Η πρόσφατη ενεργειακή κρίση στην Κίνα

Γράφει η Μαρία Κιοτσέκογλου

Τη στιγμή που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ελλείψεις στο φυσικό αέριο και η Ρωσία βιώνει τις πολιτικές και οικονομικές συνέπειες της επέμβασής της στην Ουκρανία, η Κίνα καλείται να δώσει απάντηση στο δικό της ενεργειακό ζήτημα. Οι αλλεπάλληλες διακοπές ρεύματος στις μεγαλύτερες κινέζικες πόλεις και η αδυναμία ανταπόκρισης σε ενεργειακές απαιτήσεις δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.

Αν και, από το 2014 και μετά, τέτοιες ενεργειακές κρίσεις αποτελούν «αγκάθι» στην ενεργειακή πολιτική της χώρας, η τρέχουσα κρίση ίσως αποδειχθεί πιο καταστροφική εν όψει της κατάστασης που επικρατεί παγκοσμίως.

Οικονομικοί λόγοι

Η εν λόγω κρίση, η οποία παρατηρείται από τα μέσα Ιουλίου και συνεχίζει μέχρι και σήμερα, ξεκίνησε λίγο μετά την άρση των απαγορευτικών μέτρων κυκλοφορίας που είχαν υιοθετηθεί κατά της πανδημίας του COVID-19. Η επανέναρξη της οικονομικής και βιομηχανικής δραστηριότητας διεθνώς προκάλεσε μια αιφνίδια άνοδο στην ζήτηση κινέζικων προϊόντων, στην οποία η Κίνα δεν μπόρεσε επαρκώς να ανταποκριθεί.  Υπολογίζεται πως τα πρώτα τρία τετράμηνα του 2021, η συνολική αξία εξαγωγών της Κίνας ανήλθε στα $2,4 τρις, εκδηλώνοντας μία αύξηση 33% από το προηγούμενο έτος.

Δεσμευμένο από διεθνείς συμφωνίες για απεξάρτηση από τον άνθρακα, το Πεκίνο υιοθέτησε αντικρουόμενες πολιτικές για το περιβάλλον, μία από τις οποίες ήταν η ανεπίσημη απαγόρευση εισαγωγών Αυστραλιανού άνθρακα. Ως αποτέλεσμα, η χώρα διέθετε χαμηλά αποθέματα άνθρακα εκείνη την περίοδο, γεγονός που επηρέασε το εμπορικό της ισοζύγιο, αλλά περισσότερο ενέτεινε το έλλειμα ηλεκτρικής ενέργειας.

Μολονότι η ηλεκτρική παραγωγή στην Κίνα εξακολουθεί να γίνεται από εργοστάσια άνθρακα, οι προσπάθειες της κυβέρνησης και των τοπικών αρχών να εισάγουν νέες μορφές και πηγές ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα έχουν μειώσει σημαντικά τη χρήση άνθρακα. Μετά την υπογραφή του Συμφώνου του Παρισιού το 2015, η κυβέρνηση έθεσε φιλόδοξους στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να εκπληρώσει την υπόσχεσή της για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2060, γεγονός που ανάγκασε τις τοπικές αρχές να δράσουν έντονα και απερίσκεπτα. Ως εκ τούτου, επιχειρήσεις, επαρχίες και μεγάλες πόλεις αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν συνεχείς διακοπές ρεύματος και να μετριάσουν τη χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος βάσει δελτίων που είχαν δημοσιευθεί (electricity rationing).

Φυσικά αίτια

Τον Ιούλιο του 2022 παρατηρήθηκε μια πρωτοφανή αύξηση στην εγχώρια κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ αντιθέτως η προσφορά και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν. Αυτό συνέβη λόγω της αυξημένης ζήτησης για εξοπλισμούς κλιματισμού. Το φετινό καλοκαίρι, εξάλλου, απετέλεσε το πιο ζεστό που είχε να αντιμετωπίσει η Κίνα από το 1961, όταν ξεκίνησαν οι καταγραφές της θερμοκρασίας.

Οι περιοχές που επλήγησαν σοβαρά ήταν οι επαρχίες της Σιτσουάν, της Γιουνάν και η περιοχή γύρω από τον ποταμό Γιαγκ-Τσέ, στις οποίες σημειώθηκε ξηρασία και πολύ χαμηλά επίπεδα νερού. Από τις περιοχές αυτές, η Σιτσουάν αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την παροχή ενέργειας σε ολόκληρη την Κίνα∙ το 80% της υδροηλεκτρικής ενέργειας παράγεται εκεί, ποσοστό που έπεσε στο 50% μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου.

