Γράφει ο Κυριάκος Κιουράνας
Στις 3 Ιουνίου του 2025, το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) αποφάσισε να αποσυρθεί από την κυβέρνηση μετά από 11 μήνες, αφού οι άλλοι τρεις συνεργάτες του στην κυβέρνηση, το Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD), το Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο (NSC) και το Κίνημα Αγροτών-Πολιτών (BBB), αρνήθηκαν τις 10 νέες απαιτήσεις του αρχηγού του PVV, Γκέερτ Βίλντερς, οι οποίες, αποτελούσαν κόκκινη γραμμή για την παραμονή του στην κυβέρνηση. Το περιεχόμενό τους επικεντρωνόταν στην αυστηροποίηση της πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης, οδηγώντας την χώρα σε νέες εκλογές στις 29 Οκτωβρίου του 2025 (Al Jazeera, 2025).
Οι απαιτήσεις αυτές ήταν οι εξής: πλήρης σφράγιση των συνόρων για νέους αιτούντες ασύλου, μαζική επαναπροώθηση όλων των Σύριων προσφύγων, οριστικό κλείσιμο των υφιστάμενων κέντρων φιλοξενίας, πάγωμα της οικογενειακής επανένωσης για όσους έχουν ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγες, άμεση απέλαση αλλοδαπών με αμετάκλητες καταδίκες, ανάθεση της φύλαξης των συνόρων στον στρατό, αναστολή της εξέτασης νέων αιτήσεων ασύλου, αποκήρυξη ευρωπαϊκών και διεθνών υποχρεώσεων που εμποδίζουν την υλοποίηση των μέτρων, αυστηροποίηση της πολιτικής έναντι των κατόχων διπλής υπηκοότητας και δραστικός περιορισμός της συνολικής μεταναστευτικής ροής (Corder, 2025).
Τα τρία εναπομείναντα κόμματα απέρριψαν το πακέτο προτάσεων επικαλούμενα πρωτίστως τη νομική και διεθνή τους ασυμβατότητα. Πιο συγκεκριμένα, οι περισσότερες απαιτήσεις παραβιάζουν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες (UNHCR). Ενδεικτικά, το κλείσιμο των συνόρων και οι αναγκαστικές επαναπροωθήσεις συνιστούν ευθεία παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Κατά συνέπεια, τα τρία εναπομείναντα κόμματα δεν ήταν διατεθειμένα να διακινδυνεύσουν σύγκρουση με τις διεθνείς τους υποχρεώσεις. Επιπλέον, ανάμεσα στους λόγους που οδήγησαν τα τρία κόμματα να απορρίψουν το πακέτο απαιτήσεων συγκαταλέγονται και το υψηλό ανθρωπιστικό, αλλά και το πολιτικό κόστος. Ειδικότερα, το VVD και το NSC θεώρησαν τις δέκα απαιτήσεις ανεφάρμοστες και ανεύθυνες, εν μέσω πολέμων και μεταναστευτικών πιέσεων. Επιπλέον, η επιβολή σκληρών μέτρων στην πολιτική ασύλου και μετανάστευσης, θεωρήθηκε υπερβολική για την κοινωνική συνοχή και αρνητική για την εικόνα της Ολλανδίας (Guardian, 2025b).
Πέραν όλων των άλλων, η κίνηση θεωρήθηκε ως κομματική αθέτηση της συμφωνίας τους, με την ηγέτη του VVD, Ντιλάν Γεσιλγκόζ, να χαρακτηρίζει τον Βίλντερς ως αναξιόπιστο συνεργάτη, που βάζει τα προσωπικά του συμφέροντα πάνω από τα συμφέροντα της χώρας, απορρίπτοντας μελλοντική συνεργασία μαζί του. Ενώ παράλληλα το BBB χαρακτήρισε την κίνηση ανεύθυνη και την συνέκρινε με παράδοση της χώρας στην αριστερά (The Times, 2025).
