Γράφει η Κατερίνα Δαουτάκου
Από το 1975 και μετά, δύο περιοχές που έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα τους Ισπανούς Πρωθυπουργούς και ευρύτερα την Ιβηρική Χερσόνησο είναι η Καταλονία και η Χώρα των Βάσκων εξαιτίας των αποσχιστικών τάσεων τους. Γεωγραφικά, η Χώρα των Βάσκων βρίσκεται στα βόρεια σύνορα της Ισπανίας με την Γαλλία, δυτικά των Πυρηναίων και η περιοχή της Καταλονίας επεκτείνεται στην νοτιοανατολική μεριά της Ισπανίας, συνορεύει βόρεια με την Γαλλία και την Ανδόρα. Ήδη, από το 2007 που επανεμφανίστηκε το θέμα της Καταλονίας, ειδικότερα τα δύο τελευταία χρόνια, τίθεται το θέμα εάν θα μπορούσε να λειτουργήσουν ως αντιπροσωπευτική περίπτωση τα γεγονότα της Χώρας των Βάσκων για την διευθέτηση του ζητήματος χωρίς, όμως, να υπολογίζεται ότι υπάρχουν ναι μεν αρκετά κοινά σημεία αλλά και ουσιαστικές αντιθέσεις.
Μία βασική συνισταμένη που χαρακτηρίζει τόσο τους Καταλανούς όσο τους Βάσκους είναι η αντίληψη της διαφορετικότητας που έχουν υιοθετήσει σε σύγκριση με τον υπόλοιπο Ισπανικό Πληθυσμό. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της ιστορικής συμβολής τους, της ιδιαιτερότητας των γλωσσών τους, οι οποίες είναι επηρεασμένες από προηγούμενες κτήσεις όσο και από την δύναμη της Ταυτότητας που τους διακρίνει. Τα παραπάνω στοιχεία βέβαια ενδυναμώνονται από τις πολιτικές ελίτ που στοχεύουν να επηρεάσουν τις σχέσεις μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας με σκοπό να δημιουργήσουν ενδιάμεσες τάσεις. Σαφώς, σε αυτό σημαντικό ρόλο έπαιξε ο οικονομικός εκμοντερνισμός και η ευρύτερη ανάπτυξη των περιοχών που εντοπίζονται οι δύο οντότητες από το 1950 και μετέπειτα.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο περιπτώσεων στηρίζονται κυρίως στην φύση των ομάδων πίεσης, στις αντιλήψεις τους και στο τρόπο έκφρασης των αιτημάτων τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ομάδας πίεσης που βρήκε αντίκρισμα στο αίτημα της απόσχισης των Βάσκων στα πρώτα στάδια της ιδεολογικής αρχής της, αλλά στην συνέχεια αποθαρρύνθηκε ήταν το επαναστατικό κίνημα της Βασκικής Πατρίδας και Ελευθερίας, γνωστό ως ΕΤΑ (Euskadi Ta Askatasuna) που δημιουργήθηκε από το Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα το 1958. Μονοπώλησε τόσο το ενδιαφέρον του εσωτερικού πολιτικού συστήματος όσο και των κρατών της Δυτικής Ευρώπης, το διάστημα μεταξύ του 1980 και 1990 λόγω των πράξεων του. Στις πρακτικές του περιλαμβάνονταν τα τυφλά τρομοκρατικά χτυπήματα,οι ληστείες, οι συνεχείς συγκρούσεις με τις παραστρατιωτικές Αντιτρομοκρατικές Ομάδες Απελευθέρωσης, GAL (Grupos Anti Terroristas de Liberación) και οι δολοφονίες δημοσιογράφων, πολιτικών και δημόσιων προσώπων όπως του Manuel Jimenez Abad από το Λαϊκό Κόμμα, του Froilan Elexpe από το Σοσιαλιστικό και Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας και λοιπών.
