Γράφει ο Αλέξανδρος Τορνικίδης
Η συλλογή πληροφοριών, η ανάλυσή τους και τελικώς η διανομή τους στους λήπτες αποφάσεων διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στο ρου της ιστορίας, για την επίτευξη των πολιτικών, και όχι μόνο, αντικειμενικών σκοπών που θέτει η εκάστοτε μορφή ηγεσίας ανά τους αιώνες. Η ιστορική αναδρομή της σημαντικότητας της έγκαιρης και έγκυρης πληροφορίας ξεκινά πολλές χιλιετίες πίσω στο χρόνο. Στην παρούσα ανάλυση θα αποτυπωθούν πτυχές της ιστορίας υπό το πρίσμα της συλλογής πληροφοριών, τόσο σε περίοδο ειρήνης (πολιτική, οικονομική κατασκοπεία) όσο και σε περίοδο πολέμου (στρατιωτική κατασκοπεία).
Ο Κινέζος θεωρητικός στρατηγικής, Sun Tzu, στο εξόχως σημαντικό πόνημά του «Η τέχνη του πολέμου» αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο, το δέκατο τρίτο, στην κατασκοπεία και στο πώς η πλήρης γνώση του πολεμικού φαινομένου μπορεί να αποκτηθεί μέσω του τομέα των πληροφοριών. Πιο αναλυτικά, στο αποφθεγματικό αυτό έργο, αναφέρει: «Προσπαθήστε με κάθε τρόπο να αντλείτε πληροφορίες.» [XIII.5] Συνεπώς, η αρχαία Κίνα έχει έντονες επιρροές από την «Τέχνη του πολέμου» του Sun Tzu κι αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι δημιουργούσαν δίκτυα κατασκόπων για την προστασία της εσωτερικής ασφάλειας, μοντέλο το οποίο ενστερνίστηκε και ο Mao Zedong στην πολιτική του.
Επίσης, στον Πελοποννησιακό πόλεμο του Θουκυδίδη υπάρχει η αναφορά από τον ιστορικό, ότι οι Αθηναίοι πριν την Σικελική εκστρατεία είχαν στείλει αποστολή στην Έγεστα για να εξακριβώσουν τους πόρους που διαθέτει η πόλη, με τελικό σκοπό την χρηματοδότηση μιας κοινής επιθετικής κίνησης με την Αθήνα. Οι Εγεσταίοι, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, παραπληροφόρησαν τους Αθηναίους απεσταλμένους για τους διαθέσιμους πόρους που διέθεταν, με αποτέλεσμα να γυρίσουν οι Αθηναίοι πίσω και να υποστηρίξουν σθεναρά την αθηναϊκή επέμβαση στην Σικελία που οδήγησε τελικώς σε ήττα.
Εν συνεχεία, η Παλαιά Διαθήκη βρίθει από αναφορές που παραπέμπουν σε οικονομική και όχι μόνο κατασκοπεία. Ο Μωυσής έστειλε κατασκόπους στη γη της Χαναάν, οι οποίοι επιστρέφοντας έδωσαν πλήρη αναφορά για την πόλη και την άμυνά της (πόλεις ὀχυραὶ τετειχισμέναι καὶ μεγάλαι σφόδρα). Επίσης, έκαναν αναφορά σχετικά με την ποιότητα του εδάφους και του τι αποφέρει αυτό στου κατοίκους τους της Χαναάν (ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι).
Η ενδιαφέρουσα περίοδος του Βυζαντίου έχει επίσης αναφορές που σχετίζονται με την άσκηση κατασκοπείας. Ο Ιουστινιανός, το 551 μ.Χ., στην προσπάθειά του να μην ενισχύσει του αντιπάλους του, τους Πέρσες, συμφώνησε με τους Αιθίοπες. Υπήρχαν φόβοι ενίσχυσής τους μέσα από τους δασμούς που εκείνοι επέβαλαν στην εισαγωγή του μεταξιού από την Κίνα, καθώς το εμπόριο μεταξύ Βυζαντίου και Κίνας περνούσε μέσα από την Περσική επικράτεια. Έτσι, αποφασίστηκε οι Αιθίοπες να προμηθεύονται το μετάξι και να το εισάγουν εκείνοι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, εξασφαλίζοντας έτσι μία διαφορετική διαδρομή. Το σχέδιο, όμως, απέτυχε κι έτσι ο Ιουστινιανός διέταξε τους μοναχούς του να κλέψουν μεταξοσκώληκες από την Κίνα και να τους μεταφέρουν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, καθιστώντας από εκείνη τη στιγμή την ανεξαρτησία του Βυζαντίου από τις εισαγωγές μεταξιού.
Φτάνοντας σε πιο πρόσφατες εποχές, στον 20ο αιώνα, οι κρατικές πλέον υπηρεσίες πληροφοριών έγιναν απαραίτητες για τη διασφάλιση της ειρήνης και της ευημερίας των λαών. Πολλοί είναι οι ηγέτες που αναγνώρισαν την αξία της πληροφορίας τόσο σε καιρό ειρήνης, όσο και σε καιρό πολέμου, μεταξύ αυτών και ο Winston Churchill. Όταν ο ίδιος έγινε πρωθυπουργός, τον Μάιο του 1940, δεν αρκούταν στο να λαμβάνει μόνο τις τελικές αναφορές που του παρέδιδε η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών, αλλά επιθυμούσε να έρχονται στα χέρια του και οι ακατέργαστες πληροφορίες, προερχόμενες κατευθείαν από τις πηγές δίχως να περάσουν το στάδιο της ανάλυσης (row intelligence).
Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου, στον Ψυχρό Πόλεμο εκτυλισσόταν ένας κρυφός πόλεμος πληροφοριών ανάμεσα στα δύο μεγάλα μπλοκ, την ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ. Οι δύο υπερδυνάμεις, λόγω της ανάγκης για πολιτική συνύπαρξη, χρηματοδότησαν και ανέπτυξαν προγράμματα κατασκοπείας και αντικατασκοπείας με σκοπό τη διασφάλιση της εθνικής τους ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, οι υπηρεσίες πληροφοριών είχαν τον ρόλο του επόπτη για την αποφυγή μιας ευθείας σύγκρουσης που θα επέφερε καταστροφικά αποτελέσματα και για τους δύο δρώντες, αλλά και ευρύτερα για το σύνολο της ανθρωπότητας. Στο σημείο αυτό, καταλυτικό ρόλο διαδραμάτισε και η μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη. Η κατάκτηση του διαστήματος και η υλοποίηση προγραμμάτων δορυφορικής παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο που πέτυχαν τα δύο ανταγωνιστικά μπλοκ, λειτούργησαν σταθεροποιητικά, εξαλείφοντας σε πολλές περιπτώσεις την έννοια του αιφνιδιασμού. Εκ του αποτελέσματος, λοιπόν, οι λήπτες αποφάσεων στηριζόντουσαν αρκετά στις εκτιμήσεις και τις αναλύσεις των υπηρεσιών οι οποίες προσπαθούσαν να κατανοήσουν τις προθέσεις του αντιπάλου. Συνεπώς, η εγκυρότητα των εκτιμήσεων σε σχέση με το ευρύτερο στρατιωτικό επίπεδο και τα εξοπλιστικά προγράμματα του εχθρού ήταν εξαιρετικά σημαντική, διότι καθόριζε καταλυτικά την τελική απόφαση των ηγετών.
Φτάνοντας στο σημερινό μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον, το έργο που παράγεται από τις υπηρεσίες πληροφοριών είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την εθνική ασφάλεια των κρατών. Για τους αναλυτές των υπηρεσιών πληροφοριών, ο κόσμος μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ήταν «ασχημάτιστος», καθώς πρακτικά περιλαμβάνει ένα απεριόριστο εύρος απειλών και δραστών, το οποίο απαιτεί βαθιά αναλυτική κατανόηση. Η συγκέντρωση των πληροφοριών σε πολλές περιπτώσεις είναι αρκετά πιο εύκολη σε σχέση με τον Ψυχρό Πόλεμο, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, του διαδικτύου και της ανάπτυξης των τηλεπικοινωνίων. Παρ’ όλα αυτά, η πληθώρα πληροφοριών δεν συνεπάγεται απαραίτητα και καλύτερου επιπέδου ανάλυση των προθέσεων του αντιπάλου, διότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακριθεί με ακρίβεια μια σημαντική πληροφορία ανάμεσα στην πολλαπλότητα των πιθανών στόχων.
Συμπερασματικά, η προσπάθεια απόκτησης πληροφοριών ήταν στις πρωταρχικές προτεραιότητες των ληπτών αποφάσεων με σκοπό την εξασφάλιση στρατηγικού πλεονεκτήματος έναντι των αντιπάλων αυτοκρατοριών και κρατών μεταγενέστερα. Οι στόχοι, τα μέσα και οι απειλές άλλαζαν ανά τους καιρούς, αυτό που διαφαίνεται πως δεν άλλαζε είναι η αξία της ορθής και έγκαιρης πληροφόρησης.
Βιβλιογραφία
- Christopher, A. (2018). The Secret World – A History of Intelligence. Yale : Yale University Press.
- Mandel, R. (2009). On Estimating Post-Cold War Enemy Intentions. Intelligence and National Security, pg. 194-215.
- Treverton, G. (2001). Reshaping National Intelligence for an Age of Information. Cambridge: Cambridge University Press. pg.180.
- Γερολυμάτος, Α. (2001). Κατασκοπεία στην Αρχαία Ελλάδα. Αθήνα: Κάκτος.
- Κωνσταντόπουλος, Ι. (2010). Οικονομία και κατασκοπεία – θεωρία και πράξη. Αθήνα: Ποιότητα.
- Λίτσας, Σ. (2010). Πόλεμος και ορθολογισμός. Αθήνα: Ποιότητα.
- Παπασωτηρίου, Χ. (2011). Βυζαντινή υψηλή στρατηγική: 6ος – 11ος Αιώνας. Αθήνα: Ποιότητα.
- Πλατιάς, Α., & Κολιόπουλος, Κ. (2015). Η τέχνη του πολέμου του Σουν Τσου – Μετάφραση, σχόλια, ερμηνεία, ανάλυση. Αθήνα: Δίαυλος.
Πηγή Εικόνας: https://threatpost.com/nsa-contractor-charged-with-stealing-classified-hacking-secrets/121114/