Γράφει η Τζένη Ντεμιράι
Κάνοντας μια επισκόπηση στην ιστορία των διεθνών σχέσεων, εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε πως οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση είχαν αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες συνεννόησης μεταξύ τους, καθώς οι ιδεολογίες τους στον τομέα της πολιτικής και της οικονομίας αντικρούονταν. Μολονότι κατάφεραν να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν την ναζιστική Γερμανία, στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την λήξη του, ο μεταξύ τους ανταγωνισμός επανήλθε στο προσκήνιο. Έτσι, μετά την πτώση της ναζιστικής Γερμανίας, το 1945, οι δυο υπερδυνάμεις αδυνατούσαν να συμφωνήσουν στο ζήτημα του Βερολίνου, καθώς ο Stalin επιδίωκε να διατηρήσει την επιρροή του στην Ανατολική Γερμανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία και στη Βαλτική. Οι επεκτατικές του τάσεις έφεραν ξανά σε σύγκρουση τα δύο κράτη, αφού οι ΗΠΑ ήταν η μοναδική δύναμη που είχε πιθανότητες να αντικρούσει με επιτυχία τον Κόκκινο Στρατό, εμποδίζοντας την σοβιετική ηγεμονία. Η ανάγκη περιορισμού της «κομουνιστικής απειλής» σηματοδότησε την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου.
Σε γενικές γραμμές, ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν ένας γεωπολιτικός, οικονομικός και στρατιωτικός ανταγωνισμός των διεθνών δυνάμεων και των ζωνών επιρροής τους. Από το ξεκίνημα του, το 1945, οι ΗΠΑ σχεδίαζαν πυρηνική επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά την διάρκεια του Πολέμου, οι ΗΠΑ αποτελούσαν αδιαμφισβήτητα την ισχυρότερη οικονομική και πυρηνική δύναμη. Μπορεί η ΕΣΣΔ να διατηρούσε στρατιωτική υπέροχη, όμως αυτή δεν ήταν αρκετή για να αντικρούσει τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη ανάπτυξης της πυρηνικής της δύναμης. Ήδη από τις αρχές του 1958, πολιτικοί των ΗΠΑ είχαν εκφράσει τις ανησυχίες τους για τις πυρηνικές δυνατότητες των σοβιετικών, οι οποίες ως το 1960, είχαν αναπτυχθεί σημαντικά, γεγονός που οδήγησε στην κατάσταση MAD, δηλαδή στην κατάσταση «βέβαιης αμοιβαίας καταστροφής». Συμφωνία με τη «βέβαιη αμοιβαία καταστροφή», πιθανή πυρηνική επίθεση των ΗΠΑ εναντίον της ΕΣΣΔ, θα οδηγούσε σε αντίποινα, σε πυρηνική αντεπίθεση της, με αποτέλεσμα την ολέθρια καταστροφή.
Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της καταστροφής μιας τέτοιας αναμέτρησης είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτή η επικινδυνότητα των πυρηνικών οπλικών συστημάτων. Συγκεκριμένα, η εκρηκτική ισχύς της βόμβας του υδρογόνου είναι εξαιρετικά υψηλή. Η θερμική ακτινοβολία και το ωστικό κύμα που απελευθερώνουν τα πυρηνικά όπλα καθίστανται θανατηφόρα. Εκτός αυτού, η ιοντίζουσα ακτινοβολία που θα δεχθούν οι επιζήσαντες μπορεί να επιφέρει σοβαρές σωματικές βλάβες ή ακόμα και μετέπειτα θάνατο, εντός τριών μηνών, λόγω σπασμών, εγκεφαλικού οιδήματος, σταμάτημα της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας, βλάβης στο γαστρεντερικό σύστημα ή και ανωμαλιών στο αίμα.
Πιο αναλυτικά, μια θερμοπυρηνική βόμβα ενός μεγατόνου ή μια βόμβα υδρογόνου, 75 φορές μεγαλύτερη από την βόμβα στη Χιροσίμα, μπορεί να καταστρέψει 40 τετραγωνικά μίλια (100 τ.χλμ), δηλαδή, πρακτικά, τις μεγαλύτερες πόλεις του πλανήτη. Σήμερα, επίσημα, πέντε μόνο έθνη διαθέτουν πυρηνικά όπλα, η Αμερική, η Ρωσία, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και η Κίνα. Ωστόσο, φαίνεται πως διαθέτουν τέσσερις ακόμα χώρες παγκοσμίως, οι οποίες όμως, δεν αναγνωρίζονται επίσημα ( Ισραήλ, Πακιστάν, Ινδία, Β. Κορέα). Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι τα περισσότερα πυρηνικά όπλα ανήκουν στις ΗΠΑ και την Ρωσία.