Από την μεριά της Καταλονίας, παρόλο της ύπαρξης μερικών παραστρατιωτικών οργανώσεων, γίνεται φανερό ότι προτιμάται η ήπια ισχύ, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της εκλογής κομμάτων στην κεντρική κυβέρνηση και στην περιφέρεια. Στόχος των Καταλανών τους είναι να ασκήσουν επιρροή τόσο στις αποφάσεις της περιοχής, όσο ευρύτερα της Ισπανίας. Έτσι με αυτό τον τρόπο, αποσκοπούν στο να γίνουν παράδειγμα προς μίμηση για τον υπόλοιπο πληθυσμό. Σε αντίθεση με τους Βάσκους, οι οποίοι πιστεύουν ότι η άσκηση επιρροής και ο αγώνας για την κατοχύρωση των ελευθεριών θα πρέπει να περιορίζεται στα πλαίσια της περιφέρειά τους και να μην επεκτείνεται στο υπόλοιπο της Ισπανίας. Αυτή την αντίληψη την υιοθέτησαν οι Βάσκοι έχοντας ήδη βιώσει έντονα την περίοδο της Δικτατορίας του Φράνκο , την δύσκολη μετάβαση στην Δημοκρατία, αλλά και την πορεία προς την Ευρωπαϊκή Προοπτική του Βασιλείου. Η επόμενη μέρα, μετά την επίσημη παύση των δραστηριοτήτων της ΕΤΑ, βρήκε την Βασκική κοινωνία σχεδόν διχασμένη με πολλαπλά τραύματα στην Ενότητα της, δηλαδή στην συνοχή της. Κάτι που είχε αντίκτυπο στο κοινωνικό της ιστό και στην Ταυτότητα της. Στην Καταλονία δεν έχει εντοπιστεί κάτι παρόμοιο, διότι τα γεγονότα είναι ακόμα σε εξέλιξη, δεν θεωρείται τετελεσμένο για αυτό δεν υπάρχουν ως τώρα συνέπειες. Το κίνημα είναι πάνω στην φάση ακμής του και είναι άγνωστο το τι ροπή θα πάρει.
Επιπλέον, οι Βάσκοι έχουν ικανοποιήσει ήδη αρκετά από τα βασικά αιτήματα τους με το Σύνταγμα του 1979, όπως είναι αυτά της χρήσης της γλώσσας μέσα στα όρια της Βασκικής Χώρας, οι μέγιστες ελευθερίες που δόθηκαν στα περιφερειακά κοινοβούλια,, μαζί με την απόδοση φόρων της τάξεως του 6,24% στην κεντρική κυβέρνηση και τα λοιπά. Εννοώντας απολαμβάνουν τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της αυτονομίας που τους παρέχονται, τα οποία όμως στερούνται κυριαρχίας. Αντίθετα με τους Καταλανούς, που δεν έχουν εξασφαλίσει δικαιώματα, όπως είναι η μειωμένη καταβολή φόρου και συνεισφοράς στον προϋπολογισμό της κεντρικής κυβέρνησης, η υιοθέτηση των Καταλανικών ως επίσημη γλώσσα του περιφερειακού κοινοβουλίου, επίσημων χαρτιών και λοιπές ελευθερίες που θα μπορούσαν να τους παρέχουν τα μέγιστα αγαθά της αυτονομίας και να διευκολύνουν την ζωή τους.
Συμπερασματικά, υπάρχουν πολύ σημαντικοί παράγοντες που δεν επιτρέπουν να χρησιμοποιηθεί το παράδειγμα των Βάσκων ως αντιπροσωπευτική περίπτωση στην διευθέτηση του ζητήματος της Καταλονίας. Ειδικά, όταν αυτοί είναι η ετεροχρονικότητα, οι διαφορετικές αντιλήψεις στην κυριαρχία, στην επιρροή, στις ελευθερίες, αλλά και η παρουσία τρίτων παραμέτρων όπως η Τρομοκρατία. Βέβαια, κανείς δεν βρίσκεται σε θέση να αποκλείσει τον παράγοντα του απρόβλεπτου που δεν θα καθορίσει μόνο την ροή των γεγονότων, αλλά και την υιοθέτηση της λύσης για το πρόβλημα.
