Γράφει η Παναγιώτα Γεωργακοπούλου
Η δολοφονία των νεαρών, Σολομώντα Σολωμού και Αναστάσιου Ισαάκ, αποτελούν δύο περιστατικά που συγκλόνισαν την παγκόσμια κοινότητα, θέτοντας τις σχέσεις Κύπρου-Τουρκίας σε δυσχερή θέση. Στις 24 Ιουνίου του 2008, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέδωσε δύο αποφάσεις κατά της Τουρκίας που αφορούσαν τα προαναφερόμενα πρόσωπα και οι οποίες θα μας απασχολήσουν στο παρόν άρθρο.
Ειδικότερα, ήταν 11 Αυγούστου του 1996 όταν ξεκίνησε η ειρηνική αντικατοχική διαδήλωση μοτοσικλετιστών στην Κύπρο με πορεία προς την Κερύνεια και με τους διαδηλωτές να είναι αποφασισμένοι να φτάσουν μέχρι εκεί. Η εν λόγω διαδήλωση δεν άργησε να μετατραπεί σε πεδίο μάχης, ενώ τα πρώτα επεισόδια σημειώθηκαν στο ΣΟΠΑΖ, στη Λευκωσία. Το πρωινό της ίδιας ημέρας, πραγματοποιήθηκε έκτακτη σύσκεψη στο προεδρικό Μέγαρο υπό την προεδρία του Γλαύκου Κληρίδη και τη συμμετοχή υπουργών, αξιωματούχων, της ηγεσίας της αστυνομίας και του προέδρου της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Μοτοσικλετιστών, Γεωργίου Χατζηκώστα. Ωστόσο, για λόγους ασφαλείας, η πορεία ματαιώθηκε και ζητήθηκε από τους μοτοσικλετιστές να αλλάξουν πορεία. Οι τελευταίοι, όντας πλέον απογοητευμένοι, έφυγαν από το Μακάρειο στάδιο, ενώ κάποιοι εξ’ αυτών δεν υπάκουσαν στις υποδείξεις των αστυνομικών δυνάμεων και ξέφυγαν από τον αστυνομικό κλοιό, συνεχίζοντας την πορεία τους προς την Κερύνεια.
Τις τελευταίες ημέρες, τα τουρκικά στρατεύματα είχαν τοποθετήσει νάρκες και είχαν κατασκευάσει οδοφράγματα με συρματοπλέγματα προκειμένου να αναχαιτίσουν την είσοδο των μοτοσικλετιστών, ενώ την ίδια στιγμή, χιλιάδες ελληνοκυπριακές και τουρκικές δυνάμεις, καθώς και μία ειρηνευτική αποστολή 1200 ανδρών, είχαν τεθεί σε επιφυλακή κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, των 112 μιλίων. Ωστόσο, στις τέσσερις και μισή το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, κατά τη διάρκεια διαμάχης μεταξύ διαδηλωτών και στρατιωτικών δυνάμεων, έπεσε νεκρός από τουρκικά πυρά ο Ελληνοκύπριος Αναστάσιος Ισαάκ, στην προσπάθειά του να σώσει κάποιον άλλο Ελληνοκύπριο.
