Γράφει η Ελίνα Αναγνωστοπούλου
Ο πόλεμος στην Υεμένη μπορεί να ενταχθεί σε μία βασική κατηγορία ενόπλων συγκρούσεων, βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Αποτελεί έναν «νέο-νεωτερικό» πόλεμο, δεδομένων των χαρακτηριστικών του, ο οποίος εντάσσεται στα πλαίσια της εμφύλιας σύγκρουσης, διότι αφορά ζητήματα εσωτερικής ανισότητας, φυλετικές διαφοροποιήσεις και θρησκευτικές (εντός του Ισλάμ) διαφοροποιήσεις. Συγκρούονται κρατικοί με πάμπολλους μη κρατικούς δρώντες, ενόπλους, οργανωμένους και μη, μεταξύ των οποίων και τρομοκρατικές οργανώσεις ή και παρακρατικές οργανώσεις. Στη σύγκρουση αυτή πλέον, μετέχουν και παράγοντες εκτός της Υεμένης, όπως τρίτα κράτη (Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο) ή γίνονται ακόμη και παρεμβάσεις ειρηνευτικές του ΟΗΕ, με διαφορετικούς σκοπούς, ωστόσο, στην περίπτωση της Υεμένης, μπορούμε εν γένει να τη χαρακτηρίσουμε ως μία διεθνοποιημένη εμφύλια σύγκρουση.
Οι συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα μεταξύ του κρατικού δρώντα, ο οποίος έχει συμμάχους και μη κρατικούς δρώντες, και των αντίθετων στον κρατικό δρώντα, οι οποίοι επίσης έχουν πολλούς μη κρατικούς δρώντες συντασσόμενους μαζί τους που επιδίδονται σε τρομοκρατικά χτυπήματα, (παραδείγματος χάριν υπάρχουν πλέον επιθέσεις του ISIS σε τζαμιά της περιοχής). Όλες αυτές οι διαμάχες και αργότερα συγκρούσεις, ωστόσο, ξεκίνησαν από το αίσθημα της παραμέλησης της Βόρειας Υεμένης, αυτές ακολούθησε η δολοφονία του προηγούμενου ηγέτη του Σαλέχ και συνεχίστηκαν λόγω της μη δυνατότητας δημιουργίας ισχυρού και σταθερού καθεστώτος από τον επόμενο ηγέτη, τον Χάντι. Οι Χούθις, που είχαν συμμαχία με τις δυνάμεις του Σαλέχ και υπερασπίζονται τα προνόμια της Βόρειας Υεμένης είναι ο ένας πόλος δυνάμεων, ενώ ο άλλος προσδιορίζεται ως Αντί-Χούθι που περιλαμβάνει και τις δυνάμεις παρακλαδιών της Al Qaeda (AQAP), αλλά και του ISIS, μεταξύ των δρώντων που τον στηρίζουν. Σημαντικός για τους Αντί-Χούθις είναι και το Southern Transitional Council.
Υπάρχουν πολλές μη κρατικές ένοπλες δυνάμεις που εμπλέκονται στην εμφύλια σύγκρουση της Υεμένης. Πιο σημαντικοί είναι οι Χούθι (ή αλλιώς Ansar Allah). Στην αρχή της δράσης τους, ξεκίνησαν ως κίνημα και εδώ και πολλά χρόνια, πλέον, με τη συμβολή της Ιρανικής τεχνολογίας, έχουν αποκτήσει ισχυρό οπλισμό και αντιμάχονται ακόμη και με drones την πλευρά των Αντί-Χούθις που εκπροσωπείται κι από την Κυβέρνηση Χάντι.
Άλλος ένας μη-κρατικός δρων που αντιμάχεται τους Χούθις και στηρίζει την κυβέρνηση Χάντι είναι η Hadhramaut Tribal Alliance η οποία έχει τα χαρακτηριστικά μιας ένοπλης φυλετικής ομάδας που αντιμάχεται τους Χούθις, κυρίως με τη βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας. Υπάρχουν κι άλλες αντίστοιχες φυλετικές ομάδες που αντιμάχονται τους Χούθις και βρίσκονται στο πλευρό της Κυβέρνησης Χάντι.
Υπάρχει, επίσης, και μία πολιτοφυλακή, που μπορεί να χαρακτηριστεί κι ως σαλαφική πολιτοφυλακή, εξαιτίας της ιδεολογίας που τη διέπει, η οποία ονομάζεται Giants Brigades, δηλαδή Ταξιαρχία Γιγάντων. Αυτή υποστηρίζει επίσης, τον μοναδικό κρατικό δρων, από τους δεκάδες μη κρατικούς που μάχονται στην περιοχή και δίνει τη μάχη, κυρίως κόντρα στη Χεζμπολάχ που υποστηρίζει τους Χούθις.
