γράφει η Δάφνη Τσιπίτση
Φαίνεται ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στο σημερινό περιβάλλον ασφάλειας, ιδιαίτερα εκείνες που σχετίζονται με την πληροφόρηση και τον κυβερνοχώρο, είναι κατά κάποιο τρόπο νέες και διαφορετικές από τις προκλήσεις στο παρελθόν. Ωστόσο, ενώ τα εργαλεία και οι επιπτώσεις είναι ίσως καινοφανείς, οι αντίπαλοι είναι ακόμα ανθρώπινοι καθώς οι απειλές του σήμερα μπορεί να μην είναι τόσο εννοιολογικά διαφορετικές από εκείνες του Ψυχρού Πολέμου. Ανατρέχοντας στο πώς μια προηγούμενη γενιά στρατηγικών εξέτασε τις προκλήσεις, ίσως είμαστε σε θέση να αποκτήσουμε γνώσεις σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των σύγχρονων απειλών στην εποχή μας.
Η στρατηγική του 21ου αιώνα:
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου κυριαρχούσαν δύο στρατηγικές θεωρίες βασισμένες στους μηχανισμούς της αποτροπής οι οποίες φαίνονται χρήσιμες ακόμα και σήμερα, όπως είναι η θεωρία της «αμοιβαίας καταστροφής», όπου αμφότεροι οι παράγοντες επιτίθενται με την ελπίδα επιβίωσης, αλλά καμία πλευρά δεν ωφελείται πραγματικά λόγω του μεγέθους της καταστροφής, και η θεωρία του «ελέγχου κλιμάκωσης», που απαιτεί από τους φαινομενικά ορθολογικούς παράγοντες να ¨ζυγίζουν¨ τη χρήση ενός συγκεκριμένου όπλου ή στρατηγικής ανάλογα με τους αναμενόμενους και επιθυμητούς στόχους. Ενώ αναπτύχθηκε για έναν πιθανό πυρηνικό πόλεμο, σήμερα η θεωρία της «αμοιβαίας καταστροφής» μπορεί να μεταφραστεί στον πόλεμο στον κυβερνοχώρο με τις ίδιες υποθέσεις, αν και διαφορετικούς στόχους, δηλαδή αν ένα κράτος επρόκειτο να επιχειρήσει ευρεία καταστροφή ενός άλλου, τα αντίποινα θα μπορούσαν να είναι εξίσου επιζήμια, οπότε κάθε εμπλοκή σε αυτόν τον πόλεμο θα είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή τόσο του αντιπάλου όσο και του αρχικού κράτους. Από την άλλη πλευρά, η θεωρία «ελέγχου κλιμάκωσης» μεταφράζεται πολύ πιο εύκολα στο πλαίσιο του κυβερνο-πολέμου. Όπως και με τον πυρηνικό πόλεμο, σήμερα η θεωρία του «ελέγχου κλιμάκωσης» φαίνεται να έχει μεγαλύτερη πρακτική εφαρμογή όταν πρόκειται για πραγματικό στρατηγικό σχεδιασμό καθώς σε αντίθεση με τη θεωρία της «αμοιβαίας καταστροφής», η θεωρία αυτή έχει τόσο προσβλητικά στοιχεία (για να προκαλέσει καταστροφή του αντιπάλου) όσο και αμυντικά στοιχεία (για να περιορίσει την ποσότητα καταστροφής που μπορεί να προκαλέσει ο αντίπαλος, μειώνοντας έτσι το όφελος).
