Γράφει η Αικατερίνη Κίτου
Η οπλοκατοχή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής απασχολεί κατά καιρούς την επικαιρότητα, ενισχύοντας πολλές φορές την ένοπλη βία που γνωρίζει σημαντική αύξηση στην χώρα. Στην Ευρώπη μοιάζει παράδοξο η κατοχή όπλου, οι ΗΠΑ όμως πολιτισμικά αλλά και ιστορικά αποτελούν ένα διαφορετικό περιβάλλον σε ότι αφορά τη χρήση όπλων. Το θέμα της οπλοκατοχής έχει προκαλέσει σοβαρές πληγές τον τελευταίο καιρό, εγείροντας ερωτήματα ως προς το δικαίωμα της οπλοκατοχής και την διαδικασία απόκτησης όπλου. Αίσθηση όμως προκάλεσε το γεγονός ότι την περίοδο του κορωνοϊού, ενώ σε όλη την υφήλιο αυξήθηκαν οι πωλήσεις σε είδη ατομικής προστασίας, στις ΗΠΑ οι πωλήσεις που αυξήθηκαν ήταν εκείνες των όπλων. Το συγκεκριμένο γεγονός δημιούργησε ερωτηματικά, προκαλώντας παράλληλα ανησυχία στον υπόλοιπο κόσμο και τους ειδικούς.
Αρχικά, ως οπλοκατοχή ορίζεται το δικαίωμα του πολίτη να φέρει όπλο προκειμένου να προστατέψει την σωματική του ακεραιότητα. Στο Second Amendment του αμερικανικού συντάγματος αναφέρεται το δικαίωμα της οπλοκατοχής και ορίζεται ως “A well-regulated Militia, being necessary to the security of a free State, the right of the people to keep and bear Arms, shall not be infringed”.[1] Το σύνταγμα των ΗΠΑ θεωρεί το δικαίωμα της αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας του πολίτη θεμελιωδώς απαραβίαστο και κατατάσσεται στο επίπεδο της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης. Αυτό συνδέεται και με την περίπτωση της νόμιμης άμυνας, στην οποία αίρεται ο άδικος χαρακτήρας του γεγονότος όταν υπάρχει αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον του. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις λοιπές περιστάσεις.[2] Το δικαίωμα στην άμυνα δεν εξισώνεται με το δικαίωμα στην οπλοκατοχή ωστόσο στις ΗΠΑ λόγω της νομικής κουλτούρας έχει σχέση. Το δικαίωμα οπλοκατοχής προστατεύεται από τη δεύτερη τροποποίηση του Συντάγματος που έγινε στις 15/12 του 1791. Εκεί το δικαίωμα στην οπλοκατοχή αναφέρεται ως “βοηθητικό δικαίωμα, που υποστηρίζει το φυσικό δικαίωμα της αυτοάμυνας, την αντίσταση στην καταπίεση και το καθήκον του πολίτη να ενεργεί για την υπεράσπιση του κράτους”.[3]Συνεπώς, η οπλοκατοχή όταν δεν αναφέρεται ρητά σε κάποιο συνταγματικό άρθρο είναι στην ευχέρεια του κάθε κράτους να τη ρυθμίσει περιοριστικά για να υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον. Το εκάστοτε κράτος θα υπολογίσει αν είναι επικίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια η οπλοφορία ή όχι. Δυο μόνο χώρες στον κόσμο έχουν κατοχυρώσει το δικαίωμα της οπλοκατοχής και το προβλέπουν ρητά στο Σύνταγμα τους. Αυτές είναι οι ΗΠΑ και το Μεξικό.[4] Όπως τονίζεται σε συγκεκριμένη έκθεση για την Αμερική, οι νομοθέτες προσπαθούσαν να προσεγγίζουν το ζήτημα προσεκτικά εξαιτίας του διχασμού της γνώμης ανάμεσα στους ψηφοφόρους. Αυτό οφείλεται σε κάποια γεγονότα της πολιτισμικής ιστορίας της ηπείρου, καθώς και σε ιστορικά γεγονότα όπως, ο Αμερικανικός Εμφύλιος ή η Αμερικανική επανάσταση, αλλά και η αντίληψη της Άγριας Δύσης’’ που επικρατεί στην κοινή γνώμη.[5]
