Γράφει ο Αλέξανδρος Κίφορ
Σύγχρονη Τουρκία και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Μια καταστροφική και επίπονη σχέση.
Από το 2014, όταν και ανέλαβε την Προεδρία της χώρας ο σύγχρονος «Σουλτάνος», έχουν γραφτεί αμέτρητες μαύρες σελίδες στα βιβλία της σύγχρονης Τουρκικής ιστορίας. Ένας πρόεδρος ο οποίος υποσχέθηκε εξ αρχής ευημερία και ανάπτυξη, αλλά του οποίου ο αυταρχισμός στάθηκε εμπόδιο, ανατρέποντας τα δεδομένα και τις προεκλογικές υποσχέσεις, και οδηγώντας τη χώρα στο χείλος του γκρεμού. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στην οικονομία. Μια οικονομία η οποία καταπονήθηκε και εξακολουθεί να καταπονείται, αφού ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνηθίζει να λαμβάνει ο ίδιος τις σημαντικές αποφάσεις. Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις αυτής της πολιτικής;
Αρχικά, ο τούρκος πρόεδρος, μας έχει ξαφνιάσει ουκ ολίγες φορές με την αλλαγή του εκάστοτε διοικητή της κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας. Αλλαγή η οποία έρχεται ως αποτέλεσμα ανυπακοής του διοικητή προς τον «Σουλτάνο». Άρνηση μείωσης ή αύξησης επιτοκίων, άρνηση υιοθέτησης πολιτικών που προτάθηκαν από τον ίδιο, και η ιστορία συνεχίζεται με το ακριβώς ίδιο μοτίβο. Ωστόσο, είναι βέβαιο το γεγονός πως ο κάθε διοικητής της κεντρικής Τράπεζας αποτελεί απλώς ένα πειθήνιο όργανο του τούρκου προέδρου, αφού ο ίδιος είναι αυτός ο οποίος χαράζει και αποφασίζει τη νομισματική πολιτική της χώρας, με τα αποτελέσματα να είναι ιδιαιτέρως καταστροφικά. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά προβλήματα αποτελεί η συνεχής διολίσθηση της τουρκικής λίρας. Τη λύση καλείται να προσφέρει ο εκάστοτε διοικητής της κεντρικής Τράπεζας, χωρίς όμως να σημειώνεται κάποια επιτυχία.
Γιατί όμως δεν προσφέρεται κάποια λύση, ενώ εξακολουθεί να διογκώνεται το πρόβλημα; Την απάντηση στο εξής ερώτημα δίνει η Goldman Sachs. Σύμφωνα, λοιπόν, με την Goldman Sachs, εκτιμάται πως έχουν σπαταληθεί πάνω από 100 δις δολάρια συναλλαγματικών διαθεσίμων της Τουρκίας, γεγονός που ασκεί ισχυρή πιέσεις στην εγχώρια οικονομία. Μάλιστα, η λίστα των επιπτώσεων συνεχίζεται, με την συνεχόμενη αύξηση του πληθωρισμού να ακολουθεί. Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο συγγραφής του συγκεκριμένου άρθρου, ο πληθωρισμός στην Τουρκία οδεύει ολοταχώς προς το φράγμα του 20% αντανακλώντας, με έναν αρκετά δυσάρεστο τρόπο, την κατάσταση που επικρατεί εντός της χώρας. Επιπλέον, αρκετά δυσαρεστημένοι φαίνεται να είναι και οι ξένοι επενδυτές, καθώς υπολογίζεται πως για το έτος 2020, απέσυραν περίπου 14 δις δολάρια από την Τουρκία. Επίσης, υπάρχουν και προβλήματα για τα οποία δε γίνεται συχνά λόγος. Αυτά αφορούν τη φτώχεια, η οποία και εξακολουθεί να αυξάνεται, δημιουργώντας σημαντικές αναταράξεις για τους Τούρκους πολίτες.