Η κατάρρευση της κυβέρνησης ήρθε λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν τη διεξαγωγή της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη (24–25 Ιουνίου 2025), η οποία αποδείχθηκε ως μία από τις πιο κρίσιμες στην πρόσφατη ιστορία της Συμμαχίας. Στην σύνοδο συμφωνήθηκαν πιο συγκεκριμένα, νέο, κλιμακωτό όριο δαπανών, τουλάχιστον 3,5 % του ΑΕΠ για τον σκληρό πυρήνα της άμυνας και επιπλέον 1,5 % για ευρύτερες δραστηριότητες ασφαλείας, ανεβάζοντας τον συνολικό πήχη στο 5 % έως το 2035. Ως υπηρεσιακός και άρα πολιτικά περιορισμένος πρωθυπουργός, ο Σχόοφ κατάφερε να αποσπάσει διακομματική εντολή από τη Βουλή πριν συμμετάσχει στη Σύνοδο, ώστε να επικυρώσει τη δέσμευση για ολλανδικές αμυντικές δαπάνες 3,5 % έως το 2030 (Reuters, 2025). Πέραν των δαπανών, οι ηγέτες επαναβεβαίωσαν την ακλόνητη υποστήριξη προς την Ουκρανία, θεσπίζοντας πολυετές ταμείο εκπαίδευσης και αεράμυνας και ενέκριναν πακέτο μέτρων ενισχυμένης αποτροπής έναντι της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων νέων μονάδων αεράμυνας στη Βαλτική. Τα παραπάνω αντικατοπτρίζουν τη βαρύτητα που έδωσαν οι σύμμαχοι στις ρεαλιστικές απειλές, με επίκεντρο την Ρωσία και το Ιράν (Government of the Netherlands, 2025). Ωστόσο, η εσωτερική αστάθεια της Χάγης καθιστά την ολλανδική δέσμευση πολιτικά ευάλωτη, καθώς το επόμενο κοινοβούλιο θα πρέπει να μετατρέψει τον ποσοτικό στόχο σε συγκεκριμένο πολυετές στρατιωτικό πρόγραμμα, διαφορετικά, ο φιλόδοξος πήχης του 3,5 % κινδυνεύει να μείνει κενή υπόσχεση.
Στις 2 Ιουλίου 2024, τα κόμματα PVV, VVD, BBB και NSC ορκίστηκαν ως νέα κυβερνητική συμμαχία με πρωθυπουργό τον ανεξάρτητο τεχνοκράτη Σχόοφ. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους, οι τέσσερις εταίροι έφτασαν επανειλημμένα στα πρόθυρα ρήξης, καταφέρνοντας όμως κάθε φορά, μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις, να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό. (Kabinetsformatie2023, 2024)
Δεδομένου ότι διέθεταν πλειοψηφία μόνο στη Βουλή (Tweede Kamer) και όχι στη Γερουσία (Eerste Kamer), έπρεπε πολλές φορές να συνάψουν συμφωνίες με άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης, κάνοντας συμβιβασμούς, που πολλές φορές έφερναν συγκρούσεις. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν τον Δεκέμβριο του 2024, για τον προϋπολογισμό του 2025. Το βασικό σκέλος του συμβιβασμού μεταξύ των κομμάτων ήταν η ανατροπή περικοπών ύψους 750 εκατομμυρίων ευρώ στην εκπαίδευση. Μεταξύ άλλων, διατηρήθηκε η δωρεάν κάρτα μετακίνησης φοιτητών, αποκαταστάθηκε η χρηματοδότηση των συνεργασιών μεταξύ ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης (HBO) και εφαρμοσμένης εκπαίδευσης μεσαίου επιπέδου (MBO), διασφαλίστηκε η συνέχιση των βασικών φοιτητικών επιδομάτων για όσους διαμένουν μακριά από το σπίτι τους και προστατεύτηκαν οι δημόσιες επενδύσεις στην έρευνα για τα έτη 2025–2026. Σε αντάλλαγμα, τα κόμματα απέσπασαν τη δέσμευση της κυβέρνησης να ξεκινήσει μακροπρόθεσμο διάλογο για τη σταθερή χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και να μην υπάρξουν στο μέλλον αιφνιδιαστικές μειώσεις. Ο συμβιβασμός μεταξύ των κομμάτων περιλάμβανε επίσης ειδικές προβλέψεις για την ισότιμη πρόσβαση των φοιτητών από αγροτικές περιοχές. Η έγκριση του αναθεωρημένου προϋπολογισμού του 2025 επιτεύχθηκε μέσω συνεργασιών με κόμματα όπως οι Δημοκράτες 66 (D66), η Χριστιανοδημοκρατική Έκκληση (CDA), η Χριστιανική Ένωση (CU), το Μεταρρυθμισμένο Πολιτικό Κόμμα (SGP) και η Ορθή Απάντηση 2021 (JA21) (NL Times, 2024).
