Γράφει η Παναγιώτα Γκόνη
Η Κίνα αποτελεί μια «αυτοκρατορία» με διαρκώς επεκτατικές βλέψεις. Οι πολιτικοί της ηγέτες προτάσσουν το συλλογικό συμφέρον, έναντι των ατομικών δικαιωμάτων, για την επίτευξη των στόχων της. Το ως άνω, με απλά λόγια μεταφράζεται ως εξής: η κινεζική ηγεσία προσπαθεί να κερδίσει το στοίχημα της συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης, και ως αντάλλαγμα αναμένει την άνευ όρων «υποταγή» του λαού της. Ως προς την εξωτερική της πολιτική, στηρίζεται κυρίως στο αίσθημα φόβου και σεβασμού, που έχει προκαλέσει στα κατακτηθέντα εδάφη της και στους συμμάχους της, ώστε να διατηρήσει την εδαφική της ισχύ ως έχει. Με την στάση της αυτή, έχει καταφέρει να βρίσκεται συνεχώς στην επικαιρότητα, και να κρατά σε επιφυλακή τις γείτονες χώρες της. Οι σινο-ευρωπαικές και σινο-αμερικανικές σχέσεις δε, παρουσιάζουν πολλές διακυμάνσεις, με την Κίνα να είναι ανά καιρούς αντίθετη σε οποιαδήποτε αμερικανική ή ευρωπαϊκή ανάμειξη στα «εν οίκω», και άλλοτε να διαμηνύει την σύσφιξη των μεταξύ τους σχέσεων.
Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να αναδείξει την τρέχουσα οικονομική και διπλωματική θέση της Κίνας, και να κάνει μία ανασκόπηση στις σχέσεις της με τις δύο μεγάλες αντίπαλες γεωπολιτικά και οικονομικά δυνάμεις, την Αμερική και την Ε.Ε. Οι μεταξύ τους σχέσεις, παρουσιάζουν ανά καιρούς έντονες διακυμάνσεις, με αφορμή διπλωματικά επεισόδια και οικονομικές αναταράξεις, αυξάνοντας έτσι το παγκόσμιο ενδιαφέρον γύρω από την ανάλυση των μεταξύ τους σχέσεων.
Αυτή η χώρα “φαινόμενο”, έχει καταφέρει αυτή την περίοδο να σαστίσει την παγκόσμια οικονομία, καθώς και πάλι βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων, αυτή την φορά όχι με θετικό αντίκτυπο, φέρνοντας θύμησες της κρίσης του 2008. Η αρχή της έρευνας θα γίνει με την ανάλυση ορισμένων δεδομένων, με σκοπό τη καλύτερη κατανόηση του γεωπολιτικού τοπίου.
Στον οικονομικό τομέα, η Κίνα αυτή την περίοδο, πλήττεται από συνεχή lockdown με σκοπό την επίτευξη της «Covid Zero», γεγονός που έχει δημιουργήσει κλιμακούμενες αντιδράσεις, έντονες διαδηλώσεις και επεισόδια, ακόμη και κατά της ηγεσίας του Xi Jinping. Τα διαρκή lockdowns εκτιμάται ότι έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό το δημοσιονομικό χρέος της Κίνας, το οποίο για πρώτη φορά υπολογίζεται πως θα είναι ιδιαιτέρως διογκωμένο. Εάν η Κίνα, δεν καταφέρει να περιορίσει τις επιπτώσεις του δημοσιονομικού της χρέους, προβλέπεται να προκληθούν έντονες αλυσιδωτές αντιδράσεις στις οικονομίες των λοιπών χωρών, ξεκινώντας από αυτές της Αμερικής και της ΕΕ. Παράλληλα, η κατάσταση των συνεχών lockdowns δημιουργεί τον «εκνευρισμό» των επίδοξων επενδυτών, οι οποίοι μετά από τρία χρόνια αναμονής, χάνουν την «υπομονή» τους και φιλοδοξούν να στρέψουν τις επενδυτικές τους βλέψεις σε άλλες οικονομίες.