Υπάρχουν τέσσερις τρόποι για την χρήση των πυρηνικών όπλων, οι πύραυλοι, τα υποβρύχια, τα αεροπλανοφόρα βομβαρδιστικά και οι οβίδες πυροβολικού. Κατά κύριο λόγο, όμως, χρησιμοποιούνται οι πύραυλοι γιατί έχουν την δυνατότητα να ταξιδέψουν σε μεγάλη απόσταση με ταχύτητα 15.000 μιλίων την ώρα. Αυτό σημαίνει, πως με την χρήση πυραύλου οι ΗΠΑ μπορούν να φτάσουν τη Ρωσία σε μισή ώρα, και το αντίστροφο. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, γίνονται απόλυτα αντιληπτοί οι κίνδυνοι που εγκυμονεί ενδεχόμενη πυρηνική αναμέτρηση.
Η θνησιμότητα και η τεράστια καταστροφική δράση των πυρηνικών όπλων αποτελεί την κύρια αιτία που η παρολίγον πυρηνική αναμέτρηση ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στην Κούβα το 1962 είναι ένα ιστορικό γεγονός με τεράστια γεωστρατηγική σημασία.
Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο ανταγωνισμός ισχύος των υπερδυνάμεων οδήγησε στο χείλος της πυρηνικής καταστροφής. Η Κούβα έχοντας αντιμετωπίσει καίρια οικονομικά, εμπορικά, αμυντικά και στρατηγικά προβλήματα με τις ΗΠΑ στρέφεται προς την ΕΣΣΔ, η οποία επιδιώκει να την προστατεύσει αλλά και να κερδίσει τις ΗΠΑ στον, εν εξελίξει, ανταγωνισμό ισχύος. Η επιθυμία της Σοβιετικής Ένωσης να υπερασπιστεί την Κυβέρνηση Castro, αλλά και να αντιταχθεί στις ΗΠΑ, διαμόρφωσε το σχέδιο τοποθέτησης πυραυλικών συστημάτων στην Κούβα, με στόχο την αποτροπή μελλοντικής αμερικανικής επίθεσης στο νησί της Καραϊβικής.
Η Κρίση των Πυραύλων στην Κούβα ξεκίνησε στις 14 Οκτωβρίου 1962, όταν με τη χρήση του αμερικανικού κατασκοπευτικού αεροσκάφους U-2, αποκαλύφθηκε ότι η Σοβιετική Ένωση είχε τοποθετήσει πυραυλικές εγκαταστάσεις στην Κούβα, οι οποίες ήταν δυνατόν να πλήξουν σε μεγάλο βαθμό τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το γεγονός ότι ένα κράτος με απόσταση μόλις τριακοσίων μιλίων από την Φλόριντα θα μπορούσε να τεθεί υπό σοβιετικό έλεγχο και επιρροή αποτελούσε ανοιχτή απειλή για την κυβέρνηση Kennedy.
Ακολούθησαν 13 μέρες σκληρών διαπραγματεύσεων. Κατά την διάρκεια των ημερών αυτών, ο Αμερικανός Πρόεδρος John F. Kennedy και ο Σοβιετικός Πρωθυπουργός Nikita Khrushchev κλήθηκαν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις εθνικών συμφερόντων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (από τις 14 Οκτωβρίου έως τις 28 Οκτωβρίου 1962). Τα σοβιετικά πυρηνικά όπλα που ανακάλυψαν αμερικανικά αεροσκάφη U-2 στο έδαφος της Κούβας πυροδότησαν την ήδη υπάρχουσα ένταση ανάμεσα στα δύο κράτη. Παρά τις αρχικές σκέψεις των ΗΠΑ να εισβάλουν στην Κούβα, τελικά, μέσω διαπραγματεύσεων με την ΕΣΣΔ, αποφασίστηκε να απομακρυνθεί ο σοβιετικός πυρηνικός εξοπλισμός με αντάλλαγμα την υπόσχεση των Αμερικανών πως δεν θα επιτεθούν στην Κούβα και θα απομακρύνουν τα πυρηνικά όπλα που είχαν εγκαταστήσει στην Τουρκία. Γνώριζαν και οι δύο πλευρές ότι ενδεχόμενη «πυρηνική μάχη» θα κατέστρεφε την Κούβα, μεγάλες εκτάσεις της Αμερικής και τηςΣοβιετικής Ένωσης, συμμάχους αλλά και δισεκατομμύρια ανθρώπινες ζωές.
