Γράφει η Εύα Συμεωνίδου
Ένα από τα φαινόμενα τα οποία εγείρουν διάφορα ερωτήματα και προβληματίζουν τους ειδικούς σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η υπογεννητικότητα. Πρόκειται για την ολοένα και μειούμενη τάση των γεννήσεων και ταυτοχρόνως την δημιουργία δημογραφικών δυσαναλογιών στους αριθμούς των ηλικιωμένων και των νέων ανθρώπων μιας χώρας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής (Eurostat), το ποσοστό γεννήσεων των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φθίνει ραγδαία, καταλήγοντας το 2018 στο 1,55. Με άλλα λόγια, σε κάθε γυναίκα πολίτη της Ευρώπης αντιστοιχούν μόλις 1,55 παιδιά.
Γεγονός είναι ότι σε ορισμένες χώρες, μέσα στις οποίες βρίσκουμε και την Ελλάδα, το ποσοστό γεννήσεων πέφτει κάτω από το 1,25. Όπως αναφέρει η έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπαίτιοι της πτωτικής αυτής τάσης καθίστανται τα αισθητά αυξημένα ωράρια εργασίας και η επικείμενη απουσία ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής των γονέων[1]. Στην αντίπερα όχθη, σε ότι αφορά τις χώρες του Νότου στις οποίες το ποσοστό «αγγίζει» τον πάτο, το πρωτεύον αίτιο φαίνεται να είναι η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και ταλανίζει την τελευταία δεκαετία πολλές χώρες, μεταβάλλοντας ριζικά την υπογεννητικότητα. Αξίζει να επισημανθεί ότι τα από ευρήματα της παραπάνω έρευνας σε συνδυασμό με την πτωτική πορεία του ποσοστού αυτού, προμηνύεται πως το 2070 πολλές χώρες θα συγκροτούνται πληθυσμιακά ως επί το πλείστον από μια «κοινωνία γερόντων». Οι διαστάσεις του προβλήματος της υπογεννητικότητας επηρεάζουν πολλούς τομείς ενός κράτους, και σε μεγαλύτερη μορφή αυτά που εμφανίζουν τα μικρότερα ποσοστά. Συνέπεια μείζονος σημασίας για την οικονομία είναι η μείωση του εργατικού δυναμικού των χωρών.
Από την στιγμή που το ποσοστό των νέων χρόνο με το χρόνο εξασθενεί, τα αδιέξοδα στην παγκόσμια οικονομία δεν θα αργήσουν να γίνουν αισθητά. Αυτό ισοδυναμεί με την σταδιακή πτώση της παραγωγικότητας αλλά και της απασχόλησης. Επιπρόσθετα, βαθμιαία πλήττεται και η επιχειρηματικότητα καθώς αδρανοποιείται η ανάπτυξη σε διαφορετικούς κλάδους όπως είναι η επιστήμη, η τεχνολογία, οι φαρμακοβιομηχανίες κτλ. Όλα τα παραπάνω, έχουν ως βαθύτερο επακόλουθο την ελάττωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Πιο συγκεκριμένα, στη μελέτη “The Effect of Population Aging on Economic Growth, the Labour Force and Productivity”[2] που διενεργήθηκε το 2018 από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμού HOPEgenesis τονίζεται ότι η μείωση του ρυθμού γονιμότητας και η αύξηση του πληθυσμού άνω των 60 ετών κατά 10%, «συνθλίβει» το ρυθμό αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 5,5%, δείκτης που μπορεί να επηρεάσει όλο το δημοσιονομικό σύστημα ενός κράτους. Στην έρευνα θεσπίζονται νέες νομοθεσίες προκειμένου να καταπολεμηθεί η ανισορροπία της δημογραφικής «έλλειψης», που άφησε πίσω της η υπογεννητικότητα.
Απόρροιά της επιπλέον είναι και το κώλυμα του ασφαλιστικού συστήματος και η δυσλειτουργία σχηματισμού ενός ορθού κράτους πρόνοιας. Λόγω της πληθυσμιακής «υπεροχής» των ηλικιωμένων έναντι των νέων, το κράτος πρέπει να μεριμνήσει για περισσότερες συντάξεις, δίχως όμως να αυξάνεται ταυτοχρόνως και ο πληθυσμός που συνεισφέρει σε αυτό. Έτσι, η χώρα οδηγείται, προκειμένου να εναρμονίσει την κατάσταση, σε πιθανές μειώσεις των συντάξεων ή και στην καθήλωση του εργατικού της δυναμικού σε απάνθρωπες εργασιακές συνθήκες με εξοντωτικά ωράρια, ενάντια στα εργασιακά δικαιώματα, συνοδευόμενα από περικοπές σε επιδόματα και μισθούς ή βαθμιαία αύξηση των φορολογικών τους εισφορών.
Κάτι τέτοιο όμως, αποτελεί απλά μια προσωρινή λύση ή με άλλα λόγια, θα συνιστά το έναυσμα ολέθριων συνεπειών στην κοινωνία και στην οικονομία στο μέλλον. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της «οδούς διαφυγής» του προβλήματος, το αποτέλεσμα εξακολουθεί να είναι η δημοσιονομική συμφόρηση και η πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.
Όσον αφορά την υπογεννητικότητα, κρίνεται απαραίτητο να βλέπουμε το δάσος, όχι μόνο το δέντρο. Η ανάγνωση των στατιστικών στοιχείων που εκφράζουν την σταδιακή πτώση του πληθυσμού είναι άκρως ανησυχητικές και μπορούν να λειτουργήσουν ως αποπροσανατολιστικό στοιχείο κρύβοντας τις πραγματικά ζωτικές συνέπειες. Τα παραπάνω επακόλουθα χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης και δραστικής καταπολέμησης από τις αρμόδιες αρχές, πριν να είναι πολύ αργά. Το φαινόμενο της υπογεννητικότητας μας αφορά όλους άμεσα αλλά και έμμεσα.
Βιβλιογραφία:
1. Στοιχεία- σοκ από την Κομισιόν για τις επιπτώσεις από τη γήρανση, 18 Ιουνίου 2020, διαθέσιμο σε https://www.economistas.gr/oikonomia/26793_stoiheia-sok-apo-tin-komision-gia-tis-epiptoseis-apo-ti-giransi
2. Total fertility rate,(τελευταία πρόσβαση 17 Σεπτεμβρίου 2020), διαθέσιμο σε https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tps00199/default/table?lang=en
3. Η υπογεννητικότητα «ψαλιδίζει» την ανάπτυξη,6 Οκτωβρίου 2018, διαθέσιμο σε https://m.naftemporiki.gr/story/1399531/i-upogennitikotita-psalidizei-tin-anaptuksi
Πηγή εικόνας: Υπογεννητικότητα και Δημογραφικό Πρόβλημα στην Ελλάδα: Το 2050 θα εργάζεται 1 και θα συνταξιοδοτούνται 3!, 9 Δεκεμβρίου 2019, διαθέσιμη στο: https://www.nextdeal.gr/epikairotita/koinonia/110246/ypogennitikotita-kai-dimografiko-provlima-stin-ellada-2050-tha
[1] Υπογεννητικότητα στην Ευρώπη, 14 Οκτωβρίου 2019, διαθέσιμο σε https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2019-003267_EL.html
[2] Ο αντίκτυπος της υπογεννητικότητας στην οικονομική ανάπτυξη, διαθέσιμο σε https://www.hopegenesis.org/wp-content/uploads/2020/04/HOPEgenesisNPO_stats1.pdf