Επίσης, η κυκλοφορία του ψηφιακού γουάν, (e-CNY) από την κεντρική τράπεζα της Κίνας στις αρχές του 2022, πάνω στο οποίο εργάζεται από το 2014, αποτελεί μεγάλο βήμα για την διεθνή οικονομία. Το ψηφιακό νόμισμα αποτελεί ένα νομισματικό στοιχείο του οποίου η δομή και κυκλοφορία, θα θέσει νέες βάσεις στην διεθνή οικονομία, και αυτός είναι και ο λόγος που οι υπόλοιπες οικονομίες καθυστερούν την έκδοσή τους, αφού μελετούν με μεγάλη ακρίβεια τα επόμενα βήματά τους. Η πρωτοπορία της Κίνας σε αυτόν τον τομέα έχει διπλό απόηχο, αφενός οι υπόλοιπες οικονομικές δυνάμεις βρίσκονται πλέον σε έναν αγώνα δρόμου, για να εκδώσουν και οι ίδιες το δικό τους ψηφιακό νόμισμα, ώστε να μην επιτρέψουν μεγάλο προβάδισμα στην οικονομία της Κίνας, και αφετέρου η τεχνική σύνθεση του e-CNY παραμένει ασαφής, με αποτέλεσμα να προκαλείται αβεβαιότητα για την κίνηση αυτή της Κίνας την δεδομένη χρονική στιγμή.
Παράλληλα, το προσεχές διάστημα αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή το σύνολο κανόνων της Βασιλείας ΙΙΙ, η οποία στοχεύει στην ενίσχυση του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού τομέα, απαιτώντας συγκεκριμένα επίπεδα αποθεματικού κεφαλαίου και ορισμένους δείκτες μόχλευσης. Παρά το γεγονός πως έχει υπάρξει ήδη μακρό χρονικό διάστημα προετοιμασίας και παρά το γεγονός πως προβλέπεται μεταβατική περίοδος εναρμόνισης, η Βασιλεία ΙΙΙ αναμένεται να πιέσει τα όρια του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Τέλος, η αγορά των ακινήτων της Κίνας βρίσκεται σε κρίση. Η κινέζικη οικονομία προσπαθεί να απαγκιστρωθεί από την αγορά των ακινήτων. Έχει δημιουργηθεί μία φούσκα στην αγορά των ακινήτων, η οποία έχει αυξήσει κατακόρυφα τις τιμές τους. Πολλοί ζητούν να επανασχεδιαστεί η αγορά άμεσα, προκειμένου να αποφευχθεί μία εκτεταμένη κρίση, η οποία ενδέχεται να επηρεάσει και τις υπόλοιπες οικονομίες.
Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν, προκαλούν την έμμεση ανάμειξη των ΗΠΑ προς υποστήριξη της Ταϊβάν και συνεπώς δημιουργείται ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνα. Επιπροσθέτως, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας δεν έχει αφήσει την Κίνα ανεπηρέαστη. Η Κίνα δέχεται πιέσεις για να μεσολαβήσει και να διαπραγματευτεί με την Ρωσία, τον τερματισμό του πολέμου με την Ουκρανία.
Ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι η χώρα βρίσκεται επίσης σε κρίση στον τομέα των τεχνολογιών. Ήδη από τα τέλη του 2020, η Κίνα έχει μπει σε τροχιά καταστολής των ισχυρών τεχνολογικών επιχειρήσεων, επικαλούμενη τη ανησυχία που προκαλεί η μονοπωλιακή δραστηριότητα αυτών των εταιριών και η ασφάλεια των δεδομένων.