Μια πρόσθετη δυσκολία που ενέτεινε την κρίση, αλλά η οποία ανήκει στις διοικητικές δυσμορφίες της Κίνας, απετέλεσαν οι κανόνες σχετικά με το δια-επαρχιακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας. Με άλλα λόγια, παρόλο που οι εγκαταστάσεις στην Σιτσουάν είναι ακατάλληλες, ώστε να δέχονται μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικού ρεύματος από τις υπόλοιπες επαρχίες και περιοχές, η ίδια η Σιτσουάν είναι αναγκασμένη να εξάγει μεγάλες ποσότητες ρεύματος για να καλύψει ανάγκες άλλων περιοχών, ακόμα και σε περιόδους κρίσης.

Πολιτικές ενέργειες για την αντιμετώπιση της κρίσης

Μία από τις πρώτες πολιτικές που υιοθετήθηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης ήταν οι μαζικοί περιορισμοί στην χρήση και την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος σχεδόν σε όλες τις περιοχές που επλήγησαν. Ως αποτέλεσμα, νοικοκυριά και επιχειρήσεις είχαν περιορισμένη πρόσβαση σε κλιματισμό τη στιγμή που η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 40ºC. Παράλληλα, η κυβέρνηση προέβη σε κλείσιμο αρκετών μονάδων παραγωγής και βιομηχανικών κόμβων, αναστέλλοντας την οικονομική δραστηριότητα.

Παρόλο που η ενεργειακή κρίση ήταν πρωτίστως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, η κινέζικη ρητορική απορρίπτει κάθε προσπάθεια και δέσμευση προς ένα βιώσιμο μέλλον, δηλώνοντας πως η ενεργειακή ασφάλεια της Κίνας προέχει των πάντων, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του πλανήτη. Μέσω αυτής της πολιτικής αλλαγής, το Πεκίνο χρηματοδότησε και ενέκρινε σχέδια για την ανέγερση νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας με πρώτη ύλη τον άνθρακα, σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί η παραγωγή στην αυξημένη ζήτηση.

Μάλιστα αυτή η τάση ξεκίνησε το 2021, όταν τα εργοστάσια με άνθρακα αυξήθηκαν κατά 50% συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη, ενώ το 2022 εγκρίθηκαν 8,6GW νέων εργοστασίων που λειτουργούν με άνθρακα. Όσο οι γεωπολιτικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας-Ευρώπης δυσχεραίνουν, τόσο η διεθνής τιμή για τον άνθρακα θα αυξάνεται. Για τον λόγο αυτό, η Κίνα μέσω τέτοιων νέων επενδύσεων προσπαθεί να διασφαλίσει την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών.

Μολαταύτα, όπως φαίνεται, η εγκατάσταση εργοστασίων με καύση του άνθρακα αποτελεί μια βραχυχρόνια λύση για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Πέρα τέτοιων πολιτικών, η Κίνα αποσκοπεί και στην εκπλήρωση των διεθνών της υποσχέσεων σχετικά με την ενεργειακή της μετάβαση. Για παράδειγμα, οι υπεύθυνες αρχές για την ενεργειακή πολιτική εξέδωσαν οδηγίες αναφορικά με την διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής και την ευελιξία του δια-επαρχιακού εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας. Οι οδηγίες αυτές συμπεριλάμβαναν πυλώνες για την spot αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και σχέδιο ίδρυσης ενός εθνικού κέντρου για το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο θα είναι σε θέση να διευθετήσει ανωμαλίες του συστήματος. Μια τέτοια αλλαγή, επομένως, θα αυξήσει τις επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και, συνεπώς, θα βοηθήσει στην κατασκευή κατάλληλων υποδομών για τις ΑΠΕ.

Τέλος, ο Πρόεδρος Xi Jinping αποσκοπεί στην ενοποίηση της εθνικής αγοράς, η οποία θα φέρει ομοιόμορφους κανόνες και κανονισμούς λειτουργίας ως απάντηση στον τοπικό προστατευτισμό και τον κατακερματισμό της αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, εξάλλου, ο Πρόεδρος έχει ως στόχο την αποδυνάμωση των τοπικών κυβερνήσεων οι οποίες μπορούν να στραφούν ενάντια στην εξουσία του, ανά πάσα στιγμή.

Επιπτώσεις των πολιτικών αποφάσεων

Όπως είναι αναμενόμενο, οι περιοριστικές πολιτικές από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας είχαν δυσχερή αποτελέσματα για κάποιες από τις σημαντικότερες βιομηχανίες της χώρας αλλά και για την καθημερινότητα των κατοίκων.

