Γράφει η Χριστίνα Λάσπα
Η Βαλκανική χερσόνησος έχει αποκαλεστεί από τον Γκαίτε “το μυστικό εργαστήρι του Θεού,” καθώς έχει απασχολήσει την διεθνή σκηνή τόσο για τον γεωπολιτικό, όσο και για τoν ιστορικό της ρόλο. Οι γλωσσικές, θρησκευτικές, και εθνικές διαφορές των λαών των Βαλκανίων οδήγησαν στην δημιουργία νέων, μικρότερων κρατών. Ωστόσο, συχνά παρατηρούνται εντάσεις μέχρι και σήμερα, καθώς τα σύνορα είναι διεκδικούμενα και υπό αμφισβήτηση. Κράτη όπως το Κόσοβο έχουν βιώσει πολλά χρόνια συγκρούσεων, συρράξεων και πολέμων, προκειμένου να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους απέναντι στις επικείμενες απειλές των υπολοίπων κρατών. Οι σχέσεις του Κοσόβου με την Σερβία έχουν περάσει από αρκετές διακυμάνσεις, ενώ αρκετοί ήταν οι εξωτερικοί παράγοντες που επηρέασαν τις εξελίξεις μεταξύ των δύο κρατών.
Ο ρεαλισμός, αξιώνει τις τάσεις της ανθρώπινης φύσης που ενισχύουν τις πεποιθήσεις και αξίες της ανεξαρτησίας για την αυτοδιάθεση των λαών. Το νεοσύστατο κράτος, αντιμετωπίζει προκλήσεις μέχρι και σήμερα ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ενεργό γεωπολιτικό πεδίο συγκρούσεων. Δύο αιώνες μετά την θεσμοθέτηση της έννοιας της ισορροπίας δυνάμεων στο Συνέδριο της Βιέννης (1814-1815), η ιστορία των κρατών αποδεικνύει ότι η ισορροπία δεν υφίσταται στον σύγχρονο κόσμο. Τα διλήμματα ασφαλείας εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο των κινήτρων για την δημιουργία των στρατηγικών των κρατών, που δημιουργούν νέες συγκρούσεις.
Βιαιοπραγίες σημειώνονται στο Κόσοβο σε ολόκληρο τον 20ο αιώνα ιδιαίτερα στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913). Το 1945 αποτελεί σημαντικό έτος στην μακροχρόνια ιστορία της απόσχισης του Κοσόβου, καθώς ανακοινώθηκε για πρώτη φορά η ανεξαρτησία του. Δύο δεκαετίες αργότερα, το 1974 το πολιτικό καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου μεταβλήθηκε, αναβαθμίστηκε εν όψει του νέου γιουγκοσλαβικού συντάγματος, και παρείχε σημαντικά πολιτικά δικαιώματα στους πολίτες του. Το μικρό κράτος, κατείχε εξουσίες μιας πλήρους δημοκρατίας όπως κεντρική τράπεζα, ομοσπονδιακή προεδρία, αστυνομικό σώμα.
Η δεκαετία του 1980 ήταν αρκετά περίπλοκη, καθώς την εμφάνισή τους έκαναν οι ακραίες εθνικιστικές διαδηλώσεις αλλά και η επικράτηση της κουλτούρας του καθαρού έθνους. Το μνημόνιο του 1986 αποτέλεσε διαιρετική τομή στην ιστορία, καθώς περιλάμβανε διατάξεις που θέσπισαν ότι η Σερβία θα ενεργεί ανεξάρτητα. Οι απόψεις ήταν θετικές και αρνητικές, ωστόσο το Κοσσυφοπέδιο αποδέχτηκε τις διατάξεις. Ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας του Κοσσυφοπεδίου Ιμπραήμ Ρουγκόβα, μέσω της πολιτικής παθητικής αντίστασης κατάφερε να διατηρήσει ειρήνη για λίγα χρόνια στην περιοχή, στις αρχές της δεκαετία του ‘90.
Στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 η διατήρηση της ειρήνης φαινόταν δυσκολότερη εξαιτίας των πολλαπλών επιθέσεων και βιαιοπραγιών που σημειώθηκαν μεταξύ της Σερβίας και του Κοσόβου. Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης το 1990 αναγέννησαν τις καταπιεσμένες έως τότε αποσχιστικές τάσεις του Κοσσυφοπεδίου. Το 1998 ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσσυφοπεδίου κατέλαβε το μισό κράτος ως προληπτικό μέτρο προστασίας. Οι σερβικές δυνάμεις επιτέθηκαν στο κέντρο του Κοσόβου με αποτέλεσμα να παρέμβει το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την λήξη των συγκρούσεων. Το ΝΑΤΟ ζήτησε άδεια για εξουσιοδότηση χρήσης βίας στην περιοχή, προκειμένου να υπερασπιστεί το Κόσοβο, όμως η Ρωσία και η Κίνα άσκησαν αρνησικυρία. Λίγες ημέρες αργότερα, χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας και καταπατώντας ολοκληρωτικά βασικούς κανόνες Διεθνούς Δικαίου, το ΝΑΤΟ βομβάρδισε με εναέρια εκστρατεία την Σερβία και ακολούθησε πόλεμος. Μετά από αυτό το δυσμενές γεγονός, δημιουργήθηκε ένα νέο κεφάλαιο στη ρήξη των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών.