Είναι φανερό λοιπόν ότι και η νομική κουλτούρα, αλλά και το Σύνταγμα των ΗΠΑ διευκολύνουν την οπλοκατοχή. Πέραν όμως της νομικής πλευράς, απτά η διαδικασία απόκτησης όπλου διευκολύνει το γεγονός. Αυτό που προβλέπει η νομική διαδικασία είναι το Form 4473,[6] την φόρμα που συμπληρώνει όποιος αγοράζει όπλο και παρέχεται από τον ATF,[7] (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives) που αποτελεί ομοσπονδιακό οργανισμό επιβολής νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης και είναι υπεύθυνος για την παράνομη χρήση, κατασκευή και κατοχή όπλων, εκρηκτικών, αλλά και της παράνομης διάθεσης αλκοόλ και προϊόντων καπνού. Ο αγοραστής παραθέτει όνομα, διεύθυνση, ημερομηνία γέννησης, ηλικία, ύψος, εθνικότητα, φυλή, φωτογραφία από κυβερνητική αρχή, υπογραφή, έλεγχο ποινικού μητρώου και ένορκη βεβαίωση ότι πληροί τις προϋποθέσεις του ομοσπονδιακού κράτους προκειμένου να αγοράσει όπλο. Το ΑΦΜ είναι προαιρετικό, ενώ παρατίθεται ακόμα ο τύπος του όπλου, το μοντέλο και ο σειριακός αριθμός. Οι υπάλληλοι του ΑTF διαβεβαιώνουν ότι η εύρεση του κατόχου του όπλου είναι διαδικασία που αφορά 70 τηλέφωνα και διάστημα τουλάχιστον πέντε ημερών.[8]Συγκρίνοντας την εν λόγω διαδικασία με την αντίστοιχη αγοράς τηλεφώνου, διαπιστώνουμε πως δεν αλλάζουν και πολλά καθώς ο ενδιαφερόμενος δίνει σχεδόν τα ίδια στοιχεία με αυτά της αγοράς του όπλου. Ωστόσο, αυτό που αλλάζει είναι ότι με το κινητό και το GPS η εύρεση του ανθρώπου γίνεται ανά πάσα ώρα και στιγμή, σε αντίθεση με την περίπτωση των όπλων, όπου δεν έχει δημιουργηθεί η ίδια διαδικασία ώστε να απλοποιηθεί η έρευνα του όπλου.
Εξετάζοντας και την νομική διαδικασία απόκτησης όπλου, που πολλοί θα αφουγκραστούν την ιδέα ότι η αγορά ενός όπλου είναι πιο εύκολη από εκείνη ενός κινητού, δείχνει και την εύκολη πρόσβαση που είχαν οι πολίτες εν μέσω κορωνοϊού για την απόκτηση τους. Συνεπώς, η νομική διαδικασία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η πανδημία δημιούργησε αύξηση της ζήτησης για κατοχή όπλων, με ορισμένα καταστήματα να γεμίζουν με αγοραστές οι οποίοι βρίσκονταν σε πανικό, όπως αναφέρει ο Guardian. Οι πωλήσεις όπλων αυξήθηκαν πάνω από 120.000 ημερησίως, κορυφώνοντας στις 176.000 στις 16 Μαρτίου. Το σύνολο για τον Μάρτιο υπολογίστηκε πάνω από 700.000[9]. Ορισμένοι πωλητές όπλων έχουν πει ότι βλέπουν αυξημένο αριθμό πωλήσεων όπλων ιδιαίτερα σε ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν ξαναγοράσει όπλο στη ζωή τους. Ανησυχητικά λοιπόν παραμένουν τα νούμερα καθώς η αύξηση αυτή ενδέχεται να φέρει και αύξηση στις αυτοκτονίες, καθώς όπως αναφέρουν και ειδικοί,[10]όποιος έχει πρόσβαση σε όπλο έχει περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσει. Ειδικότερα αυτή η περίοδος, όπου ο συνδυασμός της οπλοκατοχής με τον κορωνοϊό έχει απομονώσει πολύ κόσμο, έχει προκαλέσει αναστάτωση.
