη. Εντούτοις, κατά αυτής ασκήθηκε έφεση ενώ η εκδίκαση της υπόθεσης συνεχίζεται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 42-44).

Ακόμη, κατόπιν ενημέρωσης της Κυβέρνησης για την επίμαχη υπόθεση, στις 7 Μαρτίου 2013, το Τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης με σχετική αίτηση προς τη Γενική Διεύθυνση Ποινικών Υποθέσεων του ίδιου Υπουργείου, ζήτησε την έκδοση γραπτής εντολής βάσει του αρ. 309 του Ποινικού Κώδικα για την ακύρωση της από 30 Ιουνίου 2009 αποφάσεως του Κακουργιοδικείου. Παρόλα αυτά, βάσει των υποβληθέντων εγγράφων προς το ΕΔΔΑ, διαπιστώνεται ότι ουδέποτε εξεδόθη τέτοια εντολής εκ μέρους του Υπουργείου (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 45).

Τελικώς, οι συγγενείς του Murat Kasap άσκησαν προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ περί παραβίασης των άρθρων 2 και 13 ΕΣΔΑ. Ειδικότερα, βάσει του άρθρου 2 ΕΣΔΑ, προστατεύεται το δικαίωμα στη ζωή ενώ αντίστοιχα στο άρθρο 13 κατοχυρώνεται το δικαίωμα άσκησης αποτελεσματικής προσφυγής ενώπιον εθνικής αρχής (ΕΣΔΑ, 1950). Ακόμη, οι προσφεύγοντες υποστήριξαν ότι ο Kasap δολοφονήθηκε δολίως από τον ανωτέρω αναφερόμενο αστυνομικό και υπήρχαν ασάφειες όσον αφορά τη διενέργεια των απαραίτητων ερευνών σε σχέση με την παρούσα υπόθεση. Μάλιστα, υποστήριξαν ότι ο ανασταλτικός χαρακτήρας της απόφασης του Κακουργιοδικείου αναφορικά με την κράτηση του αξιωματικού, συνιστά παραβίαση του αρ. 2 ΕΣΔΑ. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Κανόνα 47 του Κανονισμού του Δικαστηρίου και την παράγραφο 11 της Πρακτικής Οδηγίας σχετικά με κατάθεση προσφυγής στο ΕΔΔΑ (ΕΔΔΑ, 2024), η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι οι αιτούντες δεν είχαν διατυπώσει ορθά τους λόγους τους λόγους προσφυγής τους. Μάλιστα, σύμφωνα με το άρθρο 47, στο έντυπο προσφυγής, οι αιτούντες θα πρέπει να είναι σύντομοι και να παρέχουν τις ουσιώδεις πληροφορίες σχετικά με την υπόθεσή τους, χωρίς αναφορές σε δευτερεύοντα ζητήματα (ΕΔΔΑ, 2022). Από τη μεριά του το Δικαστήριο, θεώρησε ότι το συγκεκριμένο επιχείρημα της Κυβέρνησης δεν απαιτείται να εξεταστεί και επεσήμανε ότι οι προϋποθέσεις παραδεκτού περιλαμβάνονται στα άρθρα 34 και 35 της Σύμβασης, απορρίπτοντάς το. Επομένως, σύμφωνα με το άρθρο 35 παρ. 3 της Σύμβασης, η προσφυγή κρίθηκε ως παραδεκτή (ΕΔΔΑ, 2024).

