Γράφει η Κατερίνα Κίτου
H χρονιά που διανύσαμε ήταν μια περίοδος που προσπάθησε να μεταβεί στην πολυπόθητη κανονικότητα που όλοι αναζητάμε από τότε που ο Covid-19 εισήρθε στην καθημερινότητα μας. Η διαχείριση της πανδημίας ήταν μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους τους λαούς του κόσμου αλλά και των κυβερνήσεων. Στα πρώτα κύματα της ο κορωναιός είδαμε να ταλανίζει όχι μόνο το υγειονομικό σύστημα του εκάστοτε κράτους αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων σε σημείο που να εκμαυλίζεται η έννοια της ανθρωπιάς προς τον συνάνθρωπο μας. Ουκ ολίγες φορές παρατηρήσαμε διαπληκτισμούς σε μέσα μαζικής μεταφοράς όταν παραδείγματος χάριν ένας γηραιότερος ήθελε ένα χέρι βοηθείας με την κυριολεκτική αλλά και την μεταφορική του έννοια αλλά ο αυθορμητισμός της αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο μας να περιορίζεται καθώς αυτή η ΄΄επαφή΄΄ με τον άλλον να θεωρείται επιβλαβής. Παρόλα αυτά δεν χάσαμε τελείως την πίστη μας και είδαμε μέσα στο 2021 πράξεις που ενίσχυσαν την έννοια της ανθρωπιάς και συγκεκριμένα προς τους αστέγους.
Τον Νοέμβριο του 2021 είδαμε να ανοίγει τις πόρτες του το «Κοινωνικό Κομμωτήριο»1 του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων (Κ.Υ.Α.Δ.Α.), για τους αστέγους αλλά και σε όλους αυτούς που δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοιες υπηρεσίες. Μια πράξη που φάνηκε ότι ακόμα και αυτή η κοινωνική ομάδα δεν έχει ξεχαστεί. Τι γίνεται όσον αφορά όμως τους άστεγους και την εποχή του covid; Στην Ελλάδα συγκεκριμένα είδαμε τον Απρίλιο του 2020 να λαμβάνονται κάποια μέτρα για την θωράκιση των αστέγων απέναντι στην πανδημία. Συγκεκριμένα στην Αθήνα είχε ξεκινήσει η λειτουργία του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, που για αρχή φιλοξενήθηκαν 400 άτομα. Ο χώρος περιλαμβάνει ξενώνα φιλοξενίας, υπνωτήριο και κέντρο ημέρας, ενώ διεξάγονται και τεστ για τον Covid19.
Στην Ευρώπη και εκτός βλέπουμε προσπάθειες όπως όπως την επίταξη παλαιών ξενοδοχείων και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη διαμονή τους αλλά και διανομή βασικών αγαθών. Μιλώντας με αριθμούς υπέρ της προστασίας των αστέγων έχουν κινηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο 3,2 εκατ. λίρες2 σε τοπικές αρχές για διαμονή-υπηρεσίες προς όφελος των αστέγων, στο Σαν Φρανσίσκο έχουν παραχωρηθεί καταφύγια σε εκκλησίες, αμφιθέατρα σχολείων, κρατικές περιουσίες και στην Γαλλία έχουν δημιουργηθεί κέντρα αυτοαπομόνωσης άστεγων. Ηχηρό παράδειγμα σε αυτή την προσπάθεια είναι η περίπτωση της Φιλανδίας όπου έθεσε σε εφαρμογή το πρόγραμμα «HousingFirst»3. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παραχωρεί στέγη σε μόνιμη βάση σε αστέγους με ένα μικρό ενοίκιο. Οι άστεγοι δηλαδή με βάση το εισόδημά τους συνεισφέρουν στο κόστος των υποστηρικτικών υπηρεσιών και το υπόλοιπο ποσό καλύπτεται από την κυβέρνηση. Συγχρόνως στα πλαίσια του προγράμματος παρέχεται εκπαίδευση, στήριξη για ανεύρεση εργασίας αλλά και ψυχοκοινωνική βοήθεια, δίνοντας έτσι μία ολιστική αντιμετώπιση στο ζήτημα της αστεγίας κάτι που θα ήταν ιδανικό να γινόταν σε όλες τις χώρες.