Το ISIS παλαιότερα δρούσε με συγκρούσεις εναντίων των Χούθις, πλέον, όμως επιδίδεται και σε τρομοκρατικά χτυπήματα εναντίον στρατιωτών της κυβέρνησης Χάντι, αλλά και σε τζαμιά ή δημόσιες αγορές. Παράλληλα, το ISIS φαίνεται να αποτυγχάνει στην εδραίωσή του ως σημαντικός δρων στην περιοχή, εξαιτίας, κυρίως, της δυναμικής παρουσίας της συγγενικής με την Al Qaeda (AQAP) ομάδας στην περιοχή.
Τελευταίος μη κρατικός ένοπλος δρων της περιοχής είναι η AQAP, η οποία, αν και από την συνήθη δράση της Al Qaeda, θα ανέμενε κανείς ότι περιλαμβάνει κυρίως τρομοκρατικές δράσεις, στην περίπτωση, όμως της Υεμένης έχει διατηρήσει περισσότερο αντάρτικες ενέργειες, με ελέγχους σημαντικών λιμανιών στη Νότια Υεμένη για σεβαστά χρονικά διαστήματα.
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που επηρεάζουν ένα κράτος και το οδηγούν από την αδυναμία στην αποτυχία. Τρεις από τους πιο σημαντικούς θεωρούνται α) η αδυναμία της κυβέρνησης για θεμελίωση της ασφάλειας, β) οι βασικές κοινωνικές παροχές και γ) η νομιμοποίηση της κυβέρνησης που έχει τον έλεγχο του κράτους. Όταν κάτι από τα παραπάνω δεν είναι αρκετά σταθερό, τότε ένα κράτος αρχίζει να περνά από την κατάσταση της αδυναμίας σε αυτήν της πορείας προς αποτυχία. Όταν η κατάσταση αυτή δεν βελτιώνεται, αλλά ούτε και αλλάζει, τότε μπορούμε να κάνουμε λόγο για ένα αποτυχημένο κράτος.
Η Υεμένη με την εμφύλια σύγκρουση που αντιμετωπίζει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα κράτος σε πορεία αποτυχίας, καθώς ειδικότερα από το 2011, μετά την παύση της Κυβέρνησης του Σαλέχ, αλλά κι αργότερα και κυρίως μετά το Μάρτιο του 2015, όπου ξέσπασε κι επισήμως ο Υεμενικός εμφύλιος πόλεμος δεν έχει μπορέσει να προσφέρει τίποτα από τα παραπάνω στους πολίτες. Οι συγκρούσεις στην περιοχή είναι πλέον καθημερινότητα, οι θάνατοι, ο υποσιτισμός και τα χτυπήματα αμέτρητα και η αβεβαιότητα έχει κυριεύσει τους κατοίκους της Υεμένης. Κρίνεται άμεση ανάγκη παρέμβασης ανθρωπιστικών οργανώσεων για βοήθεια στην περιοχή, εδώ και πολλά χρόνια και αυτό υποδεικνύει ότι το κράτος βρίσκεται σε πορεία αποτυχίας και μάλιστα πολύ κοντά στο να θεωρηθεί ένα αποτυχημένο κράτος. Η Υεμένη έχει πολύ λίγο χρόνο για να μπορέσει να σταθεροποιηθεί και η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή δεν φαίνεται ιδιαίτερα ευοίωνη.
Η εμφύλια σύγκρουση στην Υεμένη αποτελεί αναμφισβήτητο παράδειγμα νέου-νεωτερικού πολέμου. Αυτό συμβαίνει διότι στην περίπτωσή της εμπλέκονται κρατικοί και μη κρατική ένοπλοι και μη δρώντες οι οποίοι ελέγχουν σημαντικά σημεία και πληθυσμούς της περιοχής. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να χαρακτηρίσει κυρίως έναν νέο πόλεμο είναι ότι ο βασικός σκοπός δεν είναι η κατάληψη εδαφών, αλλά η επικράτηση συγκεκριμένων φυλετικών ομάδων ή ακόμη και θρησκευτικών ομάδων όπως, επίσης, και η θεμελίωση μίας ενοποιημένης και συγκεκριμένης ταυτότητας με συγκεκριμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά.
