Η Ιστορία των πυραύλων, Β Μέρος

Γράφει ο Μάνος Δραγώγιας

Η ταχύτητα με την οποία ο ανθρώπινος νους οδεύει προς την κατανόηση και εξήγηση των φυσικών φαινομένων- σε σχέση πάντοτε με την άρρηκτη σχέση του ανθρώπου με την ιστορία- οδήγησε γρήγορα και αναπόφευκτα σε συνειδητοποιήσεις και εντός του πεδίου των μαχών. Ας δούμε όμως στη συνέχεια τι επακολούθησε στις Ινδίες όπου οι πύραυλοι διατήρησαν την εύνοια των ιθαγενών, στα χέρια των οποίων εξελίχθηκαν, για τις συνθήκες εκείνης της εποχής, σε επίφοβο όπλο.

Περί τα τέλη του 18^ου αιώνα ο στρατός του ηγεμόνα της Mysaris, Haider Ali, είχε κάποιους «βολιδοβολιστές» ενώ ο γιός του μαχαραγιά εκείνου, ο Tipu Sahib, αύξησε τον αριθμό σε 5000. Οι στρατιώτες εκείνοι χρησιμοποιούσαν βολίδες, βάρους 5-6kg, αποτελούμενες από έναν σιδερένιο σωλήνα μήκους 20cm, με διάμετρο 4cm. Ως γόμωση χρησιμοποιούνταν η πυρίτιδα. Ο σωλήνας ήταν στερεωμένος σε ένα στέλεχος από ξύλο μπαμπού. Η εμβέλειά τους έφτανε περίπου στα 800m.

Ο Tipu Sahib σκοτώθηκε κατά την πολιορκία του Serigipatam το 1799, σε επίθεση κατά των Άγγλων κατακτητών. Όμως ο εντυπωσιακός τρόπος με τον οποίο οι Ινδοί χειρίζονταν τους πυραύλους εκείνους, είχε προξενήσει τρομερή έκπληξη στους Άγγλους, οι οποίοι στους πυραύλους εκείνους απέδιδαν τις σοβαρές απώλειες του πεζικού και του ιππικού τους. Χαρακτηριστικά, από μία μόνο βολίδα των Ινδών, «τρείς άνδρες μας σκοτώθηκαν και άλλοι τέσσερις τραυματίστηκαν», όπωςανέφερε ο συνταγματάρχης Gerard του Βρετανικού στρατού των Ινδών

Οι λεπτομέρειες εκείνες -με τη γνωστοποίησή τους στην Αγγλία- δημιούργησαν ιδιαίτερη αίσθηση. Ένας νεαρός Άγγλος 29 ετών, ο William Congreve άρχισε να μελετά συστηματικά τους πολεμικούς πυραύλους. Βοηθούμενος στο τεχνικό μέρος από τον πατέρα του, υποστράτηγο sir William Congreve, στον οποίο είχαν ανατεθεί σχετικές έρευνες εκ μέρους του Βασιλικού Εργαστηρίου του Wuswich, δεν άργησε να καταλήξει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Ο Congreve κατασκεύασε πυραύλους εμβέλειας 2000m, οι οποίοι δοκιμάστηκαν επιτυχώς σε μια επίδειξη ενώπιον του πρίγκηπα – αντιβασιλέα, του πρωθυπουργού και των λόρδων του Ναυαρχείου. Ήταν ευρέως γνωστό ότι η Αγγλία εκείνη την εποχή είχε ιδιαίτερη ανάγκη από ένα μυστικό όπλο. Το 1805 ο Μέγας Ναπολέων απείλησε με εισβολή το «έθνος των ψιλικατζήδων», όπως περιφρονητικά αποκαλούσε τους Άγγλους. Ας σταθούμε όμως προς στιγμήν στις ιδιοτροπίες της ιστορίας. Το νησί των Άγγλων, απειλούνταν τότε με εισβολή από ένα δικτάτορα με κοσμοκρατορικές βλέψεις από την ίδια ακτή της Γαλλίας, από την οποία απειλήθηκε και κατά τον Β’Π.Π. Ενώ όμως στην τελευταία αυτή περιπέτεια κάτοχος του μυστικού όπλου των πυραύλων V₁ και V₂ ήταν ο εχθρός των Άγγλων, ο Χίτλερ, το 1805 κάτοχοι του μυστικού όπλου, το οποίο και τότε ήταν ένας πύραυλος, ήταν οι ίδιοι οι Άγγλοι.