Όσον αφορά αυτή την ολιστική προσέγγιση των αστέγων, η χώρα μας πήρε την πρωτοβουλία για την προώθηση της χάρτας για τα δικαιώματα των αστέγων σε όλους τους ∆ήμους της χώρας, μέσω της Κεντρικής Ένωσης ∆ήμων Ελλάδος και η γενική γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Εν συνεχεία, ενισχύεται η δράση της FEANTSA, της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας των οργανώσεων που έργο της είναι η καταπολέμηση της αστεγίας και η προώθηση του δικαιώματος της στέγης στις χώρες της Ευρώπης. Κάποια από τα δικαιώματα που αναγράφονται στην Χάρτα είναι το δικαίωμα σε ασφαλή κατοικία, ώστε ο άστεγος να μην παραμείνει άστεγος. Οι στεγαστικές λύσεις, να είναι προσβάσιμες σε όλους. Επίσης το δικαίωμα στην ίση μεταχείριση και αντιμετώπιση από το προσωπικό του δήμου όσον αφορά τις υπηρεσίες του εκάστοτε δήμου, χωρίς κάποια διάκριση σε όσους δεν έχουν κατάλυμα. Και το δικαίωμα να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και την παροχή συναφών υπηρεσιών.
Η Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει μια σειρά από ατομικά, πολιτικά αστικά κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα για τους Ευρωπαίους πολίτες , θέτοντας τα στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Ωστόσο η Χάρτα δεν περιλαμβάνει ιδιαίτερο δικαίωμα στη στέγαση, προβλέπει όμως ένα σημαντικό δικαίωμα στεγαστικής βοήθειας. Η παράγραφος 34.34 της Χάρτας αναφέρει ότι για να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός , αναγνωρίζεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας για αξιοπρεπή διαβίωση σε όλους όσους δεν διαθέτουν τους επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. Τη Χάρτα Δικαιωμάτων των Αστέγων την έχουν ήδη συνυπογράψει αρκετές πόλεις από διάφορες χώρες της Ευρώπης.
Στην Ελλάδα έχουμε και άλλες ενέργειες θωράκισης των αστέγων όπως την οργάνωση ΑΡΣΙΣ5, που προσφέρει προγράμματα για αστέγους από το 1996 μέχρι και σήμερα. Η ΑΡΣΙΣ είναι επίσης ιδρυτικό μέλος και μέλος του ΔΣ στο Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία, καθώς και μέλος της FEANTSA. Η οργάνωση λειτουργεί σήμερα το πρόγραμμα Streetwork σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, από το 2017 και το πρόγραμμα «Στέγαση και Επανένταξη», στο πλαίσιο δράσεων για την αντιμετώπιση της αστεγίας, από τον Φεβρουάριο του 2015. Ακόμα στην Ελλάδα έχουμε από το 2001 και τον μη κερδοσκοπικό φορέα «ΚΛΙΜΑΚΑ»6 που αποτελεί τον πρώτο κοινωνικό φορέα που παρέχει υπηρεσίες στήριξης στους αστέγους με υπηρεσίες όπως ψυχολογική στήριξη, ενημέρωση για στεγαστικά δικαιώματα, δάνεια και επιδόματα , αλλά και μεσολάβηση για τη ρύθμιση χρεών.
