Γράφει ο Γιώργος Συμεωνίδης
Η διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο παγκόσμιο τοπίο της καινοτομίας. Με την βοήθεια της παγκοσμιοποίησης η πληροφορία μεταφέρεται πλέον άμεσα χωρίς περιορισμούς, σε οποιονδήποτε τομέα και ιδίως στον οικονομικό. Η παγκοσμιοποίηση έχει δεχθεί επικρίσεις τα τελευταία χρόνια, με τους ανθρώπους σε ορισμένες χώρες όλο και περισσότερο απογοητευμένους από την άνιση κατανομή των κερδών της. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να επιτραπεί στις αδυναμίες, στη διαχείριση ή την εκτέλεση να επισκιάσουν τα φιλόδοξα πιθανά οφέλη της παγκοσμιοποίησης.
Η παγκοσμιοποίηση, που περιλαμβάνει το ελεύθερο εμπόριο, τις αυξημένες ξένες άμεσες επενδύσεις και τη διεθνή χρήση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και πνευματικών δικαιωμάτων, αύξησε σε μεγάλο βαθμό τον διεθνή ανταγωνισμό και συνέβαλε στη συνολική οικονομική ευημερία, καθώς δημιούργησε κίνητρα για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών, ενισχύοντας έτσι την παραγωγικότητα και μειώνοντας τα κόστη παραγωγής. Επιπλέον, η παγκόσμια διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας παράγει θετικά αποτελέσματα δικτύωσης μέσω της αλληλεπίδρασης, καθώς επιτρέπει στις χώρες που λαμβάνουν τεχνολογία να προωθήσουν τη δική τους έρευνα και ανάπτυξη.
Ουσιαστικά, η καινοτομία δίνει την ευκαιρία για μείωση του κόστους παραγωγής και άρα της τιμής των προϊόντων αλλά και για ανάπτυξη προϊόντων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία αναδεικνύουν την επιχείρηση έναντι των ανταγωνιστών στις διεθνείς αγορές. Επιπλέον, τα επίμονα χάσματα τεχνολογίας συνεπάγονται με πολλές περισσότερες ευκαιρίες για τις αναδυόμενες οικονομίες ώστε ξεκινώντας από την υιοθέτηση, να πραγματοποιήσουν τη δική τους προσαρμογή και καινοτομία.
Φυσικά, η διασυνδεσιμότητα από μόνη της δεν προκαλεί αυτόματα αύξηση της παραγωγικότητας και της καινοτομίας. Για το λόγο αυτό, οι οικονομικοί παράγοντες πρέπει να συνδυάζουν τις λαμβανόμενες τεχνολογίες με περιεχόμενο ειδικά για την τοποθεσία τους. Αξιοποιώντας την ιδιοσυγκρασιακή γνώση και τις τοπικές δυνατότητες, οι χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο την τεχνολογική διάχυση, συχνά ξεκινώντας με την υιοθέτηση, πηγαίνοντας στη συνέχεια στην προσαρμογή και, αργότερα, στην εφεύρεση. Για κάθε αναδυόμενη ή αναπτυσσόμενη οικονομία, η επιτυχία εξαρτάται από την ύπαρξη ενός ευρέος φάσματος συμπληρωματικών παραγόντων: πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ποιοτική υποδομή, επαρκής εξειδικευμένη εργασία και ορθές διαχειριστικές και οργανωτικές πρακτικές. Οι αποτυχίες της αγοράς δεν επιτρέπεται να υπονομεύσουν το κίνητρο για τη συσσώρευση γνώσης. Επίσης τα έξοδα συναλλαγών που συνδέονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως το διασυνοριακό εμπόριο και οι συμβάσεις προσλήψεων, πρέπει να διατηρούνται υπό έλεγχο. Χωρίς αυτό το υποστηρικτικό περιβάλλον, οι επενδύσεις στην ανάπτυξη δυνατοτήτων καινοτομίας πιθανόν να αποφέρουν χαμηλές αποδόσεις. (Chart 3.)
