του Εμμανουήλ Καρακολιού
O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πλέον ο πανίσχυρος πρόεδρος της Τουρκίας και ως συνέπεια των συνταγματικών αλλαγών που έχει πραγματοποιήσει τα τελευταία χρόνια, εκτιμάται ότι κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του δεν θα αντιμετωπίσει ουσιαστικά ελέγχους και ανισορροπίες.
Κάποια στοιχεία που θα μπορούσαν να μαρτυρούν τον “εκτροχιασμό” της χώρας σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα ξεκινούν από τις πρόσφατες εκλογές της χώρας και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα:
Πρώτον, η προεκλογική εκστρατεία της Τουρκίας ήταν τόσο άδικη όσο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Διεξήχθη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και σε νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος έδωσε εκτεταμένες εξουσίες τόσο σε επαρχιακό όσο και σε τοπικό επίπεδο για να επηρεάσουν την εκστρατεία, την ψηφοφορία και την καταμέτρηση. Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τα μέσα του κράτους και κατέληξε σε τηλεοπτικά δίκτυα για συνολικά 181 ώρες σε σύγκριση με 22 ώρες για τους αντιπάλους του. Οι συγκεντρώσεις της αντιπολίτευσης δεν μεταδόθηκαν σχεδόν καθόλου από τα κυριότερα κανάλια, τα οποία είναι όλα σε χέρια φιλικά προς το ΑΚΡ.
Δεύτερον, οι επιχειρήσεις καταμέτρησης των ψηφοφοριών δεν διέφυγαν από μια παρόμοια μοίρα. Αυτό περιλάμβανε την πλήρωση των ψηφοδελτίων, την αντικατάσταση παρτίδων φακέλων την τελευταία στιγμή και την εκδίωξη των παρατηρητών της αντιπολίτευσης από τους σταθμούς ψηφοφορίας.
Τέλος, πλέον η Τουρκία θεωρείται μια θεσμοθετημένη αυτοκρατορία, χωρίς πραγματικούς ελέγχους και ισορροπίες. Ο Πρόεδρος δεν θα έχει Πρωθυπουργό και θα διορίσει έναν ή περισσότερους αντιπροέδρους και υπουργούς χωρίς να συμμετέχει το κοινοβούλιο. Θα έχει επίσης σημαντικές εξουσίες στον διορισμό δικαστών.
Είναι εμφανές λοιπόν ότι η χώρα βρίσκεται σε διαφορετική τροχιά από την ΕΕ. Δεν υπάρχει τρόπος να εναρμονιστεί ο νέος τρόπος διακυβέρνησης με τα πρότυπα της ΕΕ και ταυτόχρονα δεν υπάρχει πρόθεση η Άγκυρα να επιστρέψει σε ένα σύστημα που είναι οπουδήποτε κοντά στα πρότυπα αυτά. Επιπλέον, αναμένεται η Άγκυρα να ασκήσει μια πιο στρατιωτική και εθνικιστική εξωτερική πολιτική, πόσο μάλλον όταν το εθνικιστικό κόμμα MHP εξασφάλισε σημαντικό αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο και είναι ακόμη πιο απαραίτητο για το ΑΚΡ.