Ένας ακόμη εμβληματικός συμβιβασμός αφορά το τριπλό πακέτο ασύλου που πέρασε στα τέλη του 2024. Η κυβέρνηση είχε αρχικά εξαγγείλει κήρυξη «κατάστασης ανάγκης» για το μεταναστευτικό, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις λόγω συνταγματικών και ευρωπαϊκών περιορισμών. (Ionta, 2024) Υπό την πίεση αυτή, οι τέσσερις εταίροι αναδιαμόρφωσαν την πρόταση σε τρία ξεχωριστά νομοσχέδια, τον νόμο για τα έκτακτα μέτρα ασύλου, το νομοσχέδιο για την καθιέρωση διπλού καθεστώτος ασύλου και τον νόμο για την επαναπροώθηση και κράτηση αλλοδαπών. Τα νομοσχέδια εγκρίθηκαν εν τέλει, αφού η κυβέρνηση εξασφάλισε στήριξη από κόμματα όπως το CDA, το CU, το SGP και το JA21 (Reuters, 2024). Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής ήταν η επαναφορά συνοριακών ελέγχων στο εσωτερικό της ζώνης Σένγκεν τον Δεκέμβριο, καθώς και η εξάμηνη αναστολή παροχής ασύλου για υπηκόους Συρίας (Quell, 2025).
Με τις κάλπες να απέχουν πλέον μόλις μερικούς μήνες, οι πρώτες δημοσκοπήσεις σκιαγραφούν τις διαθέσεις των ψηφοφόρων. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, τα τρία κόμματα που θα παλέψουν για την πρώτη θέση είναι το PVV, το VVD και το κόμμα Πράσινη Αριστερά – Εργατικό Κόμμα (GL/PvdA). Αντίθετα, τα κόμματα BBB και NSC, φαίνεται να έχουν απολέσει σημαντικό μέρος της απήχησής τους, καταλαμβάνοντας τις τελευταίες θέσεις δημοσκοπήσεων (Walker & Cokelaere, 2025). Από τη στιγμή που τα κόμματα VVD, BBB, NSC, CDA, D66 και GL/PvdA έχουν αποκλείσει κάθε συνεργασία με το PVV, τα περιθώρια για μελλοντικούς κυβερνητικούς συνδυασμούς περιορίζονται δραστικά (Guardian, 2025a).
Σύμφωνα με τα τωρινά δεδομένα, το επικρατέστερο σενάριο είναι ένας τετρακομματικός συνασπισμός VVD – GL/PvdA – CDA – D66. Σε αυτό το πλαίσιο, το ποιος θα τερματίσει πρώτος, το VVD ή το GL/PvdA, αναμένεται να καθορίσει και τον ιδεολογικό προσανατολισμό της επόμενης κυβέρνησης, είτε προς τον κεντροδεξιό είτε προς τον κεντροαριστερό πόλο. Το VVD αν και δεν έχει απορρίψει την συνεργασία με το GL/PvdA, έχει ξεκαθαρίσει ότι θα ήθελε να την αποφύγει. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για το GL/PvdA το οποίο θα προτιμούσε να αποφύγει μια συνεργασία με το VVD, αν και βάσει των τελευταίων δημοσκοπήσεων, αυτό μοιάζει αναπόφευκτο (Curzon, 2025).