Από τη μία πλευρά, η περιοχή της Σιτσουάν αποτελείται από εργοστάσια παραγωγής χημικών προϊόντων, ηλεκτρικών εξαρτημάτων, μπαταριών λιθίου και παραγωγή αλουμινίου. Από την άλλη, οι περιοχές Τσετσιάνγκ, Ανχουέι και Τσιανγκσού είναι γνωστές για την παραγωγή ατσαλιού, μη σιδηρούχων μετάλλων, υφασμάτων καθώς και την παραγωγή ηλεκτρικών ειδών.

Επομένως, η αναστολή οικονομικών δραστηριοτήτων στις προαναφερόμενες περιοχές επιβαρύνει όχι μόνο την εθνική οικονομία και το εμπορικό ισοζύγιο της Κίνας αλλά και τους ξένους επενδυτές, οι οποίοι ενδέχεται να αποσύρουν τις επενδύσεις τους με την εμφάνιση μιας άλλης παρόμοιας κρίσης. Σε μια περίοδο όπου η οικονομική ανάπτυξη και οι άμεσες ξένες επενδύσεις αποτελούν βασικό όπλο σε διεθνείς και περιφερειακές κρίσεις, οι επενδύσεις στην Κίνα καθυστερούν σε σχέση με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας∙ μια τέτοια καθυστέρηση μπορεί να αποβεί μοιραία για την μελλοντική οικονομική πορεία της χώρας.

Επιπλέον, οι τιμές εμπορευμάτων και πρώτων υλών, όπως του πυριτιούχου μετάλλου, έχουν αυξηθεί αρκετά λόγω περιορισμών στην χρήση ενέργειας, με αποτέλεσμα οι ανησυχίες μεγάλων πολυεθνικών, όπως της Τέσλα, να μεγαλώνουν. Οι ανησυχίες αυτές σχετίζονται με πιθανές ελλείψεις στα ανταλλακτικά αυτοκινήτων και με περεταίρω διακοπές στις διαπεριφερειακές βιομηχανικές δραστηριότητες και στις αλυσίδες εφοδιασμού.

Ανησυχίες, ωστόσο, εκφράζουν και οι μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις, πολύ περισσότερο εκείνες που ανήκουν στον τομέα της εστίασης, και τα εμπορικά καταστήματα. Έχοντας καταφέρει να επιβιώσουν από την πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα κατά του COVID-19, οι ιδιώτες επιχειρηματίες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις επικείμενες δυσκολίες από την πρόσφατη ενεργειακή κρίση και τις περιοριστικές πολιτικές της κινέζικης κυβέρνησης.

Εν τέλει, προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι αγρότες λόγω της λειψυδρίας που παρατηρείται σε σχεδόν 200,000 φάρμες και ζωικές μονάδες. Επιπρόσθετα, η εκτεταμένη ξηρασία που παρουσιάστηκε στις περιοχές αυτές προκάλεσαν δασικές πυρκαγιές που είχαν, όπως είναι αναμενόμενο, δυσμενείς επιπτώσεις για τους κατοίκους.

Πιθανή διέξοδος για την κινέζικη οικονομία

Αν και η πρόσφατη ενεργειακή κρίση απέδειξε τις δομικές αδυναμίες της κινέζικης οικονομίας, η γεωπολιτική ένταση μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας ενδέχεται να αποτελέσει ένα παράθυρο ευκαιρίας για την Κίνα. Μια ευκαιρία, με την οποία η Κίνα θα μπορέσει να ανακάμψει και να καλύψει τις βασικές ενεργειακές της ανάγκες.

Ενώ η Ρωσία μειώνει την προσφορά ενέργειας και φυσικού αερίου στην Ευρώπη, λόγω των δυσχερών πολιτικών συνθηκών, οι ρωσικές εταιρείες έχουν τριπλασιάσει τις εξαγωγές άνθρακα προς την Κίνα, συγκριτικά με το 2020. Η Μόσχα έχει θέσει ως προτεραιότητα την κάλυψη των κινέζικων ενεργειακών αναγκών μέσω πετρελαίου και φυσικού αερίου, τη στιγμή που οι τιμές του τελευταίου έχουν αυξηθεί κατά πολύ στην παγκόσμια αγορά. Σε μια προσπάθεια απεξάρτησης από τον άνθρακα, η Κίνα βρίσκει την ευκαιρία να επικεντρωθεί στις εισαγωγές φυσικού αερίου από την Ρωσία, οι οποίες ανέρχονται στο 60% των συνολικών ρωσικών εξαγωγών. Μελλοντικά, η Ρωσία ενδέχεται να επενδύσει $10 εκατ. σε σιδηροδρομικές υποδομές της Κίνας, ώστε η τελευταία, καλύπτοντας τις ενεργειακές της ανάγκες, να προβεί στην αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, γίνοντας ανεξάρτητη από την χρήση άνθρακα. Ένα λαμπρό παράδειγμα της συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών είναι ο αγωγός «The Power of Siberia» που άρχισε την λειτουργία του το 2019 και παρέχει φυσικό αέριο στην Κίνα. Ένας δεύτερος αγωγός, «The Power of Siberia 2», ο οποίος βρίσκεται υπό συζήτηση, θα εμβαθύνει τη σχέση των δύο κρατών.

