γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Λουρίδας
Η άνοδος των δυνάμεων της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού παράλληλα με το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη συνοχή και κατ’ επέκταση στην εύρυθμη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ουγγαρία, όπου μετά την εκλογή της Κυβέρνησης Όρμπαν, η πολιτική της χώρας τείνει να αποκτήσει αρκετά χαρακτηριστικά των αυταρχικών καθεστώτων. Ειδικότερα, ο Βίκτωρ Όρμπαν εξελίχθηκε από έναν μετακομουνιστή φιλελεύθερο τη δεκαετία του 1990 σε έναν αυταρχικό-ακροδεξιό ηγέτη που διατεινόταν πως το πολιτικό του κόμμα, το Φιντές, αντικατέστησε μια «αποτυχημένη φιλελεύθερη δημοκρατία» με μια συντηρητική «χριστιανοδημοκρατία του 21ου αιώνα».
Αυτό που χαρακτηρίζει τις πολιτικές του Όρμπαν είναι η σκληρή στάση του απέναντι στο μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, υποστηρίζοντας μια σκληρή πολιτική μηδενικής ανοχής, αύξησε τις περιπολίες του στρατού και της αστυνομίας κατά μήκος των νοτίων συνόρων της χώρας του με τη Σερβία, ενώ παράλληλα προώθησε και την κατασκευή δευτέρου φράκτη (ο οποίος θα προκαλεί ήπιο ηλεκτροσόκ σε αυτόν που τον αγγίζει), ώστε να ανακοπεί η μαζική εισροή αιτούντων ασύλου στην Ε.Ε. (λόγω του πολέμου στη Συρία) στα εδάφη της Ουγγαρίας. Έστειλε, μάλιστα, και το λογαριασμό για την κατασκευή στις Βρυξέλλες υποστηρίζοντας ότι η χώρα του πρέπει να αποζημιωθεί για την συμβολή της στο να μην «πλημυρίσει» η Ε.Ε. από παράνομους μετανάστες.
Το δε Ουγγρικό Κοινοβούλιο ποινικοποίησε την όποια βοήθεια προσφέρεται σε πρόσφυγες και μετανάστες, και ψήφισε νόμο που δυσκόλευε έτι περαιτέρω τη διαδικασία αιτήσεως ασύλου. Επέβαλλε, μάλιστα, 25% επιπλέον φόρο στη χρηματοδότηση όσων ΜΚΟ υποστήριζαν τους μετανάστες. Βέβαια, στόχος του Όρμπαν αποτέλεσε και το Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, όπου αντιμετωπίστηκε ως τόπος συνάθροισης της αντιπολίτευσης και των πολέμιών του. Έφτασε μέχρι το ακραίο σημείο να απαγορεύσει το μιούζικαλ «Billy Elliot» με μια επιθετική ομοφοβική καμπάνια. Και όλα αυτά με τη βοήθεια των κρατικών ΜΜΕ.
Από την άλλη πλευρά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιδρώντας σε όλα αυτά , για πρώτη φορά στην ιστορία του, επικαλέστηκε το Άρθρο 7 της Συνθήκης της Λισαβόνας – γνωστή και ως «Μεταρρυθμιστική Συνθήκη» – που προβλέπει την επιβολή συστάσεων ή κυρώσεων (ακόμα και αναστολή δικαιωμάτων, όπως η ψήφος στο Συμβούλιο της Ευρώπης) στο κράτος-μέλος (Ουγγαρία) που παραβιάζει τις αρχές της Ε.Ε. (όπως αυτές περιγράφονται στο Άρθρο 2 της ιδίας Συνθήκης – σεβασμός της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου).
Στην ψηφοφορία που έλαβε χώρα στη Σύνοδο της Ολομέλειας στο Στρασβούργο στις 12 Σεπτεμβρίου 2018 αποφασίστηκε – με ψήφους 448 υπέρ, 197 κατά και 48 αποχή – η ενεργοποίηση του Άρθρου και η λήψη κυρώσεων σε βάρος της Ουγγαρίας. Πιο συγκεκριμένα, στην έκθεση που συνέταξε η Ολλανδή Ευρωβουλευτής των Πρασίνων Τζούντι Σαρτζετίνι, επεσήμανε προβλήματα ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, ελευθερίας της έκφρασης, δικαιωμάτων μεταναστών και προσφύγων, όπως επίσης και μειονοτήτων (συμπεριλαμβανομένων Εβραίων και Ρώμα) και διαφθοράς. Για την ίδια όμως την Ευρωπαϊκή Ένωση, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας εκτός από το θετικό της καταδίκης ανέδειξε και ένα πλήθος προκλήσεων.
