γράφει η Μαρία Αρίφη,
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η κατανάλωση είναι μια απαραίτητη διαδικασία για τη λειτουργία του
οικονομικού κύκλου. Γίνεται είτε ατομικά, είτε από επιχειρήσεις. Εν
προκειμένω θα μελετηθεί η συμπεριφορά του καταναλωτή αναφορικά με
τις καταναλωτικές του συνήθειες. Η κατανάλωση υπόκειται στους
νόμους ζήτησης και προσφοράς. Ταυτόχρονα επηρεάζεται από τα
κοινωνικο-πολιτικά και οικονομικά δρώμενα. Η ελληνική οικονομική
κρίση λέγεται ότι ξεκίνησε το 2009 και συνεχίζεται ως σήμερα. Τα
στατιστικά στοιχεία, ωστόσο, δίνουν ελπίδα οικονομικής ανάκαμψης,
αφού όπως φαίνεται σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η κατανάλωση των
ατόμων έχει τάση ανοδική από το 2016 κυρίως. Το παράδοξο είναι ότι
ενώ πολλά συνοικιακά καταστήματα αναγκάστηκαν να κλείσουν,
προκύπτουν δυο παρατηρήσεις. Η πρώτη αφορά τη συνεχή κατά αυτήν
τη δεκαετία επέκταση των μεγάλων πολυεθνικών καταστημάτων. Η
δεύτερη αφορά την με γεωμετρική πρόοδο αύξηση των διαδικτυακών
καταστημάτων. Οι συμπεριφορές των καταναλωτών επηρεάζουν τις
κινήσεις των επιχειρήσεων. Επομένως, οι καταναλωτές φαίνεται να έχουν
μια τάση να επιλέγουν πιο οικονομικά προϊόντα ανεξάρτητα από το εάν
αυτά παράγονται εγχώρια ή εισάγονται. Παράλληλα, έχει καταστεί σαφές
ότι ο σύγχρονος άνθρωπος κάνοντας δυο ή και περισσότερες δουλειές για
να τα βγάλει πέρα, έχει ανάγκη από εξοικονόμηση χρόνου. Τα
διαδικτυακά, λοιπόν, καταστήματα του εξασφαλίζουν χρόνο, ενώ οι
ιστοσελίδες τους τους κάνουν παρέα όταν μεταβαίνουν από τη μια
δουλειά στην άλλη, ή από τη δουλειά στο σπίτι.
ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Η έννοια του υπερκαταναλωτισμού, αφορά μία υπερβολή στην
καταναλωτική συμπεριφορά, όπως φαίνεται και από τη χρήση του
συνδέσμου «υπέρ» στην αρχή της λέξης. Πολλοί είναι εκείνοι που στις
μέρες μας θεωρούν ότι κάνοντας shopping therapy ξεφεύγουν από το
άγχος της εποχής. Αισθάνονται ότι δωρίζουν στον εαυτό τους λίγο χρόνο
ανεμελιάς και τον επιβραβεύουν με κάποιο μικρο-δωράκι μια στο τόσο.
Η συχνότητα όμως της εξομάλυνσης του άγχους και της πίεσης μέσω της
αγοράς προϊόντων όλο και αυξάνεται. Σε πολλές, μάλιστα περιπτώσεις
αγγίζει τον εθισμό. Τα τελευταία χρόνια η έννοια του
υπερκαταναλωτισμού ομοιάζει με την έννοια της ωνιομανίας. «Ωνέομαι-
ωνούμαι» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει αγοράζω. Με το πέρασμα του
χρόνου όλο και δημιουργούνται νέες μορφές αγοράς. Τέτοιες είναι οι
ηλεκτρονικές αγορές ή ακόμα και το εικονικό, αλλά υπαρκτό, window
shopping. Σύμφωνα με πολλές θεωρίες του marketing τα προϊόντα και οι
υπηρεσίες είτε καλύπτουν ανάγκες, είτε τις δημιουργούν. Οι
καταναλωτές έχοντας εύκολη πρόσβαση στην αγορά προϊόντων με τόσες
εφαρμογές που έχουν εγκατεστημένες στις ηλεκτρονικές τους συσκευές
(πχ κινητό, tablet), έχουν παράλληλα άμεση πρόσβαση σε εύκολη, χωρίς
κόστος και χρόνο έρευνα τιμών. Αναλόγως με τις σελίδες που
επισκέπτονται, καθώς και με τις κατηγορίες αγαθών που προβάλλουν ως
προτιμότερες ή μη, τους προτείνονται αυτόματα ακόμα περισσότερες
επιλογές για ψώνια. Επηρεασμένοι από το πόσο εύκολο είναι κάνοντας
scroll στην οθόνη του κινητού να χαζεύουν διάφορα προϊόντα, προέκυψε
η «ανάγκη» του window shopping. Αυτό δικαιολογεί το γεγονός ότι ο
περισσότερος κόσμος πηγαίνει με μία φίλη ή φίλο τουλάχιστον για βόλτα
στα μαγαζιά. Η ανάγκη για καταπολέμηση της μοναξιάς και του άγχους
των υποχρεώσεων και των προβλημάτων φαίνεται να είναι επιτακτική.
