Γράφει ο Θάνος Αϊβαλιώτης
Κατά το διάστημα μεταξύ 11 και 22 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Μπακού η 29η ετήσια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα, με την απουσία του Γάλλου Προέδρου, κ. Emmanuel Macron, αλλά και εν γένει γαλλικής εκπροσώπησης για πρώτη φορά μετά την υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα το 2015. Η Γαλλίδα Υπουργός Οικολογικής Μετάβασης, Ενέργειας, Κλίματος και Πρόληψης Κινδύνων, κ. Agnes Pannier-Runacher, ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στη διάσκεψη κατόπιν συνεννοήσεως με τον κ. Macron, ισχυριζόμενη ότι «το Αζερμπαϊτζάν εργαλειοποιεί την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής για την προώθηση της δικής του αναξιοπρεπούς ατζέντας». Η απόφαση της γαλλικής ηγεσίας υπήρξε απότοκος των κατηγοριών του Αζέρου Προέδρου, κ. Ilham Aliyev, κατά της Γαλλίας και της Ολλανδίας για «νεοαποικιοκρατία», την οποία συνέδεσε με την κλιματική αλλαγή (Camut N., Weise Z., 2024). Τα γεγονότα αυτά αποτελούν ένα πρόσφατο δείγμα των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών που γνωρίζουν δραματική επιδείνωση τα τελευταία χρόνια.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 το Παρίσι επεδίωκε, ιδίως μέσω της Ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ, να μεσολαβήσει για τη διπλωματική διευθέτηση της εδαφικής διαφοράς μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στην περιοχή του Nagorno-Karabakh. Συνεπώς, κρίνεται ότι εκείνη την περίοδο ήταν προς το συμφέρον και της Αζερικής πλευράς να προσεγγίσει τη Γαλλία, με στόχο να την στρέψει προς το μέρος της. Σημειώνεται ακόμη, ότι στη Γαλλία βρίσκεται πολυάριθμη κοινότητα Αρμενίων, η οποία, σύμφωνα με το Μπακού, ασκεί σημαντική επιρροή στους κύκλους της γαλλικής πολιτικής ελίτ (Seibt S., 2024).
Εντούτοις, η σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στο Nagorno-Karabakh το Σεπτέμβριο 2020 και η επακόλουθη κατάληψη μεγάλου εδαφικού τμήματος από τους Αζέρους σηματοδότησε την αρχή μία σειράς από γεγονότα που οδήγησαν σε ραγδαία υποβάθμιση των διμερών σχέσεων. Δύο χρόνια αργότερα, σε συνέντευξή του σε γαλλικό τηλεοπτικό σταθμό, ο Γάλλος Πρόεδρος επιβεβαίωσε τη στήριξη της χώρας του προς την Αρμενία, τονίζοντας ότι «η Γαλλία ποτέ δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τους Αρμένιους». Οι δηλώσεις του κ. Macron στάθηκαν σημαντικό εμπόδιο στις επιδιώξεις του κ. Aliyev, καθώς χωρίς τη γαλλική υποστήριξη θα μπορούσε να επιβάλλει ευκολότερα τις απαιτήσεις του εις βάρος της Αρμενίας (Seibt S., 2024).
Η στάση της Γαλλίας στο ζήτημα της κυριαρχίας επί της διαφιλονικούμενης περιοχής είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή πολιτικής από το Αζερμπαϊτζάν. Τον Ιούλιο του 2023, ο κ. Aliyev προσκάλεσε σε συνάντηση στο Μπακού αυτονομιστές από τα γαλλικά εδάφη, όπως από τη Μαρτινίκα, τη Γαλλική Γουιάνα, τη Νέα Καληδονία και τη Γαλλική Πολυνησία. Με τη λήξη της συναντήσεως αποφασίστηκε η δημιουργία της ομάδας «Baku Initiative Group», με σκοπό την στήριξη αντιαποικιοκρατικών κινημάτων για την απελευθέρωση από τη Γαλλία (France24, 2024).
Δύο μήνες αργότερα, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε επίθεση στο Nagorno-Karabakh και εντός δύο ημερών κατόρθωσε να επιβάλλει την εν όλω κυριαρχία του στην περιοχή. Προς υποστήριξη της Αρμενίας, η τότε Γαλλίδα Υπουργός Εξωτερικών κ. Catherine Colonna, επισκέφθηκε την Ερεβάν και αφού πραγματοποίησε συνάντηση με τον Αρμένιο ομόλογό της, κ. Ararat Mirzoyan, ανήγγειλε την υπογραφή συμβολαίων μεταξύ των δύο κρατών που προβλέπουν την παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού από τη Γαλλία προς την Αρμενία για τη διασφάλιση της άμυνας της (France24, 2023). Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν καταδίκασε την υπογραφή των εν λόγω συμβολαίων, κατηγορώντας την Γαλλία ότι δημιουργεί προϋποθέσεις για νέες συγκρούσεις (Seibt S., 2024).
Σε αντίποινα για τις επιλογές της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, το Μπακού διεξήγαγε εχθρικές επεμβάσεις επί γαλλικού εδάφους. Στις 13 Μαΐου 2024, άγριες συγκρούσεις ξέσπασαν στη Νέα Καληδονία, υπερπόντια κτήση της Γαλλίας, οι οποίες οδήγησαν την κυβέρνηση δύο ημέρες αργότερα να κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στο νησί (LeMonde, 2024). Αιτία των ταραχών ήταν απόφαση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης να επιτρέψει σε Γάλλους πολίτες, που διαβιούν για τουλάχιστον μία δεκαετία στη Νέα Καληδονία, να ψηφίζουν στις περιφερειακές εκλογές, γεγονός που, σύμφωνα με τοπικούς ηγέτες, θα αποδυνάμωνε την ψήφο των ιθαγενών κατοίκων, των Κανάκ (Καθημερινή, 2024).