Η Ουγγαρία δεν είναι η πρώτη χώρα που παραβιάζει το σύστημα των ευρωπαϊκών αξιών. Ανάλογα προβλήματα έχουμε και σε αλλά κράτη-μέλη, όπως πχ. οι διαδηλώσεις ενάντια στη διαφθορά στη Ρουμανία, παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη στο παρελθόν στην Ιταλία κλπ. Επίσης, δεν είναι και η πρώτη χώρα που καταδικάζεται βάσει του συγκεκριμένου Άρθρου. Για τον ίδιο λόγο, έχει καταδικαστεί και η Πολωνία αν και όχι από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οπότε, τίθεται το ερώτημα «Είναι η Ε.Ε. το σωστό μέρος για την επίλυση τέτοιων διαμαχών ή μήπως η λειτουργία της θα πρέπει να περιορίζεται στις συνθήκες ανάπτυξης της ελεύθερης αγοράς και εμπορίου»; Σαφώς και η ΕΕ δεν είναι απλά μια ζώνη ελευθέρου εμπορίου και το φιλελεύθερο οικοδόμημά της έπρεπε με κάποιο τρόπο να αντιδράσει. Αποτελεί, πιθανότητα, τη μεγαλύτερη υπερεθνική πολιτική και οικονομική οντότητα στο διεθνές σύστημα, εξουσιοδοτημένη από τα μέλη της να τα εκπροσωπεί σε συζητήσεις και διαπραγματεύσεις, να νομοθετεί και να ρυθμίζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά τους. Δε θα μπορούσε να μην ασκήσει κριτική στην Ουγγαρία. Αποτελείται, όμως, από ένα σύνολο κυρίαρχων κρατών και ανεξάρτητων οργανισμών που πράττουν σύμφωνα με τη δική τους ατζέντα και τους δικούς τους κανόνες. Λαμβάνοντας δε υπόψη το ότι η Ουγγαρία άνηκε στο πρώην Ανατολικό μπλοκ, ένα σύνολο δηλαδή κρατών το οποίο η Ε.Ε. προσπαθεί να ενσωματώσει και όχι να αποξενώσει (λόγω και της επιρροής της Ρωσίας) καταλαβαίνει κανείς γιατί ήταν δύσκολη η εξεύρεση συναίνεσης ακόμα και όταν υπήρξε παραβίαση των κανόνων.
Το γεγονός ότι η καταδίκη προέρχεται από το Κοινοβούλιο, τους εκλεγμένους δηλαδή αντιπροσώπους των λαών της Ευρώπης, ισχυροποιεί το αποτέλεσμα του ψηφίσματος ακόμα περισσότερο. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που η Ουγγαρία εγκαλείται για τη συμπεριφορά της ή που το Ευρωκοινοβούλιο συνομιλεί μαζί της. Όμως, τα εσωτερικά προβλήματα της Ένωσης – οικονομική κρίση, Brexit, ανάκαμψη Ευρωσκεπτικιστών, μεταξύ άλλων – οδήγησαν τους Ευρωπαίους εταίρους να πιστεύουν πως θα ήλεγχαν καλύτερα την κατάσταση εάν απέφευγαν τη ρήξη.
Η δε επίκληση του Άρθρου 7 δε στέλνει απλά ένα σοβαρό μήνυμα στο κράτος-παραβάτη, αλλά λειτουργεί και ως μέσο αποτροπής ενάντια σε μελλοντικές παρόμοιες συμπεριφορές. Δείχνει πως η Ευρώπη διαθέτει τα απαραίτητα εργαλεία για να ενεργήσει εάν παραστεί ανάγκη, ενώ παράλληλα, ενδυναμώνει και την εικόνα της διεθνώς, καθώς αποδεικνύει ότι δεν έχει άλλα κριτήρια για τα μέλη της και άλλα για τρίτες χώρες όσον αφορά τις δημοκρατικές της ευαισθησίες.
Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι ούτε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), η ευρωπαϊκή πολιτική οικογένεια που ανήκει το «Φιντές» έμεινε ανεπηρέαστο. Μέχρι τότε λειτουργούσε ως ασπίδα για τον Ούγγρο Πρωθυπουργό, κυρίως λόγω της κυριαρχίας του Φιντές στην Ουγγρική πολιτική σκηνή. Η δυναμική αυτή αποτελούσε εχέγγυο μιας ισχυρής παρουσίας μελών του στην Ευρωβουλή, ικανή να ασκήσει επιρροή και να περάσει τις θέσεις του.
Τι άλλαξε όμως και 114 από τους 199 Ευρωβουλευτές του ψήφισαν υπέρ της παραπομπής; Ίσως γιατί η ρητορική του Όρμπαν έγινε ακόμα πιο ακραία από όσο ήταν πριν – πχ. η ένταση του αντισημιτισμού του; Η ουσία πάντως είναι ότι το ΕΛΚ κατέληξε διχασμένο από αυτή την ψηφοφορία. Τα μέλη του από τις χώρες του Βίσενγκραντ, τη Ρουμανία, η Χριστιανοκοινωνική Ένωση της Βαυαρίας, το ακροδεξιό «Κόμμα της Ελευθερίας» στην Αυστρία, η Forza Italia του Ματέο Σαλβίνι και οι περισσότεροι Βρετανοί Συντηρητικοί – έχοντας υπόψη και την υποστήριξη που θα χρειαστούν στις διαπραγματεύσεις για το Brexit – παρέμειναν πιστοί στο Φιντές. Επειδή όμως αρμόδιο για την έκδοση αποφάσεως σχετικά με τις κυρώσεις που θα επιβληθούν στην Ουγγαρία είναι το Συμβούλιο της Ευρώπης – που δύσκολα θα συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία των 4/5 των μελών του που απαιτείται – το ζήτημα για το ΕΛΚ αποκτά κυρίως συμβολικό χαρακτήρα.
Συνοψίζοντας, η καταδίκη της Ουγγαρίας οδηγεί την Ε.Ε. στο να επιδείξει θέληση αλλά και σύνεση στην προσπάθειά της να περιορίσει, αν όχι αποτρέψει, την παραβίαση των καταστατικών της αρχών με τέτοιο τρόπο ώστε να προλάβει μελλοντικούς παραβάτες, να μην απομακρύνει την Ουγγαρία από την ευρωπαϊκή της προοπτική αλλά και να δώσει στην κυβέρνηση Όρμπαν να καταλάβει ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν μπορεί να είναι αποδέκτες στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Το δε ΕΛΚ καλείται να βγει από όλη αυτή την διαδικασία αλώβητο, ώστε να διατηρήσει τη συνοχή του ως η μεγαλύτερη σε αριθμό Βουλευτών ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Πηγές:
«Συνθήκη της Λισσαβώνας για την τροποποίηση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας». Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/TXT/?uri=CELEX:12007L/TXT
“EU Parliament votes to punish Hungary over breaches of core values”, BBC, September 12, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-europe-45498514
Cleppe Pieter, “How should the EU respond to member states breaching the rule of law?”, Open Europe, September 24, 2018. Διαθέσιμο σε: https://openeurope.org.uk/impact/how-should-the-eu-respond-to-member-states-breaching-the-rule-of-law/
Chryssogelos Angelos, “The European Parliament vote against Hungary underlined the EU’s flawed approach to safeguarding democracy”, EUROPP, September 24, 2018. Διαθέσιμο σε: http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2018/09/24/the-european-parliament-vote-against-hungary-underlined-the-eus-flawed-approach-to-safeguarding-democracy/
“Hungary: EU Parliament report recommends triggering Article 7”, Deutsche Welle, April 12, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/hungary-eu-parliament-report-recommends-triggering-article-7/a-43358358
“Poland worried by EU vote to censure Hungary”, Euractiv, September 13, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/future-eu/news/poland-worried-by-eu-vote-to-censure-hungary/
Alice Cuddy, “European Parliament votes to trigger Article 7 sanctions procedure against Hungary”, Euronews, September 12, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2018/09/12/european-parliament-votes-to-trigger-article-7-sanctions-procedure-against-hungary
Jones Owen, “Hungary is making a mockery of EU values. It’s time to kick it out”, The Guardian, June 22, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/jun/22/hungary-eu-values-refugees-viktor-orban
“What is Article 7, the EU’s nuclear option”, Politico, September 12, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/graphic-what-is-article-7-the-eus-nuclear-option/
Η Καταδίκη της Ουγγαρίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση
