Γράφει η Αγάπη Θεοδωρίδου
Η θαλάσσια πειρατεία είναι ένα σοβαρό ζήτημα, που διαιωνίζεται και απασχολεί την ανθρωπότητα ανά τους αιώνες. Για τη διεθνή κοινότητα, αποτελεί αδίκημα, το οποίο περιγράφεται στα άρθρα 101 και 15 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982 και της Σύμβασης της Γενεύης 1958 περί της ανοιχτής θάλασσας, αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, ο χαρακτηρισμός των πράξεων, που συνιστούν πειρατεία, έχουν διττό ορισμό. Πρώτον, ως πειρατεία λογίζεται κάθε πράξη βίας, κατάληψης ή καταστροφής, που πραγματοποιείται από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ενός ιδιωτικού πλοίου εναντίον άλλου πλοίου, το οποίο βρίσκεται είτε στην ανοιχτή θάλασσα, είτε σε θαλάσσια περιοχή, που δεν υπόκειται σε καμία κρατική δικαιοδοσία. Δεύτερον, ως πειρατεία θεωρείται κάθε πράξη κατοχής ή χρησιμοποίησης ενός πλοίου, όταν είναι γνωστό στο άτομο που τη τελεί ότι η πράξη αυτή θα προσδώσει στο πλοίο πειρατικό χαρακτήρα.
Έχοντας δώσει παραπάνω έναν ορισμό για την πειρατεία, σειρά έχει μία σύντομη ιστορική αναδρομή στις απαρχές του φαινομένου. Οι πρώτες αναφορές περιστατικών πειρατείας καταγράφονται τον 14ο αιώνα π.Χ. και αφορούν πράξεις, που διαδραματίζονταν στην περιοχή του Αιγαίου και της Μεσογείου. Μάλιστα, οι πιο γνωστοί πειρατές της εποχής ήταν οι Φοίνικες, οι Ιλλυριοί και οι Τυρρηνοί. Επιπλέον, πλήθος αρχαίων κειμένων, όπως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, περιλαμβάνουν εξιστορήσεις σχετικών περιστατικών. Ποια ήταν όμως, τα χαρακτηριστικά της αρχαίας πειρατείας, όπως προέκυψαν από τις μακροχρόνιες συλλογές στοιχείων; Αρχικά, η πειρατεία ήταν συνώνυμο της κλοπής και εμπορίας αγαθών, που άρπαζαν οι πειρατές από αιχμαλωτισμένα πλοία. Ωστόσο, οι άνθρωποι ωθούνταν σε αυτές τις πράξεις κυρίως για λόγους επιβίωσης και όχι αποκόμισης κέρδους.
Εν αντιθέσει με τους αρχαίους πειρατές, οι σύγχρονοι αποσκοπούν με τις πράξεις τους κυρίως στην αποκόμιση κέρδους. Είναι οργανωμένοι και πλήρως εξοπλισμένοι με προηγμένα όπλα και πυρομαχικά. Βασίζονται στην τεχνολογία επί του σκάφους, δηλαδή χρησιμοποιούν επιτραπέζιους υπολογιστές, ραντάρ ή οποιοδήποτε άλλο μέσο, για να αποκτήσουν πρόσβαση στα συστήματα των πλοίων. Χρησιμοποιούν ελαφριά και γρήγορα μηχανοκίνητα σκάφη για να πλησιάσουν τον «στόχο» τους. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, στην Έκθεση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών το 2003, προτάθηκε ο όρος «πειρατεία» να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τον όρο «ένοπλη ληστεία». Επιπρόσθετα, επιδίδονται σε πειρατεία αγαθών υψηλής εμπορικής αξίας όπως, ναρκωτικά, λάδι, αλκοόλ, ακριβά ενδύματα και αντίκες. Ωστόσο, δεν περιορίζονται μόνο στα αγαθά. Σε πολλές περιπτώσεις προβαίνουν σε απαγωγή ολόκληρου του πληρώματος, έως ότου ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους. Σε όλες αυτές τις αλλαγές έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο η εξέλιξη της τεχνολογίας και της οικονομίας. Μάλιστα, για πολλούς πλέον η σύγχρονη πειρατεία είναι συνώνυμο της τρομοκρατίας.