Πηγές:
- Montserrat Guibernau, Secessionism in Catalonia: After Democracy, Ethnopolitics, Volume 12, Issue 4, p. 368-393, Οκτώβριος 21, 2013. Διαθέσιμο σε: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17449057.2013.843245
- Richard Gillespie, Between Accommodation and Contestation: The Political Evolution of Basque and Catalan Nationalism, Nationalism and Ethnic Politics, Volume 21, Issue 1, p. 3-23, Μάρτιος 13, 2015. Διαθέσιμο σε: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13537113.2015.100348
- Jaime Lluch,Visions of Sovereignty: Nationalism and Accommodation in Multinational Democracies, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2014.
- Milton J. Esman, Immigrants and Nationalists: Ethnic Conflict and Accommodation in Catalonia, the Basque Country, Latvia, and Estonia, The American Political Science Review, Volume 90, No. 3, p. 682-683, Σεπτέμβριος 1996. Διαθέσιμο σε: https://www.jstor.org/stable/i336284
- Ivan Serrano, Just a Matter of Identity? Support for Independence in Catalonia, Regional & Federal Studies, Volume 23, Issue 5, p. 523-545, Απρίλιος 25, 2013. Διαθέσιμο σε: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13597566.2013.775945
- Paddy Woodworth, Why Do They Kill? The Basque Conflict in Spain, World Policy Journal, Vol. 18, No. 1, pp. 1-12, Duke University Press, Άνοιξη 2001.
- BBC News, Spanish Politician shot dead, Europe, Μάρτιος 20, 2001. Διαθέσιμο σε: http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1231767.stm
- Tobias Buck, After ETA: Spain’s history of violence, The Financial Times, Ιανουάριος 27, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/8ad74460-e350-11e6-8405-9e5580d6e5fb
- Eoin Wilson, Mass Trial of Basque activists in Spain ends plea deal, The Guardian, Σεπτέμβριος 26, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2019/sep/16/mass-trial-of-basque-activists-in-spain-ends-with-plea-deal
- Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples, Basque Profile. Διαθέσιμο σε: https://minorityrights.org/minorities/basques
- Vicente Rodrigez, Catalonia Autonomous Community Spain, Encyclopaedia Britannica, Σεπτέμβριος 18, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.britannica.com/place/Catalonia
- Sebastian Balfour, A Brief History of Catalan Nationalism ,The Roots of the Current Crisis, Foreign Affairs, Οκτώβριος 18, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2017-10-18/brief-history-catalan-nationalism
- David Gardner, Why Basques and Catalans see independence differently, Financial Times, Ιούλιος 17, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/3ec93f84-a2a1-11e9-974c-ad1c6ab5efd1
- Al Jazeera, Red or Death: A Basque Dream of Independence, Al Jazeera, Δεκέμβριος 11, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/programmes/radicalised-youth/2018/12/red-death-basque-dream-independence-181209080545144.html
- Patrick Kisley, As Catalonia Crisis Deepens Many Basques Wary of New Indepence Bid, The New York Times, Οκτώβριος 28, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2017/10/28/world/europe/spain-catalonia-basque-independence.html
- Ariel Bothen, An Analysis of the Basque Independence Movement and the Political Position of the Basque Country Within the Spanish State, Μάιος 2014,University of Maine- Main. Διαθέσιμο σε : http://digitalcommonTimeline: Key events in history of Basque separatists ETAs.library.umaine.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1151&context=honors
- Petxo Idoiaga,The End of ETA, Jacobin, Αύγουστος 20, 2018. Διαθέσιμο σε:https://jacobinmag.com/2018/08/basque-eta-spain
- Tom Rogan, If Spain overplays its hand in Catalonia, terrorism may follow, Washington Examiner, Οκτώβριος 19, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonexaminer.com/if-spain-overplays-its-hand-in-catalonia-terrorism-may-follow