Αναφορικά με τις σχέσεις Ε.Ε και Κίνας μόλις πριν δύο χρόνια, το 2020, η Κίνα και η Ε.Ε ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της Συνολικής Συμφωνίας επί των Επενδύσεων. Η Συμφωνία έχει έκτοτε τεθεί σε αναστολή, και δεν έχει επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εξαιτίας της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους της Κίνας. Επίσης, η Ε.Ε προσφάτως κατέθεσε δύο προσφυγές κατά της Κίνας, με αφορμή αφενός την διακριτική στάση της Κίνας και τους εμπορικούς περιορισμούς αυτής κατά της Λιθουανίας, και αφετέρου εξαιτίας της απαγόρευσης κατά των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που κατέχουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας να προσφεύγουν στα δικαστήρια εκτός της Κίνας.
Έχοντας παραθέσει όλα τα παραπάνω δεδομένα, σκόπιμη κρίνεται η ερμηνεία τους τόσο σε οικονομικό, όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο για την ορθή εξαγωγή συμπερασμάτων.
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, η φιλοσοφία της κινέζικης ηγεσίας είναι στραμμένη στην διαρκή οικονομική ανάπτυξη. Όσο οι παραγωγικές μηχανές της είναι αναμμένες και όσο ο λαός της υποτάσσεται σε αυτή της την βούληση, τόσο περισσότερα προϊόντα θα εξάγει χάρη στο συγκριτικό πλεονέκτημα της, (τη φθηνή παραγωγή), τόσο θα αναπτύσσεται η οικονομία της, κι εν τέλει τόσο περισσότερο θα στηρίζονται σε αυτήν οι υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες. Έχει δημιουργήσει με αυτόν τον τρόπο, το δικό της καπιταλιστικό μοντέλο. «Κυβερνώντας» με αυτόν τον τρόπο το μεγάλο καράβι της οικονομίας, η Κίνα εξασφαλίζει το διπλωματικό πλεονέκτημα στο γεωπολιτικό σκηνικό.
Αυτό ήταν το μεγάλο σχέδιο της Κίνας, το οποίο για να κρατηθεί ζωντανό προϋπέθετε να μην σβήσουν ποτέ οι παραγωγικές της μηχανές. Έως ότου ένας απροσδόκητος παράγοντας, η παγκόσμια υγειονομική κρίση του Covid19, έσβησε τις μηχανές κι επιβράδυνε την παραγωγή. Φαίνεται επομένως πως το καπιταλιστικό μοντέλο της Κίνας, το οποίο πάσχιζε (αλλά δεν κατάφερε έως τώρα) να αναγνωριστεί ως «οικονομία αγοράς», περνάει πλέον κρίση.
Παράλληλα, στο γεωπολιτικό επίπεδο, αυτή η στάση στις παραγωγικές μηχανές της χώρας, δεν θα ήταν τόσο ανησυχητική, εάν δεν συνοδεύονταν από τα υπόλοιπα δυσοίωνα οικονομικά και μη γεγονότα. Την ίδια ώρα που πολλοί αναλυτές και οικονομολόγοι προμηνύουν και μία επερχόμενη οικονομική κρίση, η πολιτική κρίση της χώρας είναι εμφανής. Αυτό το συμπέρασμα, έρχεται να επιτείνει κυρίως η στάση του Xi Jinping, έπειτα από την επανεκλογή του, ο οποίος δηλώνει διατεθειμένος να αφοσιωθεί περισσότερο στην εθνική ασφάλεια, παρά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, κατά την διάρκεια της θητείας του αυτής. Έχει παρατηρηθεί και θεωρείται ιστορικά παγιωμένη τακτική, πως οι χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική δυσπραγία και ύφεση, στρέφονται στις εξωτερικές τους σχέσεις, σε γεωπολιτικές διαπραγματεύσεις και σε θέματα εθνικής ασφάλειας, ως αντιστάθμισμα στην οικονομική ύφεση. Οι γεωπολιτικές προκλήσεις έχουν πλέον έρθει στην επιφάνεια.