Ακόμη, ενδιαφέρον αποτελούν οι περιοχές, όπου δραστηριοποιούνται κυρίως οι πειρατές. Οι περιοχές αυτές είναι: τα Στενά της Malacca, η θάλασσα της Νότιας Κίνας, το Μπενίν, η Νιγηρία, η Ινδονησία, η Αραβική θάλασσα, η Σομαλία και ο Κόλπος της Γουινέας.
Τα Στενά της Malacca ελκύουν φαινόμενα πειρατείας, καθώς «ανοίγουν τον δρόμο» προς τη Διώρυγα του Σουέζ, την Αίγυπτο και την Ευρώπη. Ωστόσο, παρατηρούνται προσπάθειες συνεργασίας μεταξύ των αρχών της Ινδονησίας, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης για την καταστολή του εγκλήματος. Επιπλέον, μία περιοχή, που φιλοξενεί βίαιες πράξεις πειρατών, είναι η θάλασσα της Νότιας Κίνας, όπου και σε αυτή την περίπτωση η χώρα που πλήττεται είναι η Μαλαισία. Μία ακόμα πληγείσα από την πειρατεία περιοχή είναι το Μπενίν, όπου έχουν γίνει κάποιες ενέργειες από τον ΙΜΟ για την καταπολέμηση της πειρατείας, ωστόσο δεν έχουν αποδώσει θεαματικά αποτελέσματα.
Η Νιγηρία με τη σειρά της, χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο επικίνδυνες περιοχές για τη θαλάσσια μεταφορά φορτίου. Μάλιστα, στην περιοχή απουσιάζει η παροχή υψηλής ασφαλιστικής κάλυψης για τα εμπορεύματα, γεγονός που οξύνει την εμφάνιση του φαινομένου. Αντιθέτως, στην Ινδονησία, τους πρώτους μήνες του 2021 εντοπίστηκαν μόνο δύο αγκυροβολημένα σκάφη. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στη συνεργασία ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ Ινδονησίας και του Διεθνούς Γραφείου Ναυσιπλοΐας (IMB). Επιπλέον, η πειρατεία στον Κόλπο του Ομάν στην Αραβική Θάλασσα έχει περιοριστεί, εξαιτίας των δράσεων τω Διεθνών Οργανισμών.
Η Σομαλία βίωσε δραματικά πειρατικά φαινόμενα. Η εμφάνισή τους ήταν απότοκο της ακραίας φτώχειας, του εμφυλίου πολέμου και της κυβερνητικής αστάθειας. Για τον περιορισμό του φαινομένου στην περιοχή σημαντική ήταν η δράση της διεθνούς κοινότητας. Πρώτον, προέβη στην πρόληψη και καταστολή της πειρατείας στην ανοιχτή θάλασσα, μέσω πολεμικών πλοίων διαφόρων κρατών, που είτε δρουν αυτόνομα, είτε στο πλαίσιο διεθνών επιχειρήσεων, τα οποία ασκούν ελέγχους. Δεύτερον, «διείσδυσε» στην αιγιαλίτιδα ζώνη της Σομαλίας για τον έλεγχο και την καταπολέμηση της πειρατείας, εφόσον δόθηκε η συναίνεση του προλεχθέντος παράκτιου κράτους. Τρίτον, διαμορφώθηκε ένα νέο πλαίσιο για την άσκηση δικαιοδοσίας, το οποίο συμφωνήθηκε μεταξύ ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου, Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κένυας, Σεϋχελλών, Μαυρικίου και Τανζανίας για την εκδίκαση των υπόπτων.
Η περιοχή, που σημείωσε το 2021 τις περισσότερες πειρατικές δραστηριότητες είναι ο Κόλπος της Νέας Γουινέας, καθώς είναι ένας από τους πιο σημαντικούς εμπορικούς δρόμους, που αποτελούν πόλο έλξης δεξαμενοπλοίων αργού πετρελαίου, που κατευθύνονται προς την Ευρώπη και την Αμερική. Ενώ σημειώθηκε μία μικρή μείωση της πειρατείας στα τέλη του 2021, παρατηρήθηκε αύξησητης βαρβαρότητας των πειρατών.