Επιπλέον, η επανεκλογή του Ερντογάν συμβαίνει ακριβώς την στιγμή που η ΕΕ αγωνίζεται με μια ακόμη εσωτερική κρίση – μετανάστευση και άσυλο – όπου, εκτός από μια συνολική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ, η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας θεωρείται ως «πρότυπο». Η πρώτη αντίδραση της ΕΕ στις εκλογές της Τουρκίας ήταν η συνετή αναγνώριση των αποτελεσμάτων και η έκφραση της ανάγκης επείγουσας αντιμετώπισης βασικών ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Ένα από τα πρώτα μεγάλα ταξίδια του Ερντογάν στο εξωτερικό υπό τη νέα του εντολή ήταν η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11-12 Ιουλίου στις Βρυξέλλες. Εκεί παρουσιάστηκαν σημαντικά θέματα, ιδίως η προμήθεια πυραύλων S400 από τη Ρωσία και η ενδεχόμενη αντιμέτρηση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, η οποία μπορούσε, και συνεχίζει να μπορεί, να εμποδίσει την παράδοση αεροσκαφών F35 στην τουρκική Πολεμική Αεροπορία. Δεν είναι σαφές κατά πόσον πολλές διμερείς συναντήσεις διεξήχθησαν στις Βρυξέλλες με ηγέτες της ΕΕ, αλλά ήταν αναπόφευκτες οι συγκρούσεις μεταξύ του θριαμβευτή ηγέτη της Τουρκίας και ηγέτες της ΕΕ καθώς οι τελευταίοι είχαν στο μυαλό τους όχι μόνο πρόσφυγες και οικονομικά συμφέροντα, αλλά το σημαντικότερο – τουλάχιστον για το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία – την αντιτρομοκρατική συνεργασία. Εξάλλου, κάποιοι μεταξύ 1.000 και 2.000 μαχητών του ISISπου επιστρέφουν με διαβατήρια της ΕΕ βρίσκονται επί του παρόντος σε τουρκικό έδαφος και η δηλωμένη στρατηγική ISISείναι να τους στείλει πίσω στην Ευρώπη ως συνεργάτες στις χώρες καταγωγής τους. Επομένως, η συ
νεργασία με την Τουρκία κρίνεται απαραίτητη.
νεργασία με την Τουρκία κρίνεται απαραίτητη.
Η ενδιαφέρουσα πτυχή στο μέλλον θα είναι ο τόνος που οι ηγέτες της ΕΕ χρησιμοποιούν για να αναγνωρίσουν τη νίκη του Ερντογάν. Θα εκφράσουν μια σαφή βούληση να συνεχίσουν να εργάζονται με την Τουρκία, αλλά οι εκρηκτικές δηλώσεις καθώς και οι τουρκικές παρεμβάσεις στην εγχώρια πολιτική της ΕΕ αναμένεται να εξακολουθήσουν να βρίσκονται στο μυαλό όλων. Βραχυπρόθεσμα, η Τουρκία θα οργανώσει τη νέα δομή της εξουσίας της. Οι ενδείξεις θα προκύψουν όταν εντοπιστούν οι υπεύθυνοι των οικονομικών και νομισματικών υποθέσεων: ο διψήφιος πληθωρισμός, το μαζικό χρέος, η νομισματική κρίση και -και το πιο σημαντικό- μια ακατανόητη πολιτική μηδενικού επιτοκίου που είναι πολύ υψηλά στο μυαλό του Προέδρου.
Μακροπρόθεσμα, η ΕΕ θα πρέπει να κρίνει τον καλύτερο συνδυασμό πολιτικών με την Τουρκία. Δεδομένης της ολικής αδυναμίας επιστροφής στις ενταξιακές συνομιλίες – ένα πάγωμα για το Βερολίνο, το Παρίσι, τη Χάγη και τη Βιέννη – οι επιλογές είναι οι ίδιες με εκείνες που είχαν πριν από τις εκλογές: απελευθέρωση των θεωρήσεων, εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης, πρόσφυγες και αντιτρομοκρατία. Είναι όλα δύσκολα θέματα. Παρά ταύτα, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει την υποστήριξή της προς τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών. Πρόκειται μάλλον για ακόμη πιο δύσκολο έργο απ’ ό, τι πριν από τις εκλογές. Εάν η ΕΕ πιστεύει στην ήπια ισχύ, η Τουρκία είναι το κλειδί καθώς αυτή η χώρα έχει μεγάλη σημασία.
Πηγές-Βιβλιογραφία:
1) Marc Pierini, The European Union and Turkey, Carnegie Europe, June 26, 2018
2) BBC World News, Turkey’s elections explained in 100 and 500 words, June 25, 2018
3) BBC World News, Turkey’s election: Erdogan win ushers in new presidential era, June 25, 2018