Παρατηρώντας την οικονομική πραγματικότητα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, καθώς και τις ενεργειακές ελλείψεις στην Ευρώπη, οι ευρωπαϊκές εταιρίες και πολυεθνικές στρέφουν το βλέμμα τους προς την Κίνα. Η απάντηση της Κίνας στην ενεργειακή της κρίση, αν και μη περιβαλλοντικά βιώσιμη, ενδέχεται να ενθαρρύνει τις επενδύσεις εταιρειών που αναζητούν σταθερές παροχές ηλεκτρικού ρεύματος.

Ειδικότερα, η ανάμειξη της Ρωσίας με σταθερές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κίνα καλυτερεύει την οικονομική προοπτική και εικόνα της τελευταίας. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε πως οι συνολικές ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 123,7% συγκριτικά με προηγούμενα χρόνια. Μια συνεργασία μεταξύ κινέζικων και ευρωπαϊκών επιχειρήσεων ενδέχεται να καθησυχάσει την τωρινή ενεργειακή κρίση και να διασφαλίσει την αλυσίδα εφοδιασμού.

Συμπεράσματα

Αν και η πρόσφατη ενεργειακή κρίση που αντιμετώπισε η Κίνα δεν είναι πρωτοφανής για την χώρα, οι επιπτώσεις που προέκυψαν αποτελούν ηχηρό παράδειγμα της κλιματικής αλλαγής. Παρόμοιες κρίσεις μέλλεται να ακολουθήσουν, εάν η Κίνα και ο υπόλοιπος κόσμος δεν επικεντρωθεί στην σταδιακή κατάργηση των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής άνθρακα. Η απάντηση της Κίνας, επίσης, μαρτυρά πως οι παγκόσμιες οικονομίες δεν είναι ακόμα έτοιμες να αντιμετωπίσουν περιβαλλοντικά ζητήματα με βιώσιμο τρόπο.

Ωστόσο, η τρέχουσα γεωπολιτική ένταση στην περιοχή της Ευρασίας, καθώς και οι επενδύσεις με προορισμό την Κίνα, ίσως, είναι ο προάγγελος για ένα νέο κύμα περιβαλλοντικών και ενεργειακών πολιτικών που θα έχουν ως στόχο τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η τεχνολογία και οι επενδύσεις στον τομέα αναμένεται να συμβάλλουν θετικά προς αυτή την πορεία.

Πηγές

Downie, E., (2022), China had another hot summer – and another electricity crisis στο The Washington Post, ανάκτηση από: https://www.washingtonpost.com/politics/2022/09/02/china-electricity-crisis-sichuan/ (14/10/2022)

Global Times, (2022), EU companies, facing energy crisis, invest more in China, ανάκτηση από: https://www.globaltimes.cn/page/202209/1276378.shtml (27/10/2022)

Hong, I., (2021), The China Energy Crisis Explained στο Asia Financial, ανάκτηση από: https://www.asiafinancial.com/explainer-why-is-there-a-power-crisis-in-china (5/10/2022)

Pan, G., and Yang, H., (2022), ‘Matter of national destiny’: China’s energy crisis sees the world’s top emitter investing in more coal στο The Conversation, ανάκτηση από: https://theconversation.com/matter-of-national-destiny-chinas-energy-crisis-sees-the-worlds-top-emitter-investing-in-more-coal-189142 (20/10/2022)

Standish, R., (2021), Chinese Ripples: An Evolving Energy Crisis Takes Hold Across Eurasia As Winter Approaches στο Radio Free Europe/Radio Liberty, ανάκτηση από: https://www.rferl.org/a/china-energy-crisis-eurasia-russia/31548742.html (5/10/2022)

The Guardian, (2022), ‘It’s getting extremely hard’: climate crisis forces China to ration electricity, ανάκτηση από: https://www.theguardian.com/world/2022/aug/30/its-getting-extremely-hard-climate-crisis-forces-china-to-ration-electricity (20/10/2022)

Ziwen, Z,, (2022), China’s power crisis: why is it happening and what does it mean for the economy? στο South China Morning Post, ανάκτηση από: https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3190313/chinas-power-crisis-why-it-happening-and-what-does-it-mean (17/10/2022)

Πηγή εικόνας

European Pressphoto Agency (EPA), The dried-out riverbed of a tributary of the Yangtze River, in Chongqing, China, on Sunday., ανάκτηση από: https://www.nytimes.com/2022/08/22/business/china-power-shortage-drought.html