Σύμφωνα με το άρθρο 32 της ΕΣΔΑ προκύπτει ότι, εναπόκειται στην δικαιοδοσία του Δικαστηρίου να ελέγξει την παραβίαση του άρθρου 2 της Σύμβασης (ΕΣΔΑ, 1950, Άρθρο 32). Ακόμη, οι εθνικές αρχές οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα και να προχωρούν στις απαιτούμενες ενέργειες σε περίπτωση διάπραξης αδικημάτων από κρατικούς λειτουργούς ενώ σε μία τέτοια περίπτωση όπως επίσης και εάν έχει χρησιμοποιηθεί δυσανάλογη βία, το Δικαστήριο μπορεί να παρέμβει (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 58-59). Στις 14 Ιανουαρίου 2014, το Δικαστήριο έκρινε παραδεκτή την προσφυγή ενώ θεώρησε πως υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 της Σύμβασης. Ειδικότερα, επανέλαβε ότι ο αστυνομικός θεωρήθηκε ένοχος από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο για την πρόκληση του θανάτου του Kasap εξ’ αμελείας και βάσει της εγχώριας νομοθεσίας, επαφιόταν στη διακριτική ευχέρεια του δικάσαντος δικαστηρίου να περιορίσει τις συνέπειες ενός σοβαρότατου αδικήματος τη στιγμή που θα έπρεπε να είναι σαφές πως τέτοιες πράξεις σε καμία περίπτωση δεν είναι ανεκτές. Το δε ανασταλτικό αποτέλεσμα των αποφάσεων, βάσει του αρ. 231 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας έχει ως συνέπεια την ατιμωρησία των δραστών. Επομένως, κρίθηκε ότι το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στην Τουρκία σε επίπεδο ποινικού δικαίου, δεν παρουσιάζει τον απαιτούμενο βαθμό αυστηρότητας και δεν είναι ικανό να διασφαλίσει την αποτελεσματική πρόληψη παρανόμων πράξεων όπως η εδώ αναλυόμενη (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 60-62). Τέλος, το Δικαστήριο επισήμανε, ότι το εναγόμενο κράτος υποχρεούνταν να προβεί στην καταβολή αποζημίωσης ύψους 30.000 ευρώ εντός τριών μηνών βάσει του αρ. 44 παρ. 2 της Σύμβασης, στον πρώτο προσφεύγοντα και 10.000 ευρώ στους έτερους προσφεύγοντες συνολικά μαζί με τυχόν επιβληθέντα φόρο, για ηθική βλάβη (HUDOC, 2014, Case of Kasap and others v. Turkey, παρ. 73).  

Συνοψίζοντας, η υπόθεση Kasap κατά Τουρκίας, αποτελεί μία περίπτωση σοβαρής παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το ισχύον νομικό πλαίσιο στην Τουρκία κρίθηκε ανεπαρκές όσον αφορά την αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης και την πρόληψη αδικημάτων, όπως αυτό που διεπράχθη κατά του θύματος και του αποστέρησε το ύψιστο έννομο αγαθό, ήτοι τη ζωή του. Εντούτοις, οι προσφεύγοντες και συγγενείς του θύματος δικαιώθηκαν ενώπιον του ΕΔΔΑ, εφόσον αυτό δεν κατέστη εφικτό στα εθνικά δικαστήρια.

Πρωτογενείς πηγές-Νομοθεσία

Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. (1950). Διαθέσιμο σε : https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ell.

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (2024). Εσωτερικός κανονισμός δικαστηρίου. Διαθέσιμο σε : APPLICATION PACK – RULE 47 OF THE RULES OF COURT – GRE (coe.int)

ECHR (2022). Πληροφοριακό Δελτίο για την συμπλήρωσή του έντυπου προσφυγής. Διαθέσιμο σε: APPLICATION PACK – NOTES FOR FILLING IN THE APPLICATION FORM – GRE

Αρθρογραφία

Barandogan (2024). Reversal in the Interest of Law (CMK art.309). Διαθέσιμο σε : Reversal in the Interest of Law in Criminal Law (barandogan.av.tr).

Pappers justice (2014). CEDH, Cour (Deuxième Section), CASE OF KASAP AND OTHERS v. TURKEY, 14 janvier 2014, 8656/10. Διαθέσιμο σε: CEDH, Cour (Deuxième Section), CASE OF KASAP AND OTHERS v. TURKEY, 14 janvier 2014, 8656/10 (pappers.fr).

Νομολογία

European Court of Human Rights (2014) Case of Kasap v. Turkey. 14 Απριλίου. Διαθέσιμο σε:  file:///C:/Users/user/Downloads/CASE%20OF%20KASAP%20AND%20OTHERS%20v.%20TURKEY.pdf 

Πηγή εικόνας: Alphatv  (2021). Πολωνία: Καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για παραβίαση του κράτους δικαίου και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Διαθέσιμο σε : Πολωνία: Καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για παραβίαση του κράτους δικαίου και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης (alphatv.gr) .