Παρόλα αυτά, η αύξηση των πωλήσεων δεν έφερε αναστάτωση μόνο σε προσωπικό επίπεδο του καθενός, αλλά δημιούργησε και αναταραχή μεταξύ ισχυρών λόμπι που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οπλοκατοχή των ΗΠΑ και στην Κυβέρνηση. Αυτό που συνεχίστηκε ήταν ότι η Ένωση για την Οπλοκατοχή στις ΗΠΑ, η NRA, έκανε μήνυση στον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Άντριου Κουόμο γιατί διέταξε το κλείσιμο των καταστημάτων που πουλούσαν όπλα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στην προσφυγή τους αναφέρουν ότι το κλείσιμο είναι αντισυνταγματικό, αφήνει τους πολίτες ανυπεράσπιστους και αποτελεί μια «άσκοπη και αυθαίρετη επίθεση στα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών και κατοίκων της Νέας Υόρκης». Βέβαια κίνδυνος εν μέσω κορωνοϊού υπήρχε καθώς οι υποστηρικτές των περιορισμών στην πώληση όπλων προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενο δυστυχημάτων και αυτοκτονιών, καθώς όλο και περισσότερες οικογένειες δέχονται εντολή να μείνουν στα σπίτια τους όπου υπάρχουν όπλα. Το 2019 έχασαν τη ζωή τους 40.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ εξαιτίας των όπλων, από τους οποίους 24.000 αυτοκτόνησαν.[11]
Εν κατακλείδι, το φαινόμενο της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που απαρτίζεται από την κουλτούρα των όπλων, τις ομάδες πίεσης και τις κυβερνήσεις με την εθνική-νομική τους παράδοση. Η διευκόλυνση της κυκλοφορίας των όπλων και η ψυχολογική φόρτιση των πολιτών λόγω των περιοριστικών μέτρων της καραντίνας, αποτέλεσμα της πανδημίας του COVID-19, οδήγησε πολλούς ανθρώπους σε σύγχυση και αναταραχή βρίσκοντας άλλοθι στην αγορά όπλου.
Βιβλιογραφία
TO BHMA (2020), ΗΠΑ: Φοβούνται μήπως το στρέψουν στον εαυτό τους. Διαθέσιμο σε https://www.tovima.gr/2020/06/13/world/ipa-fovountai-mipos-to-strepsoun-ston-eayto-tous/
CNN Greece (2020), Κορωνοϊός: Στη δικαιοσύνη έμποροι και κάτοχοι όπλων στις ΗΠΑ για να μην κλείσουν τα οπλοπωλεία. Διαθέσιμο σε https://www.cnn.gr/kosmos/story/213081/koronoios-sti-dikaiosyni-emporoi-kai-katoxoi-oplon-stis-hpa-gia-na-min-kleisoyn-ta-oplopoleia
Lawspot, Άρθρο 22 – Ποινικός Κώδικας – Άμυνα. Διαθέσιμο σε https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/pk/arthro-22-poinikos-kodikas-amyna
Longreads.news247.gr, Στην Αμερική αγοράζεις όπλο, πιο εύκολα από κινητό τηλέφωνο. Διαθέσιμο σε http://longreads.news247.gr/oplokatohi-ameriki
NEJM (2020), Reconsidering Risks of Gun Ownership and Suicide in Unprecedented Times. Διαθέσιμο σε https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMe2007658
Securityreport.gr (2015), Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ. Διαθέσιμο σε https://securityreport.gr/magazine-archive/year-2015/item/2085-i-megalyteri-meleti-tis-enoplis-vias-stis-ipa
Syntagmawatch.gr (2019), Υπάρχει συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία; Το δικαίωμα οπλοκατοχής σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Διαθέσιμο σε https://www.syntagmawatch.gr/ask-a-question/yparxei-syntagmatika-katoxtromeno-dikaioma-stin-oploforia-to-dikaioma-oplokatoxis-se-ipakai-evropi/
TheGuardian (2020), Pandemic and protests spur Americans to buy guns at record pace. Διαθέσιμο σε https://www.theguardian.com/us-news/2020/jul/31/americans-guns-coronavirus-protests
[1] https://www.law.cornell.edu/wex/second_amendment
[2] https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/pk/arthro-22-poinikos-kodikas-amyna
[3] http://www.globalview.gr/2019/12/29/2019-einai-chronia-tis-mazikes-dolofonies-rekor-stin-istoria-ton-ipa/
[4] https://safetennesseeproject.org/wp-content/uploads/2016/12/effect-of-gun-culture-and-firearm-laws-on-gun-violence-and-mass-shootings-in-the-united-states-a-multi-level-quantitative-analysis.pdf σελ.3
[5] https://safetennesseeproject.org/wp-content/uploads/2016/12/effect-of-gun-culture-and-firearm-laws-on-gun-violence-and-mass-shootings-in-the-united-states-a-multi-level-quantitative-analysis.pdf σελ.5
[6] https://www.atf.gov/firearms/docs/4473-part-1-firearms-transaction-record-over-counter-atf-form-53009/download
[8] http://longreads.news247.gr/oplokatohi-ameriki
[9] https://www.theguardian.com/us-news/2020/jul/31/americans-guns-coronavirus-protests
[10] https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMe2007658
[11] https://www.skai.gr/news/world/koronoios-ipa-to-xava-tou-to-lompi-oplon-sti-dikaiosyni-gia-na-anoiksoun-ta-oplopoleia