Γράφει η Νεφέλη Λαπουρίδου
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο σκανδιναβικών χωρών και του ΝΑΤΟ χρονολογούνται από το 1994, όταν προσχώρησαν στη Σύμπραξη για την Ειρήνη (PfP). Από τότε, η συνεργασία τους με το ΝΑΤΟ αυξήθηκε σταδιακά μέχρι που στις 18 Μαΐου 2022, Σουηδία και Φινλανδία υπέβαλαν αίτηση για ένταξη. Στις 7 Απριλίου 2023 η Φινλανδία εντάθηκε οριστικά στο ΝΑΤΟ ενώ η Σουηδία ένα χρόνο αργότερα, στις 7 Μαρτίου 2024 γίνοντας πλήρες μέλος στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο.
Όπως προαναφέρθηκε, στις 18 Μαΐου 2022, Σουηδία και Φινλανδία υποβάλλουν ταυτόχρονη αίτηση ένταξης στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ). Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ώθησε τη Σουηδία να αλλάξει πολιτική και να επιδιώξει μεγαλύτερη ασφάλεια εντός του ΝΑΤΟ (Τσίμπρης, 2022).
Έτσι, η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν κατέστρεψε μια μακροχρόνια αίσθηση σταθερότητας στη Βόρεια Ευρώπη, αφήνοντας τη Σουηδία και τη Φινλανδία να αισθάνονται ευάλωτες, παρακολουθώντας τον πόλεμο, σε γεωγραφικά κοντινή απόσταση από τη Ρωσία (Τσακιρίδης, 2022). Πιο συγκεκριμένα, η Φινλανδία, μοιράζεται με τη Ρωσία μία απόσταση των 830 μιλίων ενώ διαθέτει έναν καλά εξοπλισμένο, σύγχρονο στρατό. Επίσης ξοδεύει περισσότερο από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της στην άμυνα, και διαθέτει ειδικές στρατιωτικές ικανότητες που δραστηριοποιούνται στην Αρτική περιοχή (Gunter, 2022). Από την πλευρά της, η Σουηδία διαθέτει ισχυρό στρατό που επίσης κινείται στην Αρκτική και παγκόσμιας κλάσης αμυντική βιομηχανία (Gunter, 2022).
Στις 5 Ιουλίου 2022, οι Πρέσβεις του ΝΑΤΟ υπέγραψαν τα Πρωτόκολλα Προσχώρησης για τη Φινλανδία και τη Σουηδία στην έδρα του ΝΑΤΟ, παρουσία του Φινλανδού Υπουργού Εξωτερικών Pekka Haavisto και της Σουηδής Υπουργού Εξωτερικών Ann Linde.
Το πρωτόκολλο σηματοδοτεί πως το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη μπορούν να συμμετέχουν στις συνεδριάσεις του ΝΑΤΟ και να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες, αλλά δεν θα προστατεύονται από τη ρήτρα άμυνας του ΝΑΤΟ – ότι δηλαδή μια επίθεση εναντίον ενός συμμάχου είναι επίθεση εναντίον όλων – μέχρι την πλήρη ένταξή τους στη συμμαχία.
Λίγο μετά την ανακοίνωση της απόφασης της Φινλανδίας και της Σουηδίας για την υποβολή αίτησης για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία αντέδρασε αρνητικά στην απόφαση της Σουηδίας επειδή, σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ούτε η Φινλανδία ούτε «ειδικά η Σουηδία, έκαναν αρκετά για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας». Ακόμη, η Τουρκία αντιτάχθηκε στην ένταξη των δύο χωρών, καθώς τις κατηγόρησε για αντιτουρκικές δραστηριότητες. Αυτό περιελάμβανε την υπόθαλψη μελών του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μιας κουρδικής αυτονομιστικής οργάνωσης με έδρα την Τουρκία, η οποία θεωρείται τρομοκρατική ομάδα από την Ε.Ε. και την Αμερική, καθώς και από την τουρκική κυβέρνηση (Tuncer, 2022).
Τελικά, μετά από περίπλοκες συνομιλίες, η Τουρκία συμφώνησε να υπαναχωρήσει από την απόφαση αρνησικυρίας για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας μόνο μέσω ενός λεγόμενου «τριμερούς μνημονίου κατανόησης». Λίγους μήνες πριν, τον Ιούνιο του 2022, στη Σύνοδο Κορυφής του NATO στη Μαδρίτη, η Τουρκία κατέληξε σε συμφωνία με τη Φινλανδία και τη Σουηδία: αποφάσισε την άρση του βέτο από πλευράς της, με αντάλλαγμα την άρση του μερικού εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας, που επιβλήθηκε μετά την εισβολή της στη Συρία, το 2019. Τέλος, οι δύο χώρες υποσχέθηκαν να πατάξουν τη χρηματοδότηση και τη στρατολόγηση από το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK), στις χώρες τους.