Τοποθετώντας τόσο την επίθεση όσο και την άμυνα κάτω από μια ¨ομπρέλα¨ σχετικά με τις σημερινές προκλήσεις στον τομέα της πληροφόρησης και του κυβερνοχώρου, η κατάλληλη στρατηγική φαίνεται να είναι σε θέση να συντονίζει τον προγραμματισμό των επιθέσεων, να εξασφαλίζει την επιβιωσιμότητα των περιουσιακών στοιχείων και ταυτόχρονα, να βελτιστοποιεί την ικανότητα για την πραγματοποίηση μιας επικείμενης επίθεσης και ίσως ¨μάχης¨. Οι πιθανοί στόχοι περιλαμβάνουν κυρίως μη στρατιωτικούς τομείς όπως είναι ο τραπεζικός τομέας, ο έλεγχος της υποδομής (όπως οι έλεγχοι του φράγματος της Νέας Υόρκης που επιτέθηκαν από το Ιράν το 2013) και άλλα αποκεντρωμένα σημεία κρίσιμης ανάγκης για την καθημερινή ζωή των πολιτών. Με αυτό το σκεπτικό, συγκεκριμένοι στόχοι του κυβερνοχώρου απολαμβάνουν ήδη ένα είδος ¨παθητικής¨ άμυνας, αλλά ακόμα και αυτό περιπλέκει τον έλεγχο και την ενεργό υπεράσπιση αυτών των κρίσιμων σημείων που κρατούν τη χώρα σε λειτουργία. Την τρέχουσα ημέρα, όταν οι απειλές στον κυβερνοχώρο εκτείνονται πέρα από στρατιωτικούς, ή ακόμη και κυβερνητικούς στόχους σε δημόσιους και ιδιωτικούς, η χάραξη στρατηγικής πρέπει να στηριχτεί και να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο πάνω στις ιδιωτικές ικανότητες και δυνατότητες οργανισμών και επιχειρήσεων, καθώς πολλές από αυτές τις οντότητες έχουν τις δικές τους αμυντικές δυνατότητες κατά των απειλών στον κυβερνοχώρο.
Επιπλέον, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και στρατηγικής γνωρίζουν ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ύπαρξη στρατηγικών απειλών και την ανάγκη εύρεσης και εφαρμογής μέτρων και μεθόδων αντιμετώπισης τους. Μεγάλο ρόλο παίζουν και τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία όμως συναντώνται σήμερα ως ¨κονσερβοποιημένα¨ και τείνουν να χαρακτηρίζονται περισσότερο ως πηγή ¨κοινών πληροφοριών¨. Η έλλειψη έγκυρης και αναλυτικής ενημέρωσης από τους μέσους πολίτες σχετικά με τις σύγχρονες απειλές και των στρατηγικών ζητημάτων στον κυβερνοχώρο (ή σχετικά με οποιοδήποτε άλλο στρατηγικό ζήτημα), έχει ως αποτέλεσμα οι στρατηγικές των κυβερνήσεων στον τομέα του κυβερνοχώρου και της πληροφόρησης να μην είναι αρκετά εξευγενισμένες και ξεκάθαρες. Αυτό το τελευταίο σκέλος – μια σαφής και σχετική στρατηγική που υποστηρίζεται από τη συμμετοχή ηγετών μιλώντας απευθείας στους ανθρώπους που προορίζεται να προστατεύσει – είναι ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο της ηγεσίας σχετικά με την ασφάλεια.
Για τους σύγχρονους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξετάζουν νέες στρατηγικές προκλήσεις, όπως είναι η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η στρατηγική του 21ου αιώνα είναι η «στρατηγική υπεροχή», με αρκετά σημεία που φαίνεται να εξετάζονται και να επιλύονται βασισμένα σε σύνθετα προβλήματα του παρελθόντος. Οι προκλήσεις είναι πολλές και η βαρύτητα ζητημάτων όπως είναι η ισορροπία της επίθεσης και της άμυνας, η σημασία του ελέγχου και του κοινού σκοπού και η συμμετοχή του πολίτη στη συσχέτιση των στρατηγικών μηνυμάτων με έναν μεγαλύτερο πληθυσμό είναι καίριας σημασίας και υψηλής προτεραιότητας. Αυτοί είναι επίσης τομείς στους οποίους η πολιτική και η στρατιωτική στρατηγική θα μπορούσαν να βελτιωθούν, ιδιαίτερα στον τομέα του κυβερνοχώρου, καθώς η κοινωνία των πολιτών έχει μεγαλύτερο μερίδιο στην εξασφάλιση της ασφάλειας της σε σύγκριση με την κυβέρνηση από ό, τι οποιοσδήποτε άλλος τομέας.
Bibliography:
- Taylor Armerding, “How Likely Is a ‘digital Pearl Harbor’ Attack on Critical Infrastructure?” Naked Security, August 18, 2017, accessed September 09, 2018, https://nakedsecurity.sophos.com/2017/08/18/how-likely-is-a-digital-pearl-harbor-attack-on-critical-infrastructure/.
- Gavin Alcott, “Cyberwarfare: Policy Challenges for 21st Century Threats,” Penn Wharton Public Policy Initiative, December 6, 2016, accessed September 09, 2018, https://publicpolicy.wharton.upenn.edu/live/news/1607-cyberwarfare-policy-challenges-for-21st-century/for-students/blog/news.php.