Ωστόσο, ένα τέτοιο περιβάλλον υπάρχει σε σχετικά λίγα μέρη. Αυτό εξηγεί γιατί, αν και το παγκόσμιο τοπίο καινοτομίας συνεχώς αλλάζει, ο μετασχηματισμός δεν έχει υπάρξει ούτε τόσο γρήγορος ούτε τόσο βαθύς όσο θα περίμενε κανείς. Εξηγεί επίσης αυτό που οι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας Xavier Cirera και William Maloney αποκαλούσαν το “παράδοξο της καινοτομίας”: παρά τις τεράστιες πιθανές αποδόσεις στις επενδύσεις στην καινοτομία στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι χώρες αυτές τις κυνηγούν πολύ λιγότερο απ‘ ό,τι οι προηγμένες χώρες. Η παγκοσμιοποίηση έχει ήδη αποδειχθεί πως έχει τεράστιες δυνατότητες να ενισχύσει την καινοτομία, την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη παγκοσμίως. Αντί να εναντιωθούν, περισσότερες χώρες πρέπει να οικοδομήσουν την ικανότητά τους να επωφεληθούν από αυτό. Το περισσότερο εμπόριο, οι άμεσες ξένες επενδύσεις και η διεθνής χρήση των γνώσεων της τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των μέσων εσόδων με σχετικά χαμηλό κόστος. Επιπλέον, οι θετικές επιπτώσεις που μπορεί να προσφέρει το δίκτυο μέσω διασταυρωμένης επικονίασης, όπως οι ροές γνώσης από το εξωτερικό, μπορούν να έχουν αντίκτυπο τόσο στην παραγωγικότητα, όσο και στην υιοθέτηση των ξένων τεχνολογιών στη διαδικασία παραγωγής, και στην καινοτομία, σε συνδυασμό με την εγχώρια έρευνα και ανάπτυξη. Το WEO εκτιμά ότι στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς “από το 2004 έως το 2014, οι ξένες γνώσεις αντιπροσώπευαν περίπου το 0,7% της αύξησης της παραγωγικότητας του χρόνου εργασίας ή το 40% της παρατηρούμενης ανάπτυξης της τομεακής παραγωγικότητας, σε σύγκριση με το 0,4% ετήσιας ανάπτυξης κατά την περίοδο 1995-2003” (chart 1). Σύμφωνα με την έκθεση, τα αποτελέσματα αυτά παραμένουν ισχυρά ακόμη και όταν αποκλείεται η Κίνα, υποδεικνύοντας ότι οι επιπτώσεις της παραγωγικότητας ήταν ευρείες μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς.
Οι διεθνείς πηγές τεχνολογικής καινοτομίας μεταβάλλονται, καθώς με τις δαπάνες της έρευνας και της ανάπτυξης, ανεβαίνουν οι οικονομίες των συνόρων, περνώντας από την επιβράδυνση της αύξησης της εργασίας και της συνολικής παραγωγικότητας συντελεστών, σε ένα μέτρο για το πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιούνται οι εισροές στην αγορά και στην διαδικασία παραγωγής.
Στο ‘chart 2’ βλέπουμε σε κάποιες χώρες πόσο σημαντικά έχει αυξηθεί η χρήση της ‘πατέντας’ την τελευταία 25ετία που είναι μια καινοτόμα διαδικασία και επίσης βλέπουμε ότι την τελευταία 40ετία οι επενδύσεις εταιρειών στην έρευνα και την ανάπτυξη, έχουν αυξηθεί σε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες εκατομμύρια δολάρια, συγκεκριμένα στης ΗΠΑ το 1981 επένδυε 150.000 εκατομμύριά ενώ το 2015 έφτασε να επενδύει περίπου 450.000 εκατομμύρια. Κάτι που μας δείχνει το πόσο αυξήθηκαν οι καινοτόμες επενδύσεις και ενέργειες εταιριών σε τρίτες χώρες τα τελευταία χρόνια, φαινόμενα τα οποία έχει επιφέρει η παγκοσμιοποίηση. Αυτές οι οικονομίες έχουν επίσης αντιμετωπίσει, βραδύτερη ανάπτυξη και σε κάποιο βαθμό, χαμηλότερες επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη. Έχουν προσφερθεί ανταγωνιστικές εξηγήσεις για τα παραπάνω, είτε ως χρονικό χάσμα της μετάβασης μεταξύ της τρίτης και τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, είτε ως την κοσμική παρακμή ευκαιρίας της προώθησης της παραγωγικότητας. Σε κάθε περίπτωση, η επικρατούσα τεχνολογική σύγκλιση και η δυνατότητα ταυτόχρονης χρήσης των υφιστάμενων τεχνολογιών, έχουν προσφέρει στις αναδυόμενες τεχνολογίες και οικονομίες της αγοράς την ευκαιρία να διατηρηθούν, προχωρώντας ακόμη και αν ο ρυθμός τους επιβραδύνθηκε στα εγχώρια σύνορά τους. Eπίσης στο προσκήνιο μαζί με τα αποτελέσματα της ήρθε μια εμπειρική άσκηση που παρουσιάζει θετικά αποτελέσματα αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού της καινοτομίας και της τεχνολογικής διάδοσης. Ότι μπορούν δηλαδή να θεωρηθούν ως πρόσθετο κανάλι μέσω του οποίου θα ενισχύεται η παγκοσμιοποίηση, τα κίνητρα για καινοτομία και υιοθέτηση τεχνολογιών από το εξωτερικό.
Βιβλιογραφία.
- Hλεκτρονικό άρθρο (Τα νέα) https://www.tanea.gr/print/2018/08/17/opinions/kainotomia-kai-pagkosmiopoiisi/
- Filipescu, D.A., Prashantham, S., Rialp, A., Rialp, J. (2013). Technological innovation and exports: unpacking their reciprocal causality. Journal of International Marketing. 21 (1), pp.23-38
- Otaviano, C. (2018). How globalization is changing innovation, Word Economic Forum.
- Νίκου Βερναρδάκη. Innovation and Technology. 2017. Routledge.