Γράφει η Χρυσάνθη Ραυτοπούλου
Είναι κοινά παραδεκτό, πως η είσοδος νέων τεχνολογιών σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής απέδειξε ότι πλέον οι παραδοσιακές προσεγγίσεις δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις νέες γενιές και τις ανάγκες τους. Η ικανοποίηση αυτών των αναγκών απαιτεί την παροχή υψηλών αποθεμάτων ενέργειας, τα οποία όμως είναι γεγονός πως δεν διαρκούν για πάντα. Οι προβλέψεις και οι μελέτες τάσεων κατέδειξαν, ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με μια μεγάλη ενεργειακή πρόκληση. Ως εκ τούτου, τις τελευταίες δεκαετίες, στα κράτη του Δυτικού κόσμου, η αναζήτηση ενέργειας έχει στραφεί προς τις ανανεώσιμες πηγές. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ορίζονται οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή, η γεωθερμική ενέργεια κ.ο.κ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-μέλη της δραστηριοποιούνται σε ενεργειακές πολιτικές από το 1986 και συνολικά η Ένωση, έχει αναδειχθεί σε κινητήρια δύναμη μέτρων απόδοσης, εξοικονόμησης ενέργειας και ανανεώσιμων πηγών. Ειδικότερα, η Ισπανία είναι μία χώρα με πληθυσμό 54 εκατ. ανθρώπων και συνεπώς έχει σημαντικές ενεργειακές απαιτήσεις. Αυτό προστίθεται στην μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, επομένως οι προσπάθειες για αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών που διαθέτει η Ισπανία, έχουν ενταθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια.
Με αφετηρία αυτά τα δεδομένα, είναι σαφές πως η σημασία του τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ισπανική οικονομία αυξάνεται διαρκώς. Συγκεκριμένα, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα, είχε ξεκινήσει από την δεκαετία του 1960. Χρησιμοποιούταν κυρίως υδροηλεκτρικές πηγές σε ποσοστό 83%, ενώ το 1968 εισήχθησαν σε πολύ μικρά ποσοστά και οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, σημειώθηκε μια μικρή άνοδος, ενώ με τη νέα χιλιετία οι ανανεώσιμες πηγές απέκτησαν πιο έντονη παρουσία στον τομέα της παραγωγής ενέργειας, ύστερα μάλιστα από την ψήφιση του κυβερνητικού «Σχεδίου Ανανεώσιμων Πηγών» το 2005, που ήταν και το πιο αξιοσημείωτο βήμα, το οποίο αντικατέστησε το Σχέδιο Προώθησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που χρονολογείται στο 1999. Το νέο σχέδιο στόχευε στην επίτευξη του ποσοστού του 12% της πρωτογενούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με ορίζοντα το 2010, θέτοντας πιο φιλόδοξους στόχους σε εκείνους τους τομείς και θεσπίζοντας νέα μέτρα για την υποστήριξη τεχνολογιών. Έκτοτε, η τάση χρήσης των ανανεώσιμων πηγών αυξήθηκε σημαντικά με αποκορύφωμα την δεκαετία του 2010. Ειδικότερα, η χρήση των συγκεκριμένων πηγών έχει αυξηθεί στο 147% από το 2000 και αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς παρόχους ενέργειας της χώρας. Όπως προαναφέρθηκε, το εναρκτήριο λάκτισμα για την ανάπτυξη τους δόθηκε το 2005. Οι κατεξοχήν πηγές ανανεώσιμης ενέργειας προήλθαν από την ηλιακή και την αιολική ενέργεια, ενώ σημαντικές ποσότητες προήλθαν από την βιομάζα και τα βιοκαύσιμα. Ο πρωταρχικός τομέας που εξυπηρετεί είναι αυτός της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος τα προηγούμενα έτη καλύπτονταν από τις παραγωγές άνθρακα και πυρηνικής ενέργειας. Ωστόσο, από τα μέσα της δεκαετίας του 2010 και έπειτα, οι ανανεώσιμες πηγές στην Ισπανία εξυπηρετούν ενεργειακές ανάγκες για παραγωγή ηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας αλλά και τις ανάγκες για καύσιμα.