Ο πόλεμος κράτησε ενάμιση χρόνο και ως αποτέλεσμα είχε υπέρμετρες καταστροφές και περισσότερους από 3.000 θανάτους. Ωστόσο, κατά το διάστημα των συγκρούσεων υπογράφηκε η συνθήκη του Ντέιτον με σκοπό την λήξη του πολέμου, χωρίς όμως να εφαρμοστεί. Επίσης, ακολούθησε η σύμβαση μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας-ΝΑΤΟ και το ψήφισμα 1244 για τη λήξη των από αέρος βομβαρδισμών και την απόσυρση των σερβικών στρατευμάτων από το Κοσσυφοπέδιο, που είχαν θετικά αποτελέσματα. Στις αρχές του νέου αιώνα σημειώθηκαν βίαιες συγκρούσεις μικρής εμβέλειας που δυσκόλεψαν την δημιουργία ειρηνικών σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου. Ωστόσο, το 2003 για πρώτη φορά σημειώθηκαν συζητήσεις μεταξύ των δύο κρατών, ενώ την εμφάνιση τους έκαναν ξανά βίαιες επιθέσεις.
Επιπροσθέτως, οι συζητήσεις και προσπάθειες του Κοσόβου για την ολοκληρωτική απόσχισή του από την Σερβία, επιτεύχθηκαν εν μέρη το 2005, καθώς το Κοινοβούλιο του Κοσσυφοπεδίου ομόφωνα υιοθέτησε ψήφισμα για την ανεξαρτησία του. Το 2007 ανακοινώθηκε το Σχέδιο Αχτσαάρι που αφορούσε την Ανεξαρτησία του Κοσόβου. Η Σερβία το απέρριψε, ενώ τα περισσότερα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχτηκαν το σχέδιο. Τελικά, το 2008 κηρύχθηκε η μονομερής ανεξαρτησία του Κοσόβου.
Έπειτα από αρκετές επιθέσεις, συνομιλίες μεταξύ των δύο κρατών υπό την διαμεσολάβηση της Ε.Ε. ακολούθησαν το 2011-2012 με αποτέλεσμα να συναφθούν εννέα συμφωνίες που δεν τηρήθηκαν όλες εξ ολοκλήρου. Το 2013 στις Βρυξέλλες επιτεύχθηκε “ Η Πρώτη Συμφωνία για τις Αρχές που διέπουν την Εξομάλυνση των Σχέσεων”. Κατά την περίοδο 2016-2019 οι συνομιλίες επιβραδύνθηκαν και δημιουργήθηκαν αναταραχές. Ωστόσο, το 2020 συνάφθηκε οικονομική συμφωνία μεταξύ της Σερβίας και του Κοσόβου στον Λευκό Οίκο για την οικονομική εξομάλυνση, η οποία άνοιξε νέο, φωτεινό μέλλον στις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Ωστόσο, κατά το διάστημα 2020-2023 έχουν παρατηρηθεί κάποιες εντάσεις στο εσωτερικό των κρατών από διάφορες εθνικιστικές ομάδες.
Συμπερασματικά, η σχέση μεταξύ των γιουγκοσλαβικών κρατών έχουν περάσει πληθώρα δυσμενών συνθηκών, όμως πλέον σε μεγάλο βαθμό οι διενέξεις, συγκρούσεις έχουν αμβλυνθεί. Το Κόσοβο είναι ανεξάρτητο κράτος το οποίο υπερασπίζεται τα εθνικά του συμφέροντα. Σήμερα 140 κράτη αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο, το οποίο είναι εγγυητής για την εδαφική του ακεραιότητα, και προάγει τα συμφέροντα των πολιτών του σε διεθνές επίπεδο. Ο πόλεμος του Κοσόβου σηματοδότησε την αρχή για την ευρύτερη ολοκλήρωση και ενοποίηση της περιοχής, τόσο με την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και με το ΝΑΤΟ. Τέλος, η Ελλάδα και το Κόσοβο έχουν στενή γεωγραφική εγγύτητα κάτι που όμως δεν παρουσιάζεται αντίστοιχα στις διαπροσωπικές σχέσεις των χωρών.
Βιβλιογραφία:
Γιαννακοπούλου Π. (2022). “Τα αίτια του πολέμου του Κοσόβου και η επέμβαση του ΝΑΤΟ”. Διαθέσιμο σε: πηγή
Παντέλας Ι. (2021). “ Το Κόσοβο ως πολιτική και οικονομική οντότητα στα Δυτικά Βαλκάνια και η αντιμετώπισή του από τα Βαλκάνια”. Διαθέσιμο σε: πηγή
Παπαδόπουλος Α. (2020-2021). “ Το ζήτημα του Κοσόβου υπό το πρίσμα των σχέσεών του με την Σερβία”. Διαθέσιμο σε: πηγή
πηγή εικόνας: The European conservative. (2023). “Acts of Arson Renew Fears of lasting Serbia-Kosovo Rift”. πηγή