Οι επιθέσεις που γίνονται είτε από τους μεν είτε από τους δε, έχουν αποδέκτες κυρίως άμαχους πληθυσμούς. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι η χρηματοδότηση που λαμβάνουν οι ένοπλοι μη κρατικοί δρώντες προέρχεται κυρίως από το λαθρεμπόριο όπλων που υπάρχει σε όλη την επικράτεια της Υεμένης. Σε περιπτώσεις εμφύλιων εντάσεων, όπως αυτή, όπου πολλοί από τους δρώντες, ενόπλους και μη, βρίσκονται διάσπαρτοι και σε μικρές ομάδες σε διάφορες περιοχές της επικράτειας, καθίσταται δύσκολο το έργο της ασφαλής εκτίμησης περί άμαχων και μη πληθυσμών, καθώς παρατηρείται συχνά εκμετάλλευση της ανθρωπιστικής βοήθειας, που προορίζεται κανονικά για την τόνωση των προμηθειών των αμάχων πληθυσμών. Παράλληλα, τα τρίτα κράτη που παρεμβαίνουν έμμεσα, στηρίζουν διάφορες ομάδες για δικά τους συμφέροντα, δημιουργώντας πυρήνες βοήθειας για εκείνες και κάνοντας το πεδίο ακόμη πιο περίπλοκο.
Η διάρκεια αυτής σύγκρουσης είναι ατέρμονη. Στην περίπτωση της Υεμένης παρατηρούνται αναταραχές από την περίοδο της ένωσής της, το 1990, αφού πριν η Νότια κι η Βόρεια Υεμένη ήταν δύο ξεχωριστά κρατίδια με εντελώς διαφορετικές ιδεολογικές και θρησκευτικές καταβολές. Μία εμφύλια διαμάχη δεν αφορά μόνο τις ένοπλες συρράξεις και την κορύφωσή τους, αλλά περιλαμβάνει γενικότερα όλες τις φάσεις ως την αποκατάσταση της σταθερότητας στην περιοχή. Στόχος της Υεμένης, κράτους που βρίσκεται σε πορεία αποτυχίας, αποτελεί η οικοδόμηση μίας νέας πιο ομοιογενούς ταυτότητας, ευρέως αποδεκτής από τον πληθυσμό της, με συγκεκριμένα θρησκευτικά ή και φυλετικά χαρακτηριστικά, στα πλαίσια της οποίας θα πρέπει, αρχικά, να έχει πραγματοποιηθεί, η αποκατάσταση των αδικιών και του αισθήματος της παραμέλησης συγκεκριμένων περιοχών της Υεμένης, και εν συνεχεία η απόδοση ίσων δικαιωμάτων σε όλους χωρίς διακρίσεις.
Πηγές Πληροφόρησης:
Eleonora Ardemagni, ‘Patchwork Security: The New Face of Yemen’s Hybridity’, Italian Institute for International Political Studies, (30 October 2018). Διαθέσιμο σε https://www.ispionline.it/en/pubblicazione/patchwork-security-new-face-yemens-hybridity-21523
European Council on Foreign Relations, ‘Mapping the Yemen conflict’. Διαθέσιμο σε https://www.ecfr.eu/mena/yemen
Farea Al-Muslimi (2019). ‘How Yemen Brought Saudi Arabia and the UAE to the Brink of Divorce’, Center for Global Policy (25 September, 2019). Διαθέσιμο σε https://www.cgpolicy.org/articles/how-yemen-brought-saudi-arabia-and-the-uae-to-the-brink-of-divorce/
Kristian Coates Ulrichsen, ‘Endgames for Saudi Arabia and the United Arab Emirates in Yemen’, in Politics, Governance, and Reconstruction in Yemen, POMEPS Studies 29. (January 2018), pp. 31-3. Διαθέσιμο σε https://pomeps.org/wp-content/uploads/2018/02/POMEPS_Studies_29_Yemen_Web-REV.pdf
Michael Knights, ‘The Houthi War Machine: From Guerrilla War to State Capture’, CTC Sentinel, vol. 11, no. 8, (2018). Διαθέσιμο σε https://ctc.usma.edu/houthi-war-machine-guerrilla-war-state-capture/
Peter Salisbury, ‘Yemen: National Chaos, Local Order’, Chatham House, (20 December 2017). Διαθέσιμο σε https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/publications/research/2017-12-20-yemen-national-chaos-local-order-salisbury2.pdf
Πηγή Πολυμέσου:https://s3.observador.pt/wp-content/uploads/2016/05/24135907/sanaa-yemen.jpg