Αναφορικά με τις συνεργασίες της και τις σχέσεις με τις γείτονες χώρες και τις λοιπές μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, η Κίνα διατηρεί στάση σιδηράς κυρίας. Έχοντας επεκτατικές κατά βάση βλέψεις και επιθυμώντας την πρωτοκαθεδρία στο γεωπολιτικό σκηνικό, προσπαθεί να αναμετρηθεί με τις αντίπαλες κυρίες, τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς όμως παράλληλα να χάσει το πλεονέκτημα των διπλωματικών σχέσεων μαζί τους.
Εντός της Ε.Ε υπάρχουν χώρες με τις οποίες μεμονωμένα, η Κίνα διατηρεί πολύ καλές και φιλικές σχέσεις, αλλά και χώρες με τις οποίες βρίσκεται σε χρόνια αντιπαράθεση. Από την άλλη πλευρά, η Ένωση έχει σίγουρα ανάγκη την συνεργασία με την Κίνα, η οποία ελέγχει την παραγωγή κι επεξεργασία κρίσιμων πρώτων υλών, και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις επενδύσεις της. Είναι όμως μεγάλη και η σημασία της Ε.Ε για την ίδια την Κίνα, αφού συνιστά σημαντικό εμπορικό της εταίρο και εισαγωγέα. Η Ε.Ε προσπαθούσε έως πρόσφατα κατά κύριο λόγο να διατηρήσει τις καλές σχέσεις και τα προσχήματα στις σχέσεις της με την Κίνα. Ο συνασπισμός της Κίνας με την Ρωσία φαίνεται να έχει στοιχίσει στην Ε.Ε, η οποία όχι μόνο προσπαθεί να δημιουργήσει την δική της δεξαμενή κρίσιμων πρώτων υλών, αλλά παράλληλα δεν φοβάται και την απευθείας σύγκρουση με την Κίνα, όπως φάνηκε από την κατάθεση των δύο προσφυγών της Ε.Ε.
Οι σχέσεις της Κίνας με τις Η.Π.Α από την άλλη, είναι κατά βάση ανταγωνιστικές. Πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για έναν δεύτερο ψυχρό πόλεμο. Οι σχέσεις των δύο είναι ιδιαίτερα τεταμένες το τελευταίο διάστημα, εξαιτίας της διαφωνίας τους για το κράτος της Ταιβάν. Χαρακτηριστικό είναι πως και οι δύο χώρες επενδύουν σε ναυτικά προγράμματα. Η Κίνα μάλιστα, δεν φημιζόταν για τις ναυτικές της δυνάμεις, παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει πολλά χρήματα στην ανάπτυξη του στόλου της.
Εν κατακλείδι, το γεωπολιτικό σκηνικό φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα ρευστό. Οι διπλωματικές σχέσεις και τα ανταγωνιστικά μπλοκ που μπορούμε να εντοπίσουμε, είναι επιρρεπή σε ένοπλες συγκρούσεις. Το παραπάνω μας διδάσκει και το παράδειγμα της Ρωσίας. Το ακόμη πιο σημαντικό, είναι πως η Αμερική και η ΕΕ, συνειδητοποιούν το μεγάλο πλεονέκτημα τους αυτή την χρονική στιγμή έναντι της Κίνας, η οποία βιώνει την απόλυτη εσωτερική κρίση. Προσπαθούν να δείξουν τα δόντια τους στον μεγαλύτερο ανταγωνιστή τους, και έπειτα θα επιστρέψουν στην γνώριμη μεταξύ τους μάχη, για την πρωτοκαθεδρία.
