γράφει ο Ανδρέας Ιωαννίδης,
Στις 25 Μαρτίου του 2019 ψηφίστηκε στην Ευρωβουλή η ευρωπαϊκή οδηγία, που αφορά τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο. Η οδηγία αυτή έπειτα από πολλές τροποποιήσεις κατέληξε στην τελική της μορφή και υπερψηφίστηκε από 348 Ευρωβουλευτές, καταψηφίστηκε από 274, ενώ 36 δήλωσαν παρόν. Μέσα σε αυτήν υπάρχουν δύο άρθρα εξαιρετικά αμφιλεγόμενα, τα άρθρα 11 και 13(15 και 17 αντίστοιχα μετά την τελευταία μεταρρύθμιση). Το πρώτο από αυτά μιλά για τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο και πιο συγκεκριμένα την οδηγία «δημιουργίας ενός αποκλειστικού συγγενικού δικαιώματος υπέρ των εκδοτών του τύπου», δηλαδή οποιοσδήποτε θα θελήσει να αναδημοσιεύσει ή να επαναχρησιμοποιήσει snippets (ψηφιακά αποσπάσματα), θα πρέπει να του χορηγείται άδεια αποκλειστικά και μόνο από τον εκδότη. Το δεύτερο, αφορά την « χρήση αποτελεσματικών τεχνολογιών αναγνώρισης περιεχομένου», δηλαδή απαιτείται από τις σελίδες να εφαρμόζουν υποχρεωτικά φίλτρα αναζήτησης τα οποία θα εντοπίζουν τις παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων, ώστε να αποτραπεί οποιαδήποτε παραβίαση. Στο παρόν κείμενο θα αναλύσουμε τα δύο αυτά άρθρα, καθώς επίσης το πως και πόσο μπορούν να επηρεάσουν και να αλλάξουν το «Ευρωπαϊκό διαδίκτυο».
Για αρχή θα μιλήσουμε για το πρώτο αριθμητικά άρθρο της οδηγίας, το άρθρο 11. Όπως είπαμε και παραπάνω αυτό μιλάει για «συγγενικό δικαίωμα», με το οποίο δίνεται η δυνατότητα στους εκδότες να έχουν πνευματικά δικαιώματα σε ό,τι εκδίδουν. Αυτό γίνεται για την « δίκαιη κατανομή της αξίας» και για την «βιωσιμότητα του κλάδου» λένε οι εκδότες. Πρακτικά αυτό όμως τι σημαίνει; Σημαίνει πως οι εκδότες έχουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν οποιαδήποτε μεταχείριση πάνω σε αυτό που εκδίδουν, είτε αυτό είναι το άρθρο αυτούσιο, είτε είναι ψηφιακό απόσπασμα (Snippet), είτε ακόμα και κάποιος υπερσύνδεσμος κάποιου άλλου εκδότη που οδηγεί στο άρθρο τους, είτε από μηχανές αναζήτησης (βλ. Google), ακόμα και σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι λόγω αυτής της νέας νομοθεσίας, υπηρεσίες όπως το “Google News” θα πιεστούν πάρα πολύ, λόγω του ότι θα είναι υποχρεωμένες να αγοράσουν και να συμφωνήσουν με τους εκδότες ώστε να αναδημοσιεύσουν τα άρθρα τους. Με αφορμή αυτή την νομοθεσία, η Google σκέφτεται να αποσύρει τις υπηρεσίες από την Ευρώπη καθώς όπως δηλώνουν στελέχη της «βλάπτει τις ψηφιακές οικονομικές δραστηριότητες». Το άρθρο αυτό βλάπτει κάθε χρήστη καθώς και την δυνατότητα της εύκολης και γρήγορης πρόσβασης στην πληροφορία και την ελευθερία της έκφρασης, αναφαίρετα και θεμελιώδη δικαιώματα του κάθε ανθρώπου που περιορίζονται πλέον. Εν συνεχεία, μικρομεσαίοι εκδότες περιορίζονται τρομακτικά και οι μικρομεσαίες πλατφόρμες επίσης. Αυτό συμβαίνει διότι, οι εκδότες θα πρέπει να πουλήσουν τις άδειες τους για να εκδίδονται αυτά που γράφουν σε μεγάλες ειδησεογραφικές πλατφόρμες και να βασιστούν στην επιθυμία αυτών να αγοράσουν την άδεια τους. Στην περίπτωση των πλατφορμών όμως ισχύει το αντίθετο, μην έχοντας πάντα την οικονομική δυνατότητα να αγοράζουν από τους μεγαλύτερους ειδησεογραφικούς φορείς , δημιουργώντας έτσι ένα «χάσμα», ή καλύτερα ένα κλίμα αθέμιτου ανταγωνισμού υπέρ των «μεγάλων». Παρόμοια άρθρα με το αυτό εφαρμόστηκαν σε Γερμανία και Ισπανία κατά τα παλαιότερα χρόνια και απέτυχαν παταγωδώς, επειδή οι εκδότες κατάλαβαν πως δεν μπορούσαν να κερδίσουν το κάτι παραπάνω απέναντι στις μεγάλες εταιρείες του διαδικτύου. Σε αυτά τα μέτρα αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από 100 Ευρωβουλευτές έχουν εναντιωθεί, όπως επίσης έκανε και η ακαδημαϊκή κοινότητα δημοσίως, δηλώνοντας πως με αυτό τον τρόπο «εμποδίζεται η ελεύθερη ροή πληροφορίας στην κοινωνία».