Οι συγγενείς του, στο δικαστήριο, βασιζόμενοι στα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή), 8 (σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) –καθώς ειπώθηκε πως αφορμή της αποτρόπαιας αυτής πράξης ήταν η καταγωγή του ως Ελληνοκυπρίου-, κατηγόρησαν την Τουρκική πλευρά για αυτή την απάνθρωπη ενέργεια. Επιπρόσθετα, στο δικαστήριο υποστηρίχθηκε ότι ο Ισαάκ πέθανε από αλλεπάλληλα θανάσιμα χτυπήματα στο κεφάλι που προήλθαν από ξύλα, πέτρες, ρόπαλα και γκλοπ που χρησιμοποιήθηκαν από Τούρκους αστυνομικούς. Επίσης, να σημειωθεί ότι τόσο στην εν λόγω υπόθεση, όσο και στην υπόθεση του “Σολωμού και άλλων κατά της Τουρκίας”, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ομόφωνα έκρινε πως υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Υπόθεση Σολομώντα Σολωμού
Στις 14 Αυγούστου του 1996, ημέρα της κηδείας του Τάσου Ισαάκ αλλά και ημέρα μνήμης της κατάληψης της Αμμοχώστου, ο ξάδερφός του, Σολομών Σολωμού, μαζί με πλήθος κόσμου κατευθύνθηκαν στο σημείο της δολοφονίας για να καταθέσουν στεφάνια και λουλούδια προς τιμήν του νεκρού. Ωστόσο, η τελετή πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε πεδίο μάχης όταν μια ομάδα των Γκρίζων Λύκων, που βρισκόταν στο ίδιο σημείο, τούς επιτέθηκε. Ξαφνικά, ένας νεαρός άντρας ξέφυγε από τους Κυανόκρανους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και πέρασε στη νεκρή ζώνη με σκοπό να κατεβάσει την τουρκική σημαία από τον ιστό, άοπλος. Επρόκειτο για τον Σολωμό Σολωμού, ο οποίος, σύμφωνα με τις Ελληνοκυπριακές αρχές, στην προσπάθειά του να κατεβάσει την τουρκική σημαία, πυροβολήθηκε από δύο άντρες με τουρκικές στρατιωτικές στολές και από ένα άλλον άντρα με πολιτικά ρούχα που στεκόταν στην πλατφόρμα του παρατηρητηρίου, ενώ παράλληλα, από τουρκικά πυρά δολοφονήθηκαν επίσης ένας άντρας από τους Κυανόκρανους αλλά και ένας απλός πολίτης που στεκόταν πίσω από τη γραμμή εκεχειρίας. Ωστόσο, στο δικαστήριο, η τουρκική πλευρά ισχυρίστηκε ότι το θύμα σκοτώθηκε από διασταυρούμενα πυρά που έπεσαν μόλις η διαδήλωση μετατράπηκε σε εξέγερση, επιχείρημα που δεν έγινε δεκτό από το δικαστήριο, καθώς ο Σολομών Σολωμού πυροβολήθηκε στη μεριά της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τόνισε ότι στην τέταρτη διακρατική προσφυγή διαπιστώθηκε ότι η Τουρκία (εναγόμενο κράτος) ασκούσε πλήρη έλεγχο στο Βόρειο κομμάτι της Κύπρου, έχοντας έτσι την ευθύνη και για τις πράξεις των στρατιωτικών της δυνάμεων αλλά και των στρατιωτικών δυνάμεων της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου. Αυτοί που πυροβόλησαν τον Σολομώντα Σολωμού βρίσκονταν υπό τη δικαιοδοσία του εναγόμενου κράτους, κάτι που θεμελιώνει την ευθύνη της Τουρκίας στην εν λόγω πράξη. Κατά τη διάρκεια της δίκης, ειπώθηκε από την τουρκική πλευρά πως η δολοφονία του θύματος αποτελούσε απαραίτητο μέτρο που αποσκοπούσε στην καταστολή της διαδήλωσης, επιχείρημα το οποίο απορρίφθηκε, ενώ τονίστηκε η ανικανότητα διερεύνησης της υπόθεσης παραπομπής στη δικαιοσύνη των δραστών κατά παράβαση του άρθρου 2.
Συγκεκριμένα, η Τουρκία παραβίασε το προαναφερόμενο άρθρο λόγω της αδικαιολόγητης χρήσης βίας από αυτή. Παράλληλα, το Δικαστήριο δεν έκανε δεκτά πολλά επιχειρήματα της τουρκικής πλευράς, καθώς όλα αντικρούστηκαν λόγω μαρτυριών και οπτικοακουστικού υλικού της κυπριακής πλευράς. Να σημειωθεί ότι οι ενάγοντες, για την απόδειξη των λεγόμενών τους, επικαλέστηκαν πέντε δηλώσεις από αυτόπτες μάρτυρες (Lance Bombardier Sanders, Garda O’Reilly, λοχίας Hayward, λοχίας Whiley και Garda Brennan), ενώ χρησιμοποιήθηκε και συλλογή φωτογραφιών από την αστυνομία της Κύπρου, οπτικοακουστικό υλικό από τη δολοφονία αλλά και έκθεση παθολόγου.