Σύμφωνα με την παρατήρηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς των
ανθρώπων, καθώς επίσης και βάσει ενός μικρού ερωτηματολογίου που
διαμοιράστηκε και συμπληρώθηκε, έχουν ληφθεί ορισμένα
συμπεράσματα. Οι ερωτώμενοι απάντησαν ερωτήσεις ανάλογα με τη
συχνότητα, αλλά και τα αίτια των αγορών τους. Πιο συγκεκριμένα τα
ευρήματα έδειξαν ότι οι περισσότεροι πηγαίνουν τουλάχιστον μία φορά
την εβδομάδα για ψώνια, οπότε και όντως αγοράζουν προϊόντα. Η
πλειονότητα αυτών δε συνηθίζει να φτιάχνει και να ακολουθεί μια λίστα
αγοράς. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό αγοράζει προϊόντα που θέλει και
δεν τα χρειάζεται απαραίτητα. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει την όχι
τόσο προφανή τάση για υπερκατανάλωση. Επιβεβαιώνεται, ακόμη, και η
αρχικώς αναφερθείσα υπόθεση της δημιουργίας νέων μορφών αγοράς,
αφού οι ερωτηθέντες διχάστηκαν αναφορικά με τις αγορές στα μαγαζιά
και τις αγορές μέσω διαδικύου. Τις περισσότερες φορές βγαίνοντας από
το σπίτι οι άνθρωποι κάνουν window shopping, ενώ συνηθέστερα έχουν
τουλάχιστον μια φίλη/φίλο μαζί. Η έρευνα τιμών υπερτερεί ως βασική
προϋπόθεση των καταναλωτών ° γεγονός αναμενόμενο, δεδομένης της
ανάγκης για σωστή διαχείριση του όχι τόσο άφθονου εισοδήματος.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το ζήτημα είναι ότι ενώ τα γεγονότα καταγράφουν στατιστικά πτώσεις
των μισθών, απώλεια εργασίας και γενικά ένα μαρασμό στον
επαγγελματικό τομέα, τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα εξακολουθούν
να δεσπόζουν στην αγορά, ενώ μόνο τα συνοικιακά μαγαζιά που δεν
μπορούν να ακολουθήσουν την τιμολογιακή πολιτική των μεγάλων
επώνυμων αλυσίδων κλείνουν. Οι άνθρωποι επιλέγοντας να ψωνίζουν
από καταστήματα με εισαγόμενα, δηλαδή φθηνότερα προϊόντα, έχουν
την αίσθηση ότι ψωνίζουν «οικονομικά» και αποφεύγουν τις σπατάλες.
Αυτό που αρκετοί, ωστόσο, αγνοούν είναι ότι όταν ψωνίζουν πολλά
προϊόντα σε χαμηλές τιμές, τα οποία όμως δε χρειάζονται, τότε
προβαίνουν σε σπατάλη. Επίσης, στην προσπάθεια πολλών ανθρώπων να
μη χαλάσουν πολλά χρήματα επιλέγουν οικονομικά προϊόντα, τα οποία
όμως είναι κατώτερης ποιότητας , και κατά συνέπεια θα φθαρούν πιο
σύντομα από ότι αν είχαν προτιμήσει ένα πιο ποιοτικό προϊόν με λίγο
υψηλότερη τιμή. Ένα αγγλικό απόφθεγμα άλλωστε λέει « δεν είμαι
αρκετά πλούσιος για να αγοράζω φθηνά πράματα». Έχει παρατηρηθεί ότι
η οικονομική κρίση, και η πολιτική αστάθεια που φαίνεται να πλήττει τη
χώρα μας την τελευταία δεκαετία έχει αυξήσει τα επίπεδα άγχους. Αυτό
έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να ψάχνουν μανιωδώς διέξοδο προς
διοχέτευση τους στρες. Λύση για πολλούς έχει αποτελέσει η
κατανάλωση. Σε αυτό έχει συμβάλλει η πληθώρα διαφημίσεων που
κατακλύζει καθημερινώς τις τηλεοράσεις, τα κινητά, τα social media και
φυσικά τους δρόμους με τις ποικιλόμορφες αφίσες.
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Άρθρο από τη θεματική ενότητα : οικονομία, καταναλωτισμός,
διαφήμιση 9/5/2018 από τη διαδικτυακή σελίδα politis.com.cy
Άρθρο με τίτλο 《Κάποιοι ζουν, για να ψωνίζουν. Οι αιτίες του
φαινομένου》27/4/2013 της Ελεάννας Ελευθερίου (ειδικός ψυχικής
υγείας) και της Μαρίας Λασσιθιωτάκη (κλινική ψυχολόγος). Από τη
διαδικτυακή σελίδα : Sciencearchives.wordpress.com
Διεθνής Οικονομική Krugman P., Obstfeld M., Melitz M. Εκδόσεις
Κριτική, Αθήνα 2016
Μικροοικονομική, Besanko D., Braeutigam R.R., εκδόσεις Gutenberg,
Αθήνα 2009