Οι προετοιμασίες του Ναπολέοντα για την εισβολή στην αγγλική μητρόπολη, είχαν προχωρήσει. Τα γαλλικά στρατεύματα, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί  στο στρατόπεδο της Βουλώνης, περίμεναν την διαταγή για να επιβιβαστούν στα- συγκεντρωμένα στον λιμένα- πλοία. Κατά την κρίσιμη εκείνη στιγμή οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τους πυραύλους Congreve. Το πείραμα όμως απέτυχε. Οι μαούνες από τις οποίες πρόκειται να εξαπολυθούν οι βολίδες, χτυπήθηκαν από ισχυρή τρικυμία. Με αυτό τουλάχιστον το επιχείρημα δικαιολόγησε ο Congreve την αποτυχία. Έγινε και δεύτερη απόπειρα αλλά η εκτόξευση πέτυχε μόνο από δύο μαούνες.

Μια Τρίτη απόπειρα χρήσης του «μυστικού όπλου» έγινε μετά από ένα έτος, το βράδυ της 8^ης Οκτωβρίου 1806. Δεκαοκτώ πλοία μικρού εκτοπίσματος χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση εκείνη ενώ 200 πύραυλοι εκσφενδονίστηκαν εντός μισής ώρας σε απόσταση 800m. Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν πολλές εστίες φωτιάς από τις εκρήξεις στην Βουλώνη, επί της απέναντι γαλλικής ακτής. Οι φωτιές όμως αυτές γρήγορα κατασβήστηκαν χωρίς να υπάρξουν σοβαρές στρατιωτικές συνέπειες. Άλλωστε η νίκη του Nelson κατά των ναυτικών δυνάμεων των Ισπανών και Γάλλων στο Trafalgar εξασφάλισε στην Αγγλία την κυριαρχία της θάλασσας και έτσι ο αυτοκράτορας των Γάλλων εγκατέλειψε το σχέδιο της εισβολής.

Εντωμεταξύ οι Άγγλοι είχαν αναθαρρήσει από την πρώτη δοκιμαστική χρησιμοποίηση των πυραύλων. Το επόμενο έτος τους χρησιμοποίησαν προς νέα εκφοβιστική επίδειξη στην Κοπεγχάγη. Τα πολεμικά πλοία των Άγγλων εξαπέλυσαν 25 – 40 χιλιάδες πυραύλους. Η πρωτεύουσα της Δανίας έγινε παρανάλωμα του πυρός.

Οι επιτυχίες του Πολεμικού Ναυτικού των Άγγλων με τους πυραύλους κίνησαν το ενδιαφέρον και του στρατού της ξηράς. Το 1812 συγκροτήθηκε η πρώτη Βρετανική ταξιαρχία βολιδοβολιστών και αφού εκπαιδεύτηκαν για ένα ολόκληρο έτος στην χρήση του νέου όπλου, συμμετείχαν στη μάχη της Λειψίας και σε όλες τις επόμενες μάχες, οι οποίες ακολούθησαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Ο Congreve, ο κατασκευαστής των πυραύλων, τιμήθηκε με ένα αξίωμα στην αυλή του πρίγκηπα – αντιβασιλέα, εξελέγη μέλος της Royal Society of England Academy – Αγγλικής Ακαδημίας των Επιστημών- προήχθη στον βαθμό του αντισυνταγματάρχη του πυροβολικού του Αννόβερο ενώ εξελέγη και μέλος του Αγγλικού Κοινοβουλίου.