Μια γρήγορη αναδρομή στο μήνα Απρίλιο του τρέχοντος έτους, φέρνει στο φως στοιχεία τα οποία αντικατοπτρίζουν πλήρως την κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία. Ειδικότερα, μια ερεύνα της Metropoll Research Company, ήρθε να κρούσει τον κώδωνα για την αύξηση της φτώχειας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, το 26,6% δήλωσε πως δεν μπορεί να καλύψει τις βασικές του ανάγκες, ενώ το 53,6% δήλωσε πως με δυσκολία τις καλύπτει. Στοιχεία τα οποία συμπίπτουν με αυτά της TURKSTAT και σύμφωνα με τα οποία, τουλάχιστον 1 στους 4 Τούρκους ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Η σοβαρότητα της κατάστασης επιβεβαιώνεται και από την απόφαση του Τούρκου προέδρου να μοιράσει τρόφιμα στις άπορες οικογένειες της χώρας. Χαρακτηριστικά, είχε δηλώσει: «Αποφασίσαμε να αγοράσουμε τις πατάτες και τα κρεμμύδια που παραμένουν στις αποθήκες και να τα διανείμουμε στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη». Επίσης, σε άλλη μια του προσπάθεια να σώσει την οικονομία της χώρας, κάλεσε τους Τούρκους να καταθέσουν τα χρήματα και το χρυσό τους στις τράπεζες.
Μάλιστα, επιστρέφοντας στην παρούσα χρονική περίοδο, η κατάσταση δε φαίνεται να έχει αλλάξει καθόλου προς το καλύτερο, αλλά αντιθέτως προς το χειρότερο. Χαρακτηριστικές είναι οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα κατά 30% μέσα σε ένα μόλις χρόνο, αλλά και η άνοδος των ενοικίων και οι ανατιμήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα. Η καθημερινότητα γίνεται όλο και πιο δύσκολη για τους Τούρκους πολίτες, αφού πολλοί αναγκάζονται να κάνουν ακόμη και δύο δουλειές ώστε να καταφέρουν να επιβιώσουν, ενώ πολλοί αναφέρουν εβδομαδιαίες ανατιμήσεις στα τρόφιμα. Τα προβλήματα διογκώνονται συνεχώς για τους πολίτες της Τουρκίας, ο πληθωρισμός εξακολουθεί να αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς, οδεύοντας προς νέα ρεκόρ, και η λίρα εξακολουθεί να υποτιμάται. Ωστόσο, τα παραπάνω δε σταματούν τον Τούρκο πρόεδρο από το να συνεχίζει τα «πειράματα» στην οικονομία της χώρας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη μείωση των επιτοκίων. Πιο συγκεκριμένα, η κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας προχώρησε σε μια κίνηση σοκ μειώνοντας το επιτόκιο αναφοράς της, παρά τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Η μείωση ύψους 1% οδήγησε το βασικό επιτόκιο στο 18% και προκάλεσε νέα πτώση της λίρας κατά 1,24%. Το γεγονός προκάλεσε εντύπωση στους οικονομικούς αναλυτές, οι οποίοι και έκρουσαν τον κώδωνα κινδύνου. Χαρακτηριστική είναι η προειδοποίηση του οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch Ratings σχετικά με τη μείωση των επιτοκίων της τουρκικής λίρας. Ειδικότερα, ο οίκος τονίζει πως η μείωση του κόστους δανεισμού και η στροφή πλεύσης της κεντρικής Τράπεζας αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλέον αύξησης του πληθωρισμού και περαιτέρω επιδείνωσης της οικονομίας της χώρας.
Η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας παρουσιάστηκε αναλυτικά παραπάνω. Οι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν τη χώρα σε αυτήν την κατάσταση είναι γνωστοί. Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος εξακολουθεί να θεωρεί και να παρουσιάζει τα συγκεκριμένα προβλήματα ως αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων. Επίσης, χαρακτηριστική είναι και η δήλωση την οποία συνηθίζει να κάνει, πως «όλα θα πάνε καλά», προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να κερδίσει την εύνοια των πολιτών.
Εν κατακλείδι, φαίνεται πως η κατάσταση η οποία επικρατεί στην Τουρκία απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ιδανική, καθώς οι πολίτες βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με σοβαρά προβλήματα και δυσκολίες. Μάλιστα, δε θα μπορούσαν να απουσιάζουν και οι δυσοίωνες προβλέψεις ειδικών και χρηματοπιστωτικών οίκων. Για παράδειγμα, η Phoenix Kalen, αναλύτρια αναδυόμενων αγορών στη Societe Generale, πιθανολογεί το σενάριο μια συνεχούς υποχώρησης της λίρας μέσα στους επόμενους μήνες, φτάνοντας στην ισοτιμία 9,7 λίρες ανά δολάριο. Επίσης, ο Henrik Gullberg, μελετητής της ιστορίας της τούρκικης λίρας την τελευταία δεκαετία, προβλέπει μια πτώση στις 9,27 λίρες ανά δολάριο μέσα στους επόμενους μήνες. Πιο δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις της Commerzbank, η οποία προβλέπει μια υποτίμηση της λίρας ακόμα και ως 10 λίρες ανά δολάριο. Πέρα από προβλέψεις, πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι θεωρούν πως αν η τουρκική λίρα φτάσει σε νέα αρνητικά ρεκόρ, τότε η κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας θα κληθεί να επέμβει με αυστηρότερα μέτρα. Μένει, λοιπόν, να δούμε αν ο Τούρκος πρόεδρος θα συνεχίσει να ακολουθεί την ίδια οικονομική πολιτική ή θα αποφασίσει να κάνει πίσω, αφήνοντας τους ειδικούς του χώρου να κάνουν τη δουλειά τους.