Αναφορικά με τα ποσοστά της ετήσιας παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα, από το 2000 εώς το 2005, διακυμάνθηκαν από το 16,9% εώς το 22% μέχρι το 2003, ενώ η πρώτη πενταετία του 2000 έληξε με 16% χρήση ανανεώσιμων πηγών. Στη συνέχεια, η ψήφιση του εθνικού νομοσχεδίου για την πράσινη ενέργεια το 2005, σηματοδότησε σημαντική άνοδο σε σχέση με τα προηγούμενα ποσοστά στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και ως εκ τούτου, η δεύτερη πενταετία του 2000 έκλεισε με 33% χρήσης τους. Από το 2010 και ύστερα, οι ανανεώσιμες πηγές αντιμετώπισαν αυξομειώσεις στα ποσοστά τους, τα οποία κυμάνθηκαν μεταξύ 30-40%, αποδεικνύοντας πως πλέον είχαν ενσωματωθεί ικανοποιητικά στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας, παρά τις προκλήσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης και των επιπτώσεων της στην ισπανική οικονομία. Σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία, το 2019, παρήχθησαν συνολικά 261.020 GWh ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία, εκ των οποίων το 36,8% προήλθε από ανανεώσιμες τεχνολογίες. Επιπλέον, το 58,6% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράχθηκε στη χώρα το 2019, προήλθε από τεχνολογίες που παράγουν μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Τον Φεβρουάριο του 2020, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κάλυπταν το 42,8% παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας (42,2% τους δύο πρώτους μήνες του 2020), σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που έδωσε ο ισπανικός πάροχος ενέργειας Red Electrica de Espana (REE).
Η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει επίσης, αντίκτυπο σε ένα βασικό χαρακτηριστικό του ισπανικού ενεργειακού συστήματος και αυτό είναι ο υψηλός βαθμός εξάρτησής του από τις εισαγωγές, καθώς η χώρα δε διαθέτει απόθεμα υδρογονανθράκων. Το 80% της κατανάλωσης ενέργειας έχει την τάση να καλύπτεται από εισαγόμενες πηγές. Η Ισπανία εισάγει περίπου το 64% του άνθρακα, το 99,5% του πετρελαίου και το 99,1% του φυσικού αερίου που χρησιμοποιεί. Επιπλέον, το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει περίπου το 50% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ισπανίας κορυφώθηκε το 2006 με ποσοστό 82%, ενώ από το 2008 ξεκίνησε να μειώνεται.
Το ιδιαίτερο μεσογειακό κλίμα της χώρας, με πολλές ώρες ηλιοφάνειας καθόλη την διάρκεια του χρόνου, έχει συμβάλλει σε μεγάλα ηλιακά έργα στη χώρα. Το 2007, η Ισπανία εφάρμοσε μια σειρά ρυθμιστικών μέτρων με σκοπό την παροχή κινήτρων για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, λόγω της μεγάλης επιτυχίας του προγράμματος αλλά και εξαιτίας του δασμολογικού ελλείμματος και των συνεπειών της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Ισπανία εφάρμοσε πολιτικές από το 2010 και μετά, τα οποία απέσυραν ορισμένα χαρακτηριστικά των αρχικών μέτρων. Μετά την χρηματοπιστωτική κρίση, έγιναν προσπάθειες προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτές πραγματοποιούνται, τόσο με την υποστήριξη οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και από ιδιώτες. Μία τέτοια επενδυτική κίνηση αποτελεί το έργο 76,5 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σε ένα από τα μεγαλύτερα ηλιακά έργα στην Ισπανία, όπως ανακοινώθηκε τον Δεκέμβριο του 2019. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την “Encavis AG”, ανεξάρτητο παραγωγό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την “Solarcentury” και περιλαμβάνει την κατασκευή και τη λειτουργία ενός φωτοβολταϊκού σταθμού 300 Mwp, στον δήμο της Talayuela. Μια άλλη ανάλογη επένδυση είναι αυτή της διεθνούς εταιρείας “Modus Group”, η οποία σχεδιάζει επένδυση τουλάχιστον 38 εκατ. ευρώ, με στόχο την εγκατάσταση ηλιακών σταθμών παραγωγής ενέργειας στην Ισπανία έως τα τέλη του 2020. Επιπλέον, η “Green Genius”, μια εταιρεία που ανήκει στον όμιλο Modus, σχεδιάζει να επιτύχει μια φάση έτοιμων για κατασκευή ηλιακών σταθμών. συνολικής ισχύος άνω των 100 MW, στην ίδια αγορά το 2020.