Έχοντας αναλύσει τις περιοχές δραστηριοποίησης των πειρατών και κάποιες ενέργειες της διεθνούς κοινότητας, ποιά είναι η στάση της γενικά απέναντι σε αυτό το φαινόμενο; Πρέπει να λεχθεί ότι το εθιμικό δίκαιο αντιμετώπιζε των πειρατή ως εχθρό της ανθρωπότητας. Μάλιστα, στη σύγχρονη εποχή, προβλέπεται η συνεργασία των κρατών για την καταστολή της πειρατείας, η δημιουργία διεθνών μηχανισμών πρόληψης από τα Ηνωμένα Έθνη και η διεθνή ποινική δικαιοδοσία που διαθέτουν όλα τα κράτη ως προ της πειρατεία. Ωστόσο, η πειρατεία είναι ακόμα υπαρκτή και πλήττει την ανθρωπότητα.
Παρακάτω θα αναλύσουμε κάποιους τρόπους καταστολής του προαναφερθέντος εγκλήματος. Αρχικά, θα πρέπει να θεσπιστεί ένα πιο αυστηρό νομικό σύστημα κατά της πειρατείας. Επιπλέον, συστήματα ασφαλούς πλοήγησης και ενσωματωμένα ραντάρ, που εντοπίζουν περιοχές με πιθανό κίνδυνο πειρατείας, διαμορφώνουν ανάλογες διαδρομές και ειδοποιούν για μία επικείμενη επίθεση, θα συνεισφέρουν ιδιαίτερα στην ασφαλή πλοήγηση. Ένας άλλος τρόπος, που δύναται να συνδυαστεί με τους παραπάνω, είναι η εκπαίδευση του πληρώματος, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες. Τέλος, δύνατο να χρησιμοποιηθούν ιδιώτες ένοπλοι φρουροί, οι οποίοι σε συνδυασμό με την υιοθέτηση των παραπάνω προτάσεων, μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά το φαινόμενο της πειρατείας, όπως προέκυψε και από την στρατηγική που ακολουθήθηκε στη Σομαλία.
Τέλος, όπως προκύπτει από όσα έχουν λεχθεί, η πειρατεία λογίζεται ως ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας για το οποίο γίνονται υπεράριθμες προσπάθειες, ώστε να εξαλειφθεί. Κλειδί για την αντιμετώπισή του είναι η συνεργασία μεταξύ των κρατών σε συνδυασμό με την καθοδήγηση της διεθνούς κοινότητας.
ΠΗΓΕΣ
- Πηγή εικόνας: Economy & Politics, “Maritime Piracy in West Africa”, 16.02.2016. Διαθέσιμο σε:https://wsimag.com/economy-and-politics/19514-maritime-piracy-in-west-africa?fbclid=IwAR1JF85a8DVgfC3jwXjzHCsH8j-hnC_fWKCVWNLhg9emOiU3fWxJbhqNyrI
- “Evolution of piracy at sea: pirates in maritime 2020”, Marine Digital.Διαθέσιμο σε:https://marine-digital.com/article_pirates
- “Gulf of Guinea remains world’s piracy hotspot in 2021, according to IMB’s latest figures”, International Chamber of Commerce, April 14, 2021. Διαθέσιμο σε: https://iccwbo.org/media-wall/news-speeches/gulf-of-guinea-remains-worlds-piracy-hotspot-in-2021-according-to-imbs-latest-figures/
- MI News Network,“10 Maritime Piracy Affected Areas around the World”,Marine Insight, August 31, 2021. Διαθέσιμοσε: https://www.marineinsight.com/marine-piracy-marine/10-maritime-piracy-affected-areas-around-the-world/
- Ρούκουνας Εμμανουήλ, “Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο”, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, 2η έκδοση, σελ. 300-302.