Η πανδημία και το μότο ‘’μένουμε σπίτι’’ λειτούργησε ως κίνητρο σκέψης για τις κυβερνήσεις για όλους αυτούς που εν τέλει δεν είχαν μια κατοικία και ήταν πλήρως εκτεθειμένοι στον ιό. Στην πραγματικότητα όμως αυτό το κίνητρο θα πρέπει να γίνει ο κινητήριος μοχλός για την υπεράσπιση των αστέγων όχι μόνο στον καιρό της πανδημίας αλλά με διάρκεια μέσα στον χρόνο και με μακροπρόθεσμες πολιτικές που θα βοηθήσουν να απαλείψουν το πρόβλημα της αστεγίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΝΤΡΟ ΥΠΟΔΟΧΗΣ & ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ , Κοινωνικό κομμωτήριο, Διαθέσιμο σε: https://kyada-athens.gr/social-hair-salon/
Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΕΛΚ,Προστασία των αστέγων στην διάρκεια της κρίσης του Covid-19 , Διαθέσιμο σε: https://www.eppgroup.eu/el/%CF%80%CF%89%CF%82-%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5/%CE%BC%CE%B5-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%B5/ellada/%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/prostasia-ton-astegon-ste-diarkeia-tes-krises-tou-covid-19
HUFFPOST, Οι άστεγοι στην Ευρώπη την εποχή του Covid – 19 , 17 Aπριλίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-asteyoi-sten-eerope-ten-epoche-toe-covid-19_gr_5e98bd87c5b6a92100e46dc2
FEANTSA ,ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗ ΚΑΙ H ΧΑΡΤA ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ TΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Διαθέσιμο σε: https://www.feantsa.org/download/justice_leaflet_gr_final7189015489155540631.pdf
AΡΣΙΣ, Δράση για τους αστέγους και το δικαίωμα στη στέγη , Διαθέσιμο σε: https://www.arsis.gr/drasis-ke-ipiresies/drasi-gia-tous-astegous-ke-to-dikeoma-sti-stegi/
Klimaka , Πρόγραμμα Στήριξης Αστέγων , Διαθέσιμο σε: https://www.klimaka.org.gr/programma-stirixis-astegwn-klimaka/
FEANTSA , ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗ ΚΑΙ H ΧΑΡΤA ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ TΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ , Διαθέσιμο σε : https://www.feantsa.org/download/justice_leaflet_gr_final7189015489155540631.pdf
AΡΣΙΣ , Δράση για τους αστέγους και το δικαίωμα στη στέγη , Διαθέσιμο σε: https://www.arsis.gr/drasis-ke-ipiresies/drasi-gia-tous-astegous-ke-to-dikeoma-sti-stegi/
To ΒΗΜΑ , Η ΚΕΔΕ υπέγραψε τη «Χάρτα Δικαιωμάτων των Αστέγων» , 25 Νοεμβρίου 2020 , Διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2020/11/25/society/i-kede-ypegrapse-ti-xarta-dikaiomaton-ton-astegon/
Kοινοβουλευτική ομάδα του ΕΛΚ στο ευρωπαικό κοινοβούλιο , Προστασία των αστέγων στη διάρκεια της κρίσης του Covid-19 , Διαθέσιμο σε:https://www.eppgroup.eu/el/%CF%80%CF%89%CF%82-%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5/%CE%BC%CE%B5-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%B5/ellada/%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/prostasia-ton-astegon-ste-diarkeia-tes-krises-tou-covid-19
Huffpost , Οι άστεγοι στην Ευρώπη την εποχή του Covid – 19 , 17 Aπριλίου 2020 , Διαθέσιμο σε: https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-asteyoi-sten-eerope-ten-epoche-toe-covid-19_gr_5e98bd87c5b6a92100e46dc2
Typos-I , Οι άστεγοι έχουν δικαιώματα., 9 Δεκεμβρίου 2020 , Διαθέσιμο σε : https://typos-i.gr/article/oi-astegoi-exoyn-dikaiwmata
Φωτογραφία : Γιάννης Γιαννακόπουλος , Εfsyn , Άστεγοι, ευάλωτοι , έγκλειστοι: διπλά εκτεθειμένοι στον κοροναιο , 20 Μαρτίου 2020 , Διαθέσιμο σε:https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/235901_astegoi-eyalotoi-egkleistoi-dipla-ektetheimenoi-ston-koronoio