Οι στρατηγικές για τη διαμόρφωση του ενεργειακού τομέα διαμορφώθηκαν παράλληλα με τις διεθνείς δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως σύνολο, και εκείνες της Ισπανίας, ιδίως όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό και την κλιματική αλλαγή. Επομένως, κρίνεται αναγκαία η προώθηση της χρήσης ενέργειας στην εκπλήρωση και των δύο δεσμεύσεων. Ταυτόχρονα είναι σαφές, πως οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής της Ισπανίας θα πρέπει να συνάδουν με εκείνους που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και να αφορούν μια ανταγωνιστική και απελευθερωμένη αγορά, ασφαλή εφοδιασμό, βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση και προστασία του περιβάλλοντος. Η Ισπανία δεσμεύεται από τους στόχους που έθεσε η Ένωση μέσω της οδηγίας 2009/28/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Αυτό θέτει στόχο 20% για το 2020 όσον αφορά τη συνολική τελική κατανάλωση από ανανεώσιμες πηγές στην Ε.Ε. Υπάρχουν επίσης, ενεργειακοί και κλιματικοί στόχοι, βάσει των οποίων οι χώρες της Ε.Ε έχουν συμφωνήσει ως στόχο για το 2030, με τουλάχιστον 27% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, νέοι στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενδέχεται να εμφανιστούν στο πλαίσιο του Ενεργειακού Χάρτη πορείας της ΕΕ για το 2050, ο οποίος στοχεύει στον καθορισμό των βασικών στοιχείων για τη μετάβαση της ενέργειας σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα στην ΕΕ. Σύμφωνα με την πολιτική της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Ισπανία έχει θεσπίσει ένα νομικό πλαίσιο για την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη συμπαραγωγή και τα απόβλητα, συμπεριλαμβανομένων ειδικών κινήτρων αμοιβών, για την ενθάρρυνση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και καθαρής ενέργειας με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα.
Ταυτόχρονα, στην εσωτερική νομοθεσία της Ισπανίας υπάρχουν προβλέψεις για το πλαίσιο αυτό. Ύστερα από το σχέδιο που παρουσιάστηκε το 2005, οι ρυθμίσεις για την ανανεώσιμη ενέργεια βασίζονται σε μία ακολουθία Βασιλικών Διαταγμάτων. Τα διαδοχικά βασιλικά διατάγματα καθορίζουν κανόνες από την πλευρά της προσφοράς όπως τον καθορισμό τελών, τον περιορισμό της παραγωγής, εμφάνιση του χρονικού ορίζοντα, καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών ενεργειακής πολιτικής κ.λπ. Εντούτοις, για τη βέλτιστη ένταξη των ανανεώσιμων πηγών στην ενεργειακή πολιτική, από το 2018 έχει προταθεί ψήφιση νόμου προκειμένου να επιτευχθεί 100% χρήση των ανανεώσιμων πηγών εώς το 2050, ως κομμάτι της στρατηγικής για την κλιματική αλλαγή. Στις προτάσεις αυτές, περιέχονται μεταξύ άλλων επίτευξη μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 90% το 2050, παροχή ηλεκτρικής ενέργειας αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιορισμούς στην εξερεύνηση για ορυκτά καύσιμα, κυκλοφορία οχημάτων χωρίς απευθείας εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και προβλέψεις για ανακαινίσεις οικιών με κριτήρια ενεργειακής απόδοσης.
Η Ισπανία είναι παγκόσμιος ηγέτης σε όλους τους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με φάσμα που περιλαμβάνει εταιρείες υψηλού διεθνούς κύρους. Σε παγκόσμια κατάταξη, η Ισπανία σύμφωνα με στοιχεία του 2018, καταλαμβάνει τη 12η θέση στη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, η Ισπανία καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση στον κόσμο στην φωτοβολταϊκή και την θερμοηλεκτρική ηλιακή ενέργεια. Η δυναμική της Ισπανίας στην ηλιακή ενέργεια είναι από τις καλύτερες στην Ευρώπη, αν όχι η καλύτερη. Έχει τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη χωρητικότητα ηλιακής θερμικής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο με εμπορικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας στις τέσσερις διαθέσιμες τεχνολογίες: πύργος, κλειστή-παραβολική γούρνα, Fresnel και πιάτα. Το 73% των έργων που αναλαμβάνονται παγκοσμίως πραγματοποιούνται από ισπανικές εταιρείες. Κατέχει την πέμπτη θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την εγκατεστημένη ηλιακή φωτοβολταϊκή ισχύ και την όγδοη θέση παγκοσμίως. Επίσης, η Ισπανία είναι η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη όσον αφορά την παραγωγή αιολικής ενέργειας και η τέταρτη παγκοσμίως όσον αφορά την εγκατεστημένη ισχύ.