Το επόμενο άρθρο έχει ξεσηκώσει ακόμη περισσότερες αντιδράσεις θα λέγαμε καθώς αλλάζει ακόμη περισσότερο τα δεδομένα και δημιουργεί ένα κλίμα λογοκρισίας. Το άρθρο μιλάει για χρήση αποτελεσματικών φίλτρων, δηλαδή έχει σκοπό την πρόληψη παραβίασης των πνευματικών δικαιωμάτων. Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Στην ουσία μιλάμε για περιορισμό της έκφρασης. Η νομοθεσία αυτή ζητά από τις ιστοσελίδες να εφαρμόσουν κάποιο είδος αλγόριθμου ο οποίος θα αναγνωρίζει παραβιάσεις και θα ελέγχει τι είναι νόμιμο και τι όχι. Αν κάτι κρίνεται από τον αλγόριθμο ότι δεν είναι νόμιμο μπλοκάρεται και δεν ανεβαίνει καν στην σελίδα. Ωστόσο, ο όγκος της πληροφορίας που ανεβαίνει καθημερινά στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθιστούν αδύνατο να ελέγχεται όλο αυτός ο όγκος, πολύ απλά γιατί δεν υπάρχει φίλτρο το οποίο μπορεί με ακρίβεια να ανιχνεύσει όλες τις παραβιάσεις. Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε πως οι πάροχοι περιεχομένου (λχ. Instagram) είναι υποχρεωμένοι για την παραβίαση των χρηστών τους και αν δεν γίνει επιβολή των φίλτρων, θα φέρουν νομική ευθύνη! Πώς θα συμβεί αυτό; Οι πάροχοι θα πρέπει να πάρουν προληπτική άδεια από κάθε κάτοχο πνευματικού δικαιώματος παγκοσμίως. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αναπτύξει νομολογία κατά της επιβολής μέτρων γενικής παρακολούθησης. Οξύμωρο θα λέγαμε, όταν τα μέλη της ΕΕ θέλουν να περάσουν ένα τέτοιο μέτρο, το οποίο μειώνει και εμποδίζει κάθε πεδίο επιχειρηματικής ελευθερίας και κάθε ελευθερία έκφρασης.
Ενάντια σε αυτό το άρθρο έχουν ταχθεί ακαδημαϊκοί, ΜΜΕ, οργανώσεις, καλλιτέχνες, καθώς επίσης και Ειδικοί Εισηγητές του ΟΗΕ.
Κλείνοντας, να πούμε πως από την στιγμή που θα περάσει και από το δικαστήριο τότε τα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι υποχρεωμένα να το εφαρμόσουν εντός 2 ετών και μάλιστα αυτούσιο.
Πώς μπορούμε να μετέχουμε ενεργά; Πρώτα απ’ όλα, με μια κλήση στους Έλληνες Ευρωβουλευτές, με online campaigns όπως το #SaveYourInternet, το Pledge2019 ή το change.org και με κάποιο email στον εκάστοτε Eυρωβουλευτή. Σίγουρα, διερχόμαστε σε μια νέα εποχή για τον ψηφιακό κόσμο, ωστόσο ως Ευρωπαίοι πολίτες μπορούμε να συνδράμουμε και να το διαμορφώσουμε.
Αντρέας Ιωαννίδης.
Βιβλιογραφία:
Αλεξάνδρα Γιαννοπούλου,Αιμιλία Γιβροπούλου «όταν το όραμα γίνεται ψευδαίσθηση:Η πρόταση οδηγίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά» , 03/07/2018, lawspot.gr
Zoe kleinman «Article 13 : Memes exempt as Eu backs controversial copyright law» ,26/03/2019, bbc.com
Ryan Browne « what Europe’s copyright overhaul means for Yt,Fb and the way you use the internet» ,29/03/2019, cnbc.com
Association for International & European Affairs | ΟΔΕΘ