Το Παρίσι έσπευσε να κατηγορήσει το Μπακού για παρεμβάσεις εντός της κρατικής του κυριαρχίας, διότι, αφ’ ενός έγινε αντιληπτή η εμφάνιση σημαιών του Αζερμπαϊτζάν παράλληλα με σύμβολα των Κανάκ από τους διαδηλωτές και αφ’ ετέρου, το «Baku Initiative Group» καταδίκασε, αρχικώς, την απόφαση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και δήλωσε την πλήρη στήριξή του «στον αγώνα των Κανάκ για την ανεξαρτησία τους» (Aze.Media, 2024). Από πλευράς του, το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε τις κατηγορίες και επέρριψε την ευθύνη για τις συγκρούσεις στην αποτυχημένη πολιτική της Γαλλίας στις υπερπόντιες κτήσεις της.
Καταλήγοντας, στη τελευταία Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ ο κ. Aliyev, σε ομιλία του, κατήγγειλε «τα εγκλήματα του καθεστώτος του Προέδρου Μακρόν στα υπερπόντια εδάφη», προκαλώντας την οργή του Παρισιού. Έτι περαιτέρω, υπογράμμισε ότι «τα μαθήματα για τα εγκλήματα της Γαλλίας σε αυτά τα λεγόμενα υπερπόντια εδάφη δεν θα ήταν πλήρη χωρίς να αναφερθούν οι πρόσφατες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς» (Hess A., 2024). Ακόμη, αναφερόμενος στις πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας, κατά το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, στα νερά περί των υπερπόντιων κτήσεων της, ισχυρίστηκε ότι η χώρα έχει προκαλέσει «περιβαλλοντική υποβάθμιση» σε αυτά τα εδάφη, τα οποία χαρακτήρισε ως «αποικίες».
Συμπερασματικά, σήμερα οι σχέσεις μεταξύ Γαλλίας και Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί πολύ σημαντική χώρα-εταίρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του στόχου της Ε.Ε. για ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία, τον Ιούλιο 2022 η Ευρωπαία Επίτροπος, κ. Ursula von der Leyen, συνεφώνησε με τον κ. Aliyev για διπλασιασμό της παροχής Αζέρικου φυσικού αεριού προς την Ε.Ε. μέχρι το 2027 (Reuters, 2022). Παρά το γεγονός αυτό, τα πρόσφατα γεγονότα στη Διάσκεψη του ΟΗΕ που φιλοξένησε το Μπακού δείχνουν ότι αμφότερες οι ηγεσίες δεν είναι διατεθειμένες να κάνουν υποχωρήσεις για τη βελτίωση του κλίματος.
Βιβλιογραφία:
Ελληνόγλωσση:
Καθημερινή. (2024). Η Γαλλία κατηγορεί το Αζερμπαϊτζάν για υποκίνηση των ταραχών στη Νέα Καληδονία. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/world/563028178/i-gallia-katigorei-to-azermpaitzan-gia-ypokinisi-ton-tarachon-sti-nea-kalidonia/
Ξενόγλωσση:
Aze.Media. (2024). Baku Initiative Group and 14 movements condemn French actions in Kanaky-New Caledonia. Διαθέσιμο σε: https://aze.media/baku-initiative-group-and-14-movements-condemn-french-actions-in-kanaky-new-caledonia/
Camut N., Weise Z. (2024). France boycotts COP29 after Azerbaijan’s ‘colonies’ attack. Politico. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/french-climate-minister-quits-cop29-after-azerbaijans-colonies-attack/
France24. (2023). France agrees to deliver military equipment to Armenia. Διαθέσιμο σε: https://www.france24.com/en/europe/20231003-french-fm-catherine-colonna-visits-armenia-to-underline-continued-support
France24. (2024). Why is France accusing Azerbaijan of meddling in its Pacific territory of New Caledonia?. Διαθέσιμο σε: https://www.france24.com/en/europe/20240517-why-is-france-accusing-azerbaijan-of-meddling-in-its-pacific-territory-of-new-caledonia
Hess A. (2024). Γιατί το Αζερμπαϊτζάν και η Γαλλία βρίσκονται σε αντιπαράθεση;. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/my-europe/2024/11/15/giati-iparxei-diplomatiki-entasi-gallias-azerbaijan
LeMonde. (2024). New Caledonia: Six questions to understand the current crisis. Διαθέσιμο σε: https://www.lemonde.fr/en/les-decodeurs/article/2024/05/17/new-caledonia-six-questions-to-understand-the-current-crisis_6671770_8.html
President of the Republic of Azerbaijan. (2018). Ilham Aliyev met with French president Emmanuel Macron. Διαθέσιμο σε: https://president.az/en/articles/view/29554
Seibt S. (2024). How France became the target of Azerbaijan’s smear campaign. France24. Διαθέσιμο σε: https://www.france24.com/en/europe/20240220-how-france-became-target-azerbaijan-smear-campaign
Straus M., Strupczewski J., Blenkinsop P. (2022). EU signs deal with Azerbaijan to double gas imports by 2027. Reuters. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/business/energy/eu-signs-deal-with-azerbaijan-double-gas-imports-by-2027-2022-07-18/