Εν κατακλείδι, η σημασία της Κρίσης στην Κούβα είναι εξαιρετικά υψηλή για την διεθνή ιστορία και διπλωματία, λόγω της ανάμειξης των δυο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και της στάσης των δυο ηγετών, Kennedy και Khrushchev, κατά την διάρκεια των δεκατριών ημερών που εκτυλίχθηκε. Η Κρίση των Πυραύλων στην Κούβα έθεσε σε κίνδυνο ολόκληρο τον πλανήτη. Ο πυρηνικός ανταγωνισμός ισχύος ανάμεσα στα δυο προαναφερθέντα κράτη παραλίγο να οδηγήσει ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα στην απόλυτη πυρηνική καταστροφή, καθώς και οι δυο δυνάμεις διέθεταν τα πυρηνικά μέσα για να καταστρέψουν η μια την άλλη. Μια λάθος κίνηση, κάποιας εξ αυτών, θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε αντίποινα Ωστόσο, μέσω της πολιτικής κατευνασμού που ακολούθησαν, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση, υπερασπίστηκαν την ειρήνη, παραδίδοντας, παράλληλα, μαθήματα διπλωματίας. Οι υποχωρήσεις των δυο κρατών επιβεβαιώνουν την επικινδυνότητα των πυρηνικών όπλων, η ύπαρξη των οποίων έως και σήμερα χαρακτηρίζεται ως ανησυχητική.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ
S. Savranskaya, «Cuba almost became a Nuclear Power in 1962», Foreign Policy, 10/10/12, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://foreignpolicy.com/2012/10/10/cuba-almost-became-a-nuclear-power-in-1962/ ( ημερομηνία πρόσβασης 27/08/20)
W. Halle, Τουρκική Εξωτερική Πολιτική, Πεδίο, Αθήνα 2016
«Relations from the Russian Archives», Library of Congress, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://www.loc.gov/exhibits/archives/sovi.html ( ημερομηνία πρόσβασης 19/08/20)
«United States relations with Russia : The Cold War», U.S Department of State, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/pubs/fs/85895.htm ( ημερομηνία πρόσβασης 27/08/20)
Δ. Φραγκίδης, « Η κρίση των πυραύλων της Κούβας, 1962 : Αίτια και Συνέπειες», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ( μεταπτυχιακή εργασία), 10/01/17, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : http://ikee.lib.auth.gr/record/288332 ( ημερομηνία πρόσβασης 29/08/20)
Ε. Λ. Ευαγόρου, Η Υψηλή στρατηγική της Σοβιετικής Ένωσης πριν και μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο: Αντιθέσεις και Συγκλίσεις Στρατηγικών Στόχων Ασφαλείας και Ηγεμονικής Επιβολής με Ιδεολογικά Προτάγματα», Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, 2012
Μ. Α. Πασχαλούδη, «Η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας και η αντιμετώπιση της από την κυβέρνηση Kennedy», Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ( διπλωματική εργασία), διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/17222 ( ημερομηνία πρόσβασης 27/08/20)
«Η διαρκής Πυρηνική Απειλή», Ριζοσπάστης, 22/11/09, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.rizospastis.gr/story.do?id=5364552 (ημερομηνία πρόσβασης 25/08/20)
Ν. Διονυσοπούλου, « Η Κρίση της Κούβας», Πανεπιστήμιο Πειραιά ( μεταπτυχιακή εργασία), 10/2017, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/10442?show=full ( ημερομηνία πρόσβασης 20/08/20)
« Όλη η αλήθεια για τα πυρηνικά όπλα», CNN GREECE, 19/01/16, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://www.youtube.com/watch?v=Ef3fNvImXTI ( ημερομηνία πρόσβασης 27/08/20)
«Όπλα μαζικής καταστροφής ( Πρώτο Μέρος))», Krav Maga Protection, 11/12, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα : https://kravmagapro.gr/ ( ημερονηνία πρόσβασης 27/08/20)
Πηγή Εικόνας: «Η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας», Clio Turbata, 06/10/17, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://clioturbata.com/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82/cuba-crisis/