Συνοψίζοντας, η συμβολή των ανανεώσιμων πηγών για την ανακούφιση του ενεργειακού ελλείμματος της Ισπανίας ήταν εξαιρετικά σημαντική την τελευταία εικοσαετία, ώστε να κατορθώσει η χώρα να χαράξει ανεξάρτητη πορεία από τις χρόνιες εισαγωγές σε ενεργειακά αποθέματα. Ωστόσο, η μετάβαση στην ανανεώσιμη ενέργεια δεν ήρθε αβίαστα. Οι προσπάθειες προώθησης βιώσιμων πολιτικών από την Ευρωπαϊκή Ένωση σηματοδότησαν την δέσμευση της χώρας και την υιοθέτηση ανάλογων πολιτικών στο εσωτερικό της. Η Ισπανία κατέβαλε προσπάθειες να μην μεταβληθεί η οικονομική κρίση σε ενεργειακή και πράγματι τα επόμενα χρόνια σημείωσε αξιόλογη πρόοδο σε σχέση και με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παρά ταύτα, η ανάγκη για ένα νομικό πλαίσιο με σταθερούς και μακροχρόνιους κανόνες παραμένει. Συνδυάζοντας υψηλότερη οικονομική υποστήριξη, ρυθμιστική σταθερότητα, κοινωνικές καινοτομίες και πολιτικές διευκόλυνσης, οι βλέψεις της Ισπανίας για ένα βιώσιμο μέλλον δύνανται να επιτευχθούν.
Πηγές
Renewables in Electricity Production | Statistics Map by Region | Enerdata (2020). Διαθέσιμο στο: https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html.
Spain – Countries & Regions – IEA (2020). Διαθέσιμο στο: https://www.iea.org/countries/spain.
Energy imports, net (% of energy use) – Spain | Data (2020). Διαθέσιμο στο: https://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS?locations=ES.
Renewable energy production in Spain: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews. (2014). Montoya, Francisco & Aguilera, María & Manzano-Agugliaro, Francisco. 509–531. Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/260758798_Renewable_energy_production_in_Spain_A_review
Renewables share in Spain reaches 42.8% in Feb (2020). Διαθέσιμο στο: https://renewablesnow.com/news/renewables-share-in-spain-reaches-428-in-feb-691396/.
Renewables have accounted for 36% of Spain’s 2019 electricity generation through November – Institute for Energy Economics & Financial Analysis (2019). Διαθέσιμο στο: https://ieefa.org/renewables–have–accounted–for-36-of–spains-2019-electricity–generation–through–november/.
Energy dependency rate in Spain 2018 | Statista (2020). Διαθέσιμο στο: https://www.statista.com/statistics/267644/dependency-on-energy-imports-in-spain/.
Molina, P. (2018) Spain wants 100% renewable electricity by 2050 as part of climate change strategy, pv magazine International. Διαθέσιμο στο: https://www.pv-magazine.com/2018/11/14/spain-wants-100-renewable-electricity-by-2050-as-part-of-climate-change-strategy/.
Renewable energies in Spain | IDAE (2020). Διαθέσιμο στο: https://www.idae.es/articulos/renewable-energies-spain.
Country Rankings (2020). Διαθέσιμο στο: https://www.irena.org/Statistics/View-Data-by-Topic/Capacity-and-Generation/Country-Rankings.
Press corner (2020). Διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/de/IP_19_6746.
Modus Group to invest 38 million euros in solar energy in Spain by the end of 2020 – Green Genius (2020). Διαθέσιμο στο: https://greengenius.eu/blog/modus-group-to-invest-38-million-euros-in-solar-energy-in-spain-by-the-end-of-2020-2/.
Πηγή εικόνας: https://www.power-technology.com/comment/spain-extends-premium-rates-for-renewable-energy-investors-to-drop-lawsuits/