Μέσα σε ένα χρόνο ο εφευρέτης έγινε αποδέκτης όλων αυτών των αλλεπάλληλων τιμών και η εφεύρεση, δηλαδή οι πύραυλοι, συνέχισε τη λαμπρή της σταδιοδρομία στο πεδίο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Επακολούθησε ο πόλεμος των Άγγλων με την αμερικανική αποικία τους, η οποία διεκδικούσε την ανεξαρτησία της. Ήταν ο πόλεμος από τον οποίο ως νέα δύναμη ξεπρόβαλαν οι Η.Π.Α. Έπειτα από εχθροπραξίες ενός έτους, κατά τις οποίες η πλάστιγγα έκλινε πότε προς τη μία και πότε προς την άλλη μεριά, χωρίς να μπορεί κάποια δύναμη να επιτύχει κάποιο αποτελεσματικό πλήγμα, οι Άγγλοι αποβίβασαν δύναμη 4500 χιλ. ανδρών στον κόλπο του Chesapeake, πλησίον της Washington. Το εκστρατευτικό σώμα υπερτερούσε αριθμητικά, αλλά δεν είχε το εκπαιδευτικό επίπεδο των στρατιωτών. Κατά τη μάχη, οι Άγγλοι έθεσαν σε λειτουργία τους πυραύλους τους. Δύο συντάγματα των Αμερικανών διασκορπίσθηκαν. Η αποψιλωθείσα πτέρυγα των Αμερικανών υπερφαλαγγίστηκε. Οι Άγγλοι βάδισαν κατά της Washington. Ο πρόεδρος Madison κατόρθωσε να διαφύγει την τελευταία στιγμή. Η αμερικανική πρωτεύουσα καιγόταν.

Ένα μήνα αργότερα ο αγγλικός στόλος επιτέθηκε κατά της Βαλτιμόρης και βομβάρδισε με πυραύλους το φρούριο McKendry, το οποίο προστάτευε την πόλη. Αυτή την φορά μπροστά στην πεισματώδη αντίσταση, οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Το άγριο όμως θέαμα των μαινόμενων πυραύλων είχε προξενήσει ζωηρή εντύπωση σε έναν Αμερικανό ονόματι Francis Scott Key, ο οποίος βρισκόταν ως αιχμάλωτος πολέμου σε ένα από τα αγγλικά πολεμικά πλοία. Υπό το κράτος των εντυπώσεων που του άφησαν τα θανατηφόρα εκείνα πυροτεχνήματα, ο ευφάνταστος Αμερικανός, έγραψε αργότερα ένα φλογερό πατριωτικό ποίημα, την αστερόεσσα σημαία. Το ποίημα εκείνο έμελλε να γίνει ο εθνικός ύμνος των Αμερικανών. Γνωστός είναι κυρίως ο αρχικός στίχος της πρώτης στροφής, «Ω Πέστε, μπορείτε να δείτε στις πρώτες ακτίνες της αυγής…..». Πολλοί Αμερικανοί δεν προχωρούν παρακάτω και έτσι ξέχασαν την θέση που κατέχουν οι πύραυλοι στον εθνικό τους ύμνο. Και όμως για τους πυραύλους και την «ερυθρά λάμψη» τους μιλά μια από τις επόμενες στροφές του εθνικού τους ύμνου, «Και η ερυθρά λάμψη των πυραύλων, οι βόμβες οι οποίες εκρήγνυνται στον αέρα, έδειχναν μέσα στη νύχτα ότι η σημαία εξακολουθούσε πάντοτε να κυματίζει».

Και όμως οι πύραυλοι του Congreve δεν ήταν ουσιαστικά παρά μεγάλες ρουκέτες πυροτεχνήματος, βάρους 6 – 20kg και εμβέλειας 2500 – 3000m. Παρόλες τις προσπάθειες του ο Congreve δεν κατόρθωσε να επινοήσει ασφαλέστερο μέσο για τη σταθεροποίηση της τροχιάς τους από το αρχικό κοντάρι, που το μήκος του έφθανε ενίοτε 4,5m. Και η ευστοχία τους ήταν τόσο αμφίβολη, ώστε κατ’ επανάληψη οπισθοδρομούσαν και έπλητταν τους ίδιους τους χειριστές. Ο Congreve, προτίμησε να στρέψει το ενδιαφέρον του προς άλλες κατευθύνσεις. Ασχολήθηκε με τον θωρακισμό των πλοίων, με το πυροβολικό, με την τυπογραφία και επιχείρησε να κατασκευάσει ακόμη και μία μηχανή, η οποία να εξασφαλίζει αεικίνητο. Ωστόσο οι πύραυλοι τον είχαν καταστήσει τόσο δημοφιλή, ώστε τα πρώτα πυρεία που κατασκευάστηκαν στην Αγγλία και άναβαν δια της τριβής ονομάστηκαν «σπίρτα Congreve».