Από την άλλη, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν αντέδρασε επίσης αρνητικά όταν η Σουηδία και η Φινλανδία ανακοίνωσαν τις φιλοδοξίες τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Ο Ορμπάν υποστήριξε ότι και τα δύο κράτη «διέδιδαν “ξεκάθαρα ψέματα” σχετικά με το ιστορικό του κράτους δικαίου της χώρας του». Ωστόσο, λίγο αργότερα, Τουρκία και Ουγγαρία συμφώνησαν μόνο στην ένταξη της Φιλανδίας. Στην περίπτωση της Σουηδίας σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της ουγγρικής κυβέρνησης Zoltán Kovács: «υπάρχει ένα άφθονο ποσό παραπόνων που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν επικυρωθεί η ένταξη της χώρας» (Wiberg, 2023).
Η έγκριση, που αναμενόταν με ανυπομονησία από τη Σουηδία και τους εταίρους της στο ΝΑΤΟ, συνέχισε να μπλοκάρεται από Ούγγρους αξιωματούχους. Μέχρι το προηγούμενο διάστημα, η Ουγγαρία ήταν το μόνο μέλος του ΝΑΤΟ που δεν είχε ακόμη επικυρώσει την υποψηφιότητα της Σουηδίας, προκαλώντας απογοήτευση μεταξύ των συμμάχων και αυξανόμενη πίεση στην ουγγρική κυβέρνηση, ειδικά μετά την έγκριση της Τουρκίας για την ένταξη της Σουηδίας στα τέλη Ιανουαρίου.
Ωστόσο, τη Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου, το ουγγρικό κοινοβούλιο ενέκρινε την από καιρό εκκρεμούσα προσπάθεια της Σουηδίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, βάζοντας τέλος σε καθυστερήσεις που έφτασαν τους 18 μήνες. Αυτή η ιστορική κίνηση, μετά από μια αποφασιστική ψηφοφορία, σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προς την ενσωμάτωση της Σουηδίας στη διατλαντική συμμαχία.
Επιπρόσθετα, στις 22 Μαρτίου 2023, το σουηδικό κοινοβούλιο ενέκρινε την ένταξη της χώρας στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου με ψήφους 269-37. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg δήλωσε τον Μάρτιο του 2023 ότι ήταν «αδιανόητο» το ΝΑΤΟ να μην βοηθήσει τη Σουηδία εάν απειληθεί η ασφάλεια της τελευταίας.
Εν κατακλείδι, η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, δεδομένων των αυξημένων εντάσεων στην περιοχή, ιδιαίτερα λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Μέσω αυτού, θα ενισχυθούν οι αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ και θα επιτευχθεί υγιής συνεργασία με σκοπό την ασφάλεια στην περιοχή. Η έγκριση της υποψηφιότητας της Σουηδίας από την Ουγγαρία για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η οποία εκκρεμούσε, αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, υπογραμμίζοντας τη συνεχιζόμενη δύναμη, συνάφεια και αντοχή της διατλαντικής συμμαχίας.
Βιβλιογραφία:
Gunter, M. (2022). Some implications of Sweden and Finland joining NATO. The Commentaries, 2(1), 91-100. Διαθέσιμο σε: Some Implications of Sweden and Finland Joining NATO | The Commentaries (tplondon.com)
Jonas Ekblom. (2023). Sweden Passes Law on Joining NATO Even As Entry Stalled. Bloomberg. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-03-22/swedish-parliament-passes-law-approving-country-joining-nato
North Atlantic Treaty Organization. (2024). Sweden officially joins NATO. Διαθέσιμο σε: https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_223446.htm
Tuncer, A. M. (2022). Turkey’s options for Finland and Sweden’s NATO membership applications. International Journal of Science and Research, 11(5), 1579-1582. Διαθέσιμο σε: Turkey’s Options for Finland and Sweden’s NATO Membership Applications (researchgate.net)
Wiberg, M. (2023). Keep calm and join NATO. Διαθέσιμο σε: Keep calm and join NATO (uni-bonn.de)
Τσακιρίδης, Κ. (2022). Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το μέλλον του ΝΑΤΟ. Διαθέσιμο σε: https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/28283/1/TsakiridisKonstantinosMsc2022.pdf
Τσίμπρης, Ι. (2022). Το αρκτικό παίγνιο και ζητήματα ασφαλείας. Διαθέσιμο σε: ΤΕΛΙΚΟ PROJECT 1.docx (live.com)
Πηγή εικόνας: Kozok. F. (2023). Turkey Says No Rush to Finalize Sweden’s Bid to Join NATO. Bloomberg. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-12-11/sweden-nato-membership-turkey-says-no-rush-to-finalize-bid