Τέλος, αυτή την στιγμή η Κίνα πλήττεται τριπλά. Αρχικά, μέσω της εσωτερικής πολιτικής κρίσης που βιώνει και από τις προσπάθειες της αναχαίτισης της οικονομικής ύφεση και τέλος τις προσπάθειες για εδραίωση της θέσης της στο γεωπολιτικό σκηνικό. Αυτό όμως που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι πως το μοντέλο του καπιταλισμού, δεν απαιτεί ανταγωνιστές, αλλά δρώντες με συγκριτικό πλεονέκτημα, οι οποίοι καταλήγουν συναγωνιστές. Ο ανταγωνισμός σε ένα τέτοιο πολιτικό-οικονομικό κίνημα (ενν. ο καπιταλισμός), θα σήμαινε τον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό αφανισμό του κάθε κράτους που θα εισερχόταν σε ύφεση.
Βιβλιογραφία
Think Tank, European Parliament. (2015). Granting of market economy status to China An analysis of WTO law and of selected WTO Members’ policy: in-depth analysis. διαθέσιμο στο https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_IDA(2015)571325
Hix S. (2009).Το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταίχμιο. Σελ.94-110
Tonveronachi M. (2014). Η ΕΚΤ και η ενιαία ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά — µια πρόταση για την επισκευή κατά το ήμισυ ενός ελαττωματικού σχεδιασμού.Levy Economics Institute of Bard College. διαθέσιμο στο https://www.levyinstitute.org/pubs/ppb_137GR.pdf
Γκλαβίνης Παναγιώτης. (2009). Διεθνές οικονομικό δίκαιο. Εκδόσεις Σάκκουλα σελ. 350-408, 445-472,515-540
Οικονόμου Μαρίας Νεκταρίας. (2022). Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Η παγκόσμια οικονομική προοπτική υπό το πρίσμα της πανδημίας του κορονοϊού (COVID-19). διαθέσιμο στο https://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/27746
Σμυρνή, Κωνσταντίνα. (2017b). Γεωγραφικές και πολιτικές διαστάσεις των εταιρικών σχέσεων εμπορίου και επενδύσεων. [ΑΙΓΑΙΟΥ]. Διαθέσιμο σε https://hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/17974
ΧΕΡΝΤΕΓΚΕΝ ΜΑΤΙΑΣ (2019) ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ IANOS. Σελ.369-399, 437-445, 449-460,467-472
Bankingnews.gr. (2022). Εμπορικός πόλεμος ΕΕ – Κίνας; – Ευρωπαϊκή αγωγή στον ΠΟΕ για περιορισμούς της Κίνας στις εισαγωγές από Λιθουανία. Διαθέσιμο σε: https://www.bankingnews.gr/index.php?id=655282
Ertnews.gr. (2022). Ψηφιακό γουάν ή e-CNY: Τι είναι και πως λειτουργεί το νέο ψηφιακό νόμισμα της Κίνας Διαθέσιμο σε:https://www.ertnews.gr/eidiseis/mono-sto-ertgr/psifiako-goyan-i-e-cny-ti-einai-kai-pos-leitoyrgei-to-neo-psifiako-nomisma-tis-kinas/
Naftemporiki.gr. (2022). Προσφυγή της ΕΕ στον ΠΟΕ κατά της Κίνας για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Διαθέσιμο σε https://www.naftemporiki.gr/kosmos/1299469/prosfygi-tis-ee-ston-poe-kata-tis-kinas-gia-ta-diplomata-evresitechnias/
Naftemporiki.gr. (2022). ΗΠΑ – Κίνα: Η επόμενη μεγάλη σύγκρουση; Διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/kosmos/1391614/ipa-kina-i-epomeni-megali-sygkroysi/
Newmoney.gr (2022). Η Κίνα προσπαθεί να «ξεφουσκώσει» την αγορά ακινήτων με ένα επικίνδυνο οικονομικό πείραμα. Διαθέσιμο σε: https://www.newmoney.gr/roh/bloomberg/i-kina-prospathi-na-xefouskosi-tin-agora-akiniton-me-ena-epikindino-ikonomiko-pirama/
Πηγή εικόνας: https://unsplash.com/photos/5h_dMuX_7RE