Ακολούθησε μια μακρά περίοδος κατά την οποία οι ρουκέτες έβρισκαν εφαρμογή μόνο στα πυροτεχνήματα. Η ιστορία των πυραύλων έχει βέβαια συναρπαστική συνέχεια, ο πύραυλος όμως στα σημερινά στάδια της εξέλιξης του, έγινε το μεταφορικό μέσο προς το διάστημα. Από αυτή την άποψη ενδιαφέρει περισσότερο αυτή τη στιγμή. Ένας από τους σκοπούς του παρόντος άρθρου σε σχέση με την επιστήμη της Σύγχρονης Αστροναυτικής, είναι ο συγχρονισμός της με την επικαιρότητα. Το ευρύ κοινό πλέον γνωρίζει τους μεγάλους πρωτοπόρους της Αστροναυτικής και έχει αποτυπώσει στη μνήμη του τα ονόματα τους.

Με την πάροδο των χρόνων νέοι επιστήμονες εκμεταλλευόμενοι στο έπακρο την εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων, διεύρυναν εκ νέου τις ανακαλύψεις στον τομέα της μηχανικής επιστήμης γενικότερα. Η βιομηχανική παραγωγή όπλων και η ανάγκη των κρατών για επένδυση μεγάλου μέρους του κρατικού προϋπολογισμού και των εσόδων τους στα πρώτα εξοπλιστικά προγράμματα της εποχής, υπήρξαν ένα ακόμη μεγάλο κίνητρο για να ασχοληθούν και να αφιερώσουν ορισμένοι από τους επιφανέστερους επιστήμονες την γνώση και τις νέες τους ανακαλύψεις.

Το πρόσχημα, προφανώς ήταν η κρατική και έπειτα η εθνική υπεροχή που θα καθιστούσε αυτούς και τους ομοεθνείς τους κυρίαρχους στην Ευρωπαϊκή ή ακόμη και παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Εξάλλου, κάπως έτσι κινήθηκε και καρποφόρησε μία άλλη μεγάλη ανακάλυψη της πιο σύγχρονης εποχής μας. Η διάσπαση του ατόμου και η ατομική ενέργεια. Πριν πέσει η πρώτη ατομική ενέργεια (βόμβα) κατά της Χιροσίμας-Ναγκασάκι και αυτό ακόμη το όνομα του Albert Einstein, μόλις και μετά βίας ήταν γνωστό έξω από τους επιστημονικούς κύκλους της εποχής.

Πηγές;

• Bergé P. & associés (2014), Livres Anciens & Modernes Autographes & Manuscripts. Διαθέσιμο σε: https://cdn.drouot.com/d/catalogue?path=berge/18062014/berge_18062014_bd.pdf

• Cartwright Μ., Υγρό Πυρ, World History Encyclopaedia, μτφρ. Kioufentzoglou Ath.. Διαθέσιμο σε: https://www.worldhistory.org/trans/el/1-16532/

• Μπαϊράμη Π., Εισαγωγή στους πυραύλους. Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Τμήμα Μαθηματικών, Πτυχιακή εργασία. Διαθέσιμο σε: https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/23854/%CE%95%CE%99%CE%A3%CE%91%CE%93%CE%A9%CE%93%CE%97%20%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A3%20%CE%A0%CE%A5%CE%A1%CE%91%CE%A5%CE%9B%CE%9F%CE%A5%CE%A3%20%CE%A0%CE%A4%CE%A5%CE%A7%CE%99%CE%91%CE%9A%CE%97_ver_10.pdf?sequence=3&isAllowed=y

• Travis T. S. (2009), Introduction to Rocket Science and Engineering, CRC Press.

Πηγή εικόνας:

https://www.ptisidiastima.com/wp-content/uploads/2019/09/V-2-rocket.png