Αν από την άλλη το PVV βγει πρώτο με τόσο μεγάλη διαφορά, ίσως δεν αφήσει περιθώρια στο VVD και αναγκαστεί να ξανά συνεργαστεί μαζί του. Σε αυτό το σενάριο το CDA, αν και αυτό έχει αποκλείσει συνεργασία με το PVV και έχει δηλώσει ότι προτιμάει να συνεργαστεί με το GL/PvdA, ίσως και αυτό αναγκαστεί να αλλάξει την στάση του, αφού συνήθως στην Ολλανδία, χρειάζονται τρία με τέσσερα κόμματα για να σχηματιστεί κυβέρνηση. (Walker & Cokelaere, 2025)
Κάθε σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει την Ολλανδία σε ένα τελείως διαφορετικό μονοπάτι. Πιο συγκεκριμένα, βάσει των προγραμμάτων του κάθε κόμματος, εφόσον σχηματισθεί κυβέρνηση VVD–GL/PvdA–CDA–D66 με πρωθυπουργό τη Γεσιλγκόζ, ο φιλελεύθερος πόλος θα πιέσει για φοροελαφρύνσεις στη μεσαία τάξη που δουλεύει (Dutchnews, 2025). Παράλληλα, το GL/PvdA και το D66 θα απαιτήσουν κοινωνικό αντιστάθμισμα όπως, κατώτατο μισθό 16 €/ώρα, αύξηση και διεύρυνση των φοιτητικών επιδομάτων (NL Times, 2023). Έτσι θα προκύψει ένα πακέτο που συνδυάζει πράσινες επενδύσεις και κοινωνική πολιτική με δημοσιονομική εγκράτεια και ήπια σκλήρυνση του ασύλου, χωρίς να παραβιάζονται οι ευρωπαϊκές δεσμεύσεις. Αν, αντιθέτως, η GL/PvdA τερματίσει πρώτη και οδηγήσει την ίδια τετράδα, με πρωθυπουργό τον ηγέτη του κόμματος, Τίμερμανς, η ατζέντα θα μετατοπιστεί αριστερότερα, όπως πιο προοδευτική φορολογία πλούτου, επιτάχυνση της απανθρακοποίησης (Dirkx, 2023), ενώ VVD και CDA θα ζητούν επιπλέον φοροελαφρύνσεις για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες (Belleman, 2023). Τέλος, ένας δεξιός συνασπισμός PVV–VVD–CDA θα επιχειρήσει να υλοποιήσει τα 10 αιτήματα του Βίλντερς για προσωρινό κλείσιμο συνόρων, στρατιωτική επιτήρηση, μαζικές απελάσεις κλπ, αν και μέρος του θα μετριαστεί στις διαπραγματεύσεις για να αποφευχθεί σύγκρουση με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR). Οικονομικά, το ίδιο σχήμα θα προσφέρει νέες ελαφρύνσεις στη μεσαία τάξη, αλλά και βαθιές περικοπές σε εκπαίδευση και έρευνα που ήδη συζητούνται στα πανεπιστήμια (Ad Valvas, 2025).
Όπως απέδειξε και η προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, κατά την οποία το PVV κατέγραψε θεαματική άνοδο μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες, πολλά μπορούν να αλλάξουν έως την ημέρα των εκλογών. Οι σημερινές δημοσκοπήσεις, επομένως, παρέχουν μόνο μια προσωρινή εικόνα.
Η Ολλανδία οδεύει σε μια νέα εκλογική αναμέτρηση με την πολιτική σταθερότητα υπό αμφισβήτηση. Το ερώτημα δεν είναι μόνο ποιος θα επικρατήσει στις κάλπες, αλλά αν το επόμενο κυβερνητικό σχήμα θα μπορέσει να διατηρηθεί ενωμένο χωρίς να επαναληφθούν τα ίδια λάθη. Την αβεβαιότητα εντείνει το γεγονός ότι, την τελευταία δεκαπενταετία, μόλις μία κυβέρνηση κατόρθωσε να εξαντλήσει την τετραετή θητεία της. Μέσα σε αυτό το διάστημα, η Ολλανδία έχει αλλάξει πέντε διαφορετικές κυβερνήσεις και σε λίγους μήνες οδεύει προς μια έκτη διαφορετική κυβέρνηση.
