Γράφει ο Σταύρος Μόσχος
Στις μέρες μας, όταν γίνεται αναφορά σε εγκληματική οργάνωση οποιασδήποτε προέλευσης, ο όρος «μαφία» φαίνεται να είναι ο επικρατέστερος. Η συγκεκριμένη ονομασία έχει τις ρίζες της στον ιταλικό νότο και, πιο συγκεκριμένα, στη Σικελία, χαρακτηρίζοντας την τοπική εγκληματική οργάνωση γνωστή και ως Cosa Nostra, λόγω και των πασίγνωστων κινηματογραφικών επιτυχιών που την έχουν ρομαντικοποιήσει. Πράγματι, η φιλοσοφία του ιταλικού οργανωμένου εγκλήματος, που περιστρέφεται γύρω από τις έννοιες της οικογένειας, της ισχύος, του σεβασμού και του εδαφικού ελέγχου, φάνηκε ελκυστική στους παραγωγούς ταινιών, οι οποίοι, όμως, λησμόνησαν την ύπαρξη άλλων οργανώσεων. Η δράση της Cosa Nostra κυρίως τις δεκαετίες του 1970 και 1980 ανέδειξε την εξαιρετικά βίαιη φύση της, καθιστώντας την διαβόητη στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου της Ιταλίας και των ΗΠΑ.
Έκτοτε, τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά. Η μαζική καταστολή της Cosa Nostra από την ιταλική αστυνομία τις δεκαετίες του 1980 και 1990 και η αποδυνάμωση της οργάνωσης δημιούργησαν ένα κενό εξουσίας, το οποίο έσπευσε να καλύψει μία σχετικά άγνωστη και υποτιμημένη οργάνωση, η ‘Ndrangheta. Το όνομα έχει ελληνικές ρίζες και σημαίνει ανδραγαθία. Η εκ Καλαβρίας ορμώμενη ‘Ndrangheta εκμεταλλεύτηκε περίτεχνα τόσο την καταστολή των Σικελιανών, όσο και την πτώση της δημοφιλίας της ηρωίνης, αναλαμβάνοντας το εμπόριο ενός πλέον πιο επικερδούς ναρκωτικού, της κοκαΐνης. Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, η ‘Ndrangheta αποτελεί το πιο ισχυρό συνδικάτο οργανωμένου εγκλήματος στην Ιταλία, καθώς ελέγχει περίπου το 80% του εμπορίου κοκαΐνης όλης της Ευρώπης. Τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να αντιμετωπίσουν μια οντότητα που δείχνει έντονα στοιχεία προσαρμοστικότητας ανά τα χρόνια και διεισδύει τόσο στην οικονομική πραγματικότητα, όσο και στις κοινωνικές υποδομές των κρατών – στόχων της με χαρακτηριστική άνεση.
Η οργάνωση ακολουθεί ιεραρχική δομή, συνεχίζει να έχει ως πνευματικό κέντρο την επαρχία της Καλαβρίας και να διατηρεί σταθερή παρουσία στα χωριά και τις πόλεις της περιοχής, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει για αυτήν το όρος Aspromonte και, κυρίως, η κοινότητα του San Luca, που εντοπίζεται στους πρόποδες του βουνού. Όπως και οι υπόλοιπες αντίστοιχες οργανώσεις της Ιταλίας, έτσι και η ‘Ndrangheta προβλέπει πλήθος τελετουργικών και κανόνων για όσους ανήκουν στην οργάνωση, ενώ, επίσης, σημαντικές είναι οι τρεις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου όπου διαδραματίζονται οι ετήσιοι θρησκευτικοί εορτασμοί, γνωστοί ως «Festa della Madonna di Polsi». Πιστεύεται ότι η γιορτή αυτή αποτελεί αφορμή για τα υψηλόβαθμα στελέχη να συναντηθούν και να συζητήσουν επίκαιρα ζητήματα και στρατηγικές. Πέρα από την Ιταλία η ‘Ndrangheta έχει έντονη παρουσία στην Ιβηρική Χερσόνησο, τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Ελβετία καθώς και στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κολομβία και την Αυστραλία.
Ο τρόπος εξάπλωσης της μαφίας απέχει από τη συνηθισμένη μεθοδολογία άλλων εγκληματικών ομάδων. Εκμεταλλευόμενη τους πλήρως αφομοιωμένους από τον εκάστοτε τοπικό πληθυσμό μετανάστες με καταγωγή από την Καλαβρία, η οργάνωση εφάρμοσε ένα σύστημα αποικιοποίησης, εγκαθιστώντας πιστά αντίγραφα της αρχικής της δομής σε κάθε χώρα-στόχο ώστε να προβεί σε σταθερή και συνάμα προοδευτική διείσδυση στους θεσμούς και τις υποδομές των κρατών. Αποκομίζοντας τα πρώτα μεγάλα οικονομικά της οφέλη μέσω σειράς απαγωγών κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980, η ‘Ndrangheta πλέον σημειώνει κέρδη αξίας 44 εκατομμυρίων ευρώ (Europol, 2013) κατά μέσο όρο ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στο 2,7% του ΑΕΠ της Ιταλίας το 2013.
Αν και οι πολυάριθμες φατρίες της ‘Ndrangheta δε βρίσκονται σε συνεχή αντιπαλότητα όπως αυτές της ναπολιτάνικης Camorra, οι μεταξύ τους τριβές δεν λείπουν. Στις 15 Αυγουστου του 2007 πλησίον της πιτσαρίας Da Bruno στο Duisburg της Γερμανίας, έξι άνδρες με καταγωγή από την Ιταλία ηλικίας 16-38 ετών έπεσαν νεκροί από πυροβολισμούς στο κεφάλι, σε μία από τις πλέον διάσημες υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος στη Γερμανία. Τα αποτελέσματα των ερευνών αποκάλυψαν ότι το συμβάν αποτελούσε μέρος μιας ευρύτερης σειράς γεγονότων που ξεκίνησε το 1991 στο San Luca της Καλαβρίας, όταν ένας διαπληκτισμός μεταξύ μελών των ισχυρών οικογενειών Pelle-Vottari και Nirta-Strangio προκάλεσε τον θάνατο δύο ανθρώπων. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν και το συμβάν στο Duisburg ο συνολικός απολογισμός της διαμάχης αυτής ανέρχεται στους 16 νεκρούς.
Το γεγονός αυτό αφύπνισε την κυβέρνηση της Γερμανίας σχετικά με την εγκληματική δράση της ‘Ndrangheta και αποτέλεσε αφετηρία για μια σειρά ερευνών, που αποκάλυψαν μερικές μόνο από τις πολλές πτυχές της δράσης της οργάνωσης, καθώς και της εκλεπτυσμένης μεθοδολογίας που εφάρμοζαν τα μέλη, ώστε να αυξήσουν τα κέρδη τους και στη συνέχεια να τα παρουσιάσουν ως νόμιμα στις αρμόδιες υπηρεσίες. H δίκη για το προαναφερθέν συμβάν, το οποίο είναι γνωστό και ως “San Luca feud”, ολοκληρώθηκε το 2011, όταν και ο Giovanni Strangio και άλλοι επτά κατηγορούμενοι τιμωρήθηκαν με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Όπως αναφέρθηκε, η σφαγή του Duisburg οδήγησε σε πλήθος ερευνών για τις δράσεις της οργάνωσης και τον Ιανουάριο του 2021 ξεκίνησε η μεγαλύτερη δικαστική υπόθεση κατά της ‘Ndrangheta, με 355 κατηγορούμενους και πάνω από 900 μάρτυρες, ενώ στο κατηγορητήριο παριλαμβάνονται κατηγορίες για φόνο εκ προ μελέτης, υπεξαίρεση χρημάτων, εμπόριο ναρκωτικών, εκβιασμό και σύσταση εγκληματικής οργάνωσης.
Είναι ξεκάθαρο πως μετά το συμβάν του 2007 αναγνωρίστηκε η δράση της ‘Ndrangheta ως υπαρκτός κίνδυνος, τόσο για τη δημόσια ασφάλεια, όσο και για την υγιή λειτουργία των θεσμών κάθε κράτους. Η εποχή που η Σικελία αποτελούσε ισχυρό πυρήνα του παγκόσμιου οργανωμένου εγκλήματος έχει παρέλθει. Αντιθέτως, τα ευρωπαϊκά κράτη καλούνται να αντιμετωπίσουν μία εκσυγχρονισμένη οργάνωση, την ‘Ndrangheta.
Πηγές:
Anesi, C. Bagnoli, N. (2019, September 21) Organized Crime and Corruption Reporting Project. Bitter beauty: A pilgrimage to the birthplace of the ‘Ndrangheta. Διαθέσιμο σε https://www.occrp.org/en/blog/8624-bitter-beauty-a-pilgrimage-to-the-birthplace-of-the-ndrangheta
Europol. (2013). Threat assessment-Italian organized crime. Διαθέσιμο σε https://www.europol.europa.eu/publications-documents/threat-assessment-italian-organised-crime
Galli, F. (2014, January). Market expansion and the co-opetition of criminal organizations in Italy. Διαθέσιμο σε http://hdl.handle.net/10362/11760
Hallam, M. (2011, December 7). German welcome for Italian mafia sentences. Deutsche Welle. Διαθέσιμο σε https://www.dw.com/en/german-welcome-for-italian-mafia-sentences/a-15229066
Sergi, A. ‘Ndrangheta and gangster politics in Calabria. The local side of a global threat. University of Essex. Διαθέσιμο σε https://ecpr.eu/Filestore/PaperProposal/3f185089-adf3-4dee-8c11-000088f2fedc.pdf
(2021, January 13). Italy ‘Ndrangheta group: Biggest mafia trial in decades opens. BBC news. Διαθέσιμο σε https://www.bbc.com/news/world-europe-55633091