ΠΗΓΕΣ
Kathimerini Newsroom, Συνταγή καταστροφής από τον Ερντογάν, Μάρτιος 30, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.gr/economy/561309625/syntagi-katastrofis-apo-ton-erntogan/
Kathimerini Newsroom, Τουρκία: Πατάτες και Κρεμμύδια στους φτωχούς με εντολή Ερντογάν, Απρίλιος 13, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.gr/world/561328453/toyrkia-patates-kai-kremmydia-stoys-ftochoys-me-entoli-erntogan/
Μωυσής Λίτσης, Τις ΗΠΑ δείχνει ο Ερντογάν για τη βουτιά της λίρας, Απρίλιος 27, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.naftemporiki.gr/story/1720087/tis-ipa-deixnei-o-erntogan-gia-ti-boutia-tis-liras
Μανώλης Κωστίδης, Ο Ερντογάν καλεί τους Τούρκους να καταθέσουν χρήματα και χρυσό, Μάρτιος 29, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.gr/world/561310669/o-erntogan-kalei-toys-toyrkoys-na-katathesoyn-chrimata-kai-chryso/
Naftemporiki.gr, Τουρκία: Αύξηση πληθωρισμού για έβδομο μήνα, Μάιος 3, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1722059/tourkia-auksisi-plithorismou-gia-ebdomo-mina
Κάριν Σεντς (SWR), Ακρίβεια και φτώχια «θερίζουν» την Τουρκία, Σεπτέμβριος 22, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.dw.com/el/ακρίβεια-και-φτώχια-θερίζουν-την-τουρκία/a-59259245
Imerisia newsroom, Τουρκία: «Βουλιάζει» η οικονομία από το άλμα 30% του πληθωρισμού – Φτώχεια και ακρίβεια, Σεπτέμβριος 26, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.imerisia.gr/kosmos/23170_toyrkia-boyliazei-i-oikonomia-apo-alma-30-toy-plithorismoy-ftoheia-kai-akribeia
CNN newsroom, Αιφνιδιαστική μείωση επιτοκίων από την Τουρκία – Τρελή κίνηση λένε οι αναλυτές, Σεπτέμβριος 23, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.cnn.gr/oikonomia/story/282664/aifnidiastiki-meiosi-epitokion-apo-tin-toyrkia-treli-kinisi-lene-oi-analytes
Σοφία Ζαφείρη, Αποσταθεροποιεί την τουρκική οικονομία το νέο πείραμα του Ερντογάν, Σεπτέμβριος 25, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.businessdaily.gr/agores/49763_apostatheropoiei-tin-toyrkiki-oikonomia-neo-peirama-toy-erntogan
Kathimerini newsroom, Η Τουρκία μειώνει τα επιτόκια και ο πληθωρισμός καλπάζει, Σεπτέμβριος 24, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.gr/economy/561511282/i-toyrkia-meionei-ta-epitokia-kai-o-plithorismos-kalpazei/
Νίκος Στέλγιας, Πληθωρισμός και ανεργία πιέζουν τον Ερντογάν, Σεπτέμβριος 15, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.com.cy/gr/kosmos/plithorismos-kai-anergia-piezoyn-ton-erntogan
Kathimerini newsroom, «Καμπανάκι» Fitch στην Τουρκία για τις επιπτώσεις από τη μείωση των επιτοκίων, Σεπτέμβριος 29, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.kathimerini.gr/economy/561517321/kampanaki-fitch-stin-toyrkia-gia-tis-epiptoseis-apo-ti-meiosi-ton-epitokion/ Αράμ Εκίν Ντουράν, Ο πληθωρισμός χτυπά κόκκινο στην Τουρκία, Ιούλιος 7, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.dw.com/el/ο-πληθωρισμός-χτυπά-κόκκινο-στην-τουρκία/a-58181238