Βιβλιογραφία
Ad Valvas (2025). Government fallen: what are the consequences for higher education? Διαθέσιμο σε: https://advalvas.vu.nl/en/science-education/government-fallen-what-are-the-consequences-for-higher-education/
Al Jazeera (2025). The Netherlands to hold election on October 29 after government collapse. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2025/6/6/the-netherlands-to-hold-election-on-october-29-after-government-collapse
Belleman, B. (2023). Pre-election analysis: VVD and CDA plan cuts in education and research. UToday. Διαθέσιμο σε: https://www.utoday.nl/news/73480/pre-election-analysis-vvd-and-cda-plan-cuts-in-education-and-research
Corder, M. (2025). Anti‑Islam lawmaker Geert Wilders unveils a 10‑point plan to slash migration in the Netherlands. AP News. Διαθέσιμο σε: https://apnews.com/article/netherlands-wilders-asylum-seekers-government-980e3d47fa57ed490ae71609b4afd642
Curzon, M. (2025). ‘Centrists’ Reject Future Coalition With Wilders as He Rises in the Polls. The European Conservative. Διαθέσιμο σε: https://europeanconservative.com/articles/news/centrists-reject-future-coalition-with-wilders-as-he-rises-in-the-polls
Dirkx, M. (2023). Netherlands’ future climate policy unclear after far‑right’s shock election win. Clean Energy Wire. Διαθέσιμο σε: https://www.cleanenergywire.org/factsheets/wide-open-dutch-elections-shape-transition-key-agriculture-exporter
Dutchnews (2025). VVD launches plans to “back the working middle class”. Διαθέσιμο σε: https://www.dutchnews.nl/2025/01/vvd-launches-plans-to-back-the-working-middle-class/
ECHR (n.d.). European Convention on Human Rights. Διαθέσιμο σε: https://www.echr.coe.int/european-convention-on-human-rights
Government of the Netherlands (2025). NATO Summit in The Hague concludes with joint decisions and a focus on the future. Διαθέσιμο σε: https://www.government.nl/latest/news/2025/06/26/conclusion-nato-summit
Guardian (2025a). Dutch government collapses as far-right leader pulls party out of coalition. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2025/jun/03/netherlands-government-collapse-geert-wilders
Guardian (2025b). Dutch centre-right party rules out coalition with ‘unbelievably untrustworthy’ Wilders. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2025/jun/10/dutch-vvd-rules-out-coalition-with-unbelievably-untrustworthy-wilders
Kabinetsformatie2023(2024). HOPE, COURAGE AND PRIDE – Framework Coalition Agreement 2024 – 2028 Freedom Party (PVV), People’s Party for Freedom and Democracy (VVD), New Social Contract (NSC) and Farmer-Citizen Movement (BBB). Διαθέσιμο σε: https://www.kabinetsformatie2023.nl/binaries/kabinetsformatie/documenten/publicaties/2024/05/16/framework-coalition-agreement-2024/Framework%2BCoalition%2BAgreement%2B2024.pdf
Ionta N. (2024). New Dutch government unveils toughest asylum reform in history. Euractiv. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/politics/news/new-dutch-government-unveils-toughest-asylum-reform-in-history/
NL Times (2024). Education budget: €748 mil. in planned cuts scrapped, partly at expense of health budget. Διαθέσιμο σε: https://nltimes.nl/2024/12/12/education-budget-eu748-mil-planned-cuts-scrapped-partly-expense-health-budtget
NL Times (2023). GroenLinks-PvdA plans will halve poverty; VVD scores badly in reducing unemployment. Διαθέσιμο σε: https://nltimes.nl/2023/11/08/groenlinks-pvda-plans-will-halve-poverty-vvd-scores-badly-reducing-unemployment
Quell, M. (2025). The Netherlands follows Germany and others in bringing in extra border checks. AP News. Διαθέσιμο σε: https://apnews.com/article/netherlands-eu-germany-borders-immigration-schengen-72c920cb3bcbec9890ce2d5215c7c758
Reuters (2024). Netherlands to limit asylum permits in bid to curb migration. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/netherlands-limit-asylum-permits-bid-curb-migration-2024-10-25/
Reuters (2025). Netherlands’ Schoof seeks parliament support on defense after government collapse. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/netherlands-schoof-seeks-parliament-support-defense-after-government-collapse-2025-06-04/
The Times (2025). Dutch government collapses over demands to stop asylum seekers. Διαθέσιμο σε: https://www.thetimes.com/world/europe/article/geert-wilders-dutch-government-z6mvckxpc
UNHCR (n.d.). The 1951 Refugee Convention. Διαθέσιμο σε: https://www.unhcr.org/us/about-unhcr/overview/1951-refugee-convention
Walker, A. & Cokelaere, H. (2025). Dutch snap election set for Oct. 29. Politico Europe. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/netherlands-snap-election-geert-wilders/
Πηγή Εικόνας
AD (2025). Verbanning van PVV zet toon in campagne – en is riskant voor de VVD. Διαθέσιμο σε: https://www.ad.nl/politiek/wilders-buitenspel-ja21-ruikt-kansen-de-impact-van-vvds-nieuwe-strategie~a3e32217/