Στη δίκη, στις 13 Φεβρουαρίου του 1998, βάσει του πρώην άρθρου 25 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, οι Σπύρος, Αντώνης, Παναγιώτης, Μαρία, Κώστας, Νίκη και Παρασκευή Σολωμού κατέθεσαν την υπ’ αριθμόν 36832/97 αίτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Τουρκικής Δημοκρατίας. Οι επτά Κύπριοι υπήκοοι εκπροσωπήθηκαν από τους Α.Ν. Πηλίδου και Ε.Ρ. Γεωργίου, ενώ η τουρκική πλευρά, από τον Z.M. Necatigil.
Οι ενάγοντες προσέφυγαν στη δικαιοσύνη επικαλούμενοι τα άρθρα 1 (υποχρέωση σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου), 2 (δικαίωμα στη ζωή), 3 (απαγόρευση των βασανιστηρίων), 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), 10 (ελευθερία έκφρασης) και 14 (απαγόρευση των διακρίσεων). Ωστόσο, το δικαστήριο έκρινε ότι δεν ήταν απαραίτητο να εξεταστεί εάν υπήρξε παραβίαση των άρθρων 1, 3, 8 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Να μη παραλειφθεί δε, ότι τα επιχειρήματα των εναγόντων βασίστηκαν στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και συγκεκριμένα στην Υπόθεση Λοϊζίδου κατά Τουρκίας (απόφαση της 18ης Δεκεμβρίου 1996).
Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα άρθρα, η σχετική αίτηση κατατέθηκε στο Δικαστήριο την 1η Νοεμβρίου 1998. Όταν το πρωτόκολλο υπ’ αριθ. 11 της Σύμβασης τέθηκε σε ισχύ (Άρθρο 5 § 2 του Πρωτοκόλλου Αριθμού 11) και με απόφαση της 18ης Μαΐου 1999, το Δικαστήριο έκανε δεκτή την προσφυγή και έτσι, τόσο οι αιτούντες όσο και η κυβέρνηση, υπέβαλαν περαιτέρω γραπτές παρατηρήσεις (κανόνας 59 § 1). Επιπλέον, η Κυπριακή Κυβέρνηση είχε ασκήσει το δικαίωμά της να παρέμβει (Άρθρο 36 § 1 της Σύμβασης και Κανόνας 44 § 1 (β)) και έτσι έγιναν δεκτές οι παρατηρήσεις της από το δικαστήριο. Ακόμα, στην απόφασή του σχετικά με το παραδεκτό της προσφυγής, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χαρακτηριστικά ανέφερε πως: «Η εναγόμενη κυβέρνηση δεν έχει υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με το παραδεκτό της υπόθεσης, παρόλο που τους δόθηκε ευκαιρία να το πράξουν. Πρέπει, επομένως, να υποτεθεί ότι δεν αμφισβητούν το παραδεκτό της εφαρμογής». Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί πως η πλευρά των εναγομένων τόσο στην υπόθεση του Σολωμού Σολομώντα όσο και στην υπόθεση του Αναστάσιου Ισαάκ, δεν είχε προσκομίσει στο δικαστήριο τα απαραίτητα έγγραφα που θα αποδείκνυαν έρευνα που ενδεχομένως θα έπρεπε να είχε διεξαχθεί για τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβαν χώρα οι 2 δολοφονίες, γεγονός για το οποίο κατακρίθηκε.
Μέσα, λοιπόν, από πλήθος στοιχείων που υποβλήθηκαν στο δικαστήριο, αποδείχθηκε ότι τα θραύσματα των σφαιρών που βρέθηκαν στο σώμα του Σολωμού Σολομώντα ήταν διαμέτρου 9mm P, ιδίου δηλαδή τύπου σφαίρας που χρησιμοποιούνταν από τις τουρκοκυπριακές και τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τόνισε πως το θύμα εισήλθε οικειοθελώς στη νεκρή ζώνη χωρίς να φέρει όπλο πάνω του, υπογραμμίζοντας ότι ο Σολωμός Σολωμού σκοτώθηκε από πράκτορες του εναγόμενου κράτους και ότι η χρήση ισχύος δεν δικαιολογείται από καμία από τις εξαιρέσεις που ορίζονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Τέλος, το εναγόμενο κράτος υποχρεώθηκε να καταβάλει στους αιτούντες, εντός τριών μηνών από την ημερομηνία της δικαστικής απόφασης, σύμφωνα με το άρθρο 44 § 2 της ΕΣΔΑ, 35.000 ευρώ (τριάντα πέντε χιλιάδες ευρώ) στον πρώτο αιτούντα για μη χρηματική ζημία, τον πατέρα δηλαδή του θύματος, 15.000 ευρώ (δεκαπέντε χιλιάδες ευρώ) σε καθέναν από τον δεύτερο έως και τον έβδομο αιτούντα για μη χρηματική ζημία που υπέστη, 12.000 ευρώ (δώδεκα χιλιάδες ευρώ) για τα δικαστικά έξοδα, καθώς και κάθε δικαστικό φόρο στα παραπάνω ποσά.
Ως εκ τούτου, το δικαστήριο έκρινε πως οι δολοφονίες του Αναστάσιου Ισαάκ και Σολωμού Σολομώντα δεν διαπράχθηκαν με σκοπό την υπεράσπιση «κάποιου προσώπου από παράνομη βία», καθώς και οι δυο άνδρες ήταν άοπλοι. Μάλιστα, μέσα από τις μαρτυρίες και το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την απόδειξη αυτών των πράξεων, έκδηλα επιδεικνυόταν η ενοχή της Τουρκίας, ενώ κατακριτέα επίσης υπήρξε και η ανικανότητα ως προς την εύρεση και την τιμωρία των άμεσα κατηγορούμενων, όπως προαναφέρθηκε.
Κλείνοντας, στις 24 Ιουνίου 2008, η Τουρκία κρίθηκε ένοχη για τις δολοφονίες του Τάσου Ισαάκ και του Σολωμού Σολομώντα, σύμφωνα με το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς δεν προχώρησε στην εύρεση των ενόχων, ενώ επίσης ήταν υπεύθυνη για τις εν λόγω απάνθρωπες πράξεις.
Πηγές:
- Case of Solomou and Others v. Turkey (Application no. 36832/97), Council of Europe.
- Η δολοφονία του Σολωμού Σολωμού, Σαν Σήμερα. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/964
- Σαν σήμερα, 1996: Η εν ψυχρώ δολοφονία του Σολωμού Σολωμού από σφαίρες του Αττίλα, iefimerida.gr, Αύγουστος 14, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/news/437397/san-simera-1996-i-en-psyhro-dolofonia-toy-solomoy-solomoy-apo-sfaires-toy-attila-eikones
- Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Διαθέσιμο σε: ttps://www.echr.coe.int/documents/convention_ell.pdf
- A State’s “jurisdiction” for the acts of its diplomatic and consular agents, European Court of Human Rights. Διαθέσιμο σε: https://echr.coe.int/Documents/Research_report_state_jurisdiction_diplomatic_consular_agents_ENG.pdf
- Theresa Papademetriou, European Court of Human Rights: Rulings against Turkey, Library of Congress, July 2, 2008. Διαθέσιμο σε: https://www.loc.gov/law/foreign-news/article/european-court-of-human-rights-rulings-against-turkey/
- Κατακαλίδου Στέλλα, Οι νομολογιακές εξελίξεις στο ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Διαθέσιμο σε: http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/5536/Katakalidou.pdf?sequence=2&isAllowed=y
Πηγή εικόνας: Philenews: https://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/807516/sto-50-i-stirixi-apo-kd-sto-edad