Γράφει η Καλλιόπη Λένναξ
Η στροφή της Κίνας από ένα κράτος που βασιζόταν σχεδόν εξολοκλήρου στον άνθρακα σε ένα κράτος που λαμβάνει σοβαρά υπόψη του το περιβάλλον και που χρησιμοποιεί εκτενώς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έλαβε χώρα μετά την καλύτερη κατανόηση του ενεργειακού προβλήματος. Το κινεζικό κράτος στόχευε ανέκαθεν στην οικονομική ανόρθωση, στην αύξηση της απασχόλησης και στην ενίσχυση της παραγωγής, και όχι στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων των προηγούμενων δεκαετιών και των προβλημάτων περιβαλλοντικής ρύπανσης. Έτσι, οι συνθήκες παραγωγής των προϊόντων, ο τρόπος διαβίωσης των Κινέζων, οι βιομηχανικές ανάγκες της Κίνας, η αλόγιστη χρήση των πόρων και η εξάρτηση από τον άνθρακα δημιούργησαν από κοινού ένα έντονο πρόβλημα ενεργειακής κατανάλωσης, αφού ο ρυθμός κατανάλωσης ξεπερνούσε τους ρυθμούς ανάπτυξης της χώρας και οι εγχώριοι πόροι δεν επαρκούσαν για την αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια.
Προκειμένου, όμως, να γίνει κατανοητή αυτή η στροφή, απαιτείται μία αναδρομή στην περίοδο της ανόρθωσης του κινεζικού έθνους και μία εξέταση των πρώτων του βημάτων στον τομέα της ενέργειας.
Η Κίνα ως Λαϊκή Δημοκρατία ξεκίνησε μια καινούρια πορεία από το 1949, διατηρώντας κάποια από τα παραδοσιακά αυτοκρατορικά της στοιχεία, όπως είναι η αυτάρκεια. Χαρακτηριστική προσωπικότητα ήταν ο Μάο Τσετούνγκ, ο οποίος κλήθηκε να διαχειριστεί μία κατεστραμμένη οικονομία, με ελάχιστα αναπτυγμένη βιομηχανία, περιορισμένη παραγωγή τροφίμων και ασταθές χρηματοοικονομικό σύστημα. Εφάρμοσε, έτσι, το μοντέλο ανάπτυξης που σεβόταν τις ιδιαιτερότητες και ανταποκρινόταν στις ανάγκες της Κίνας, το σοσιαλιστικό, το οποίο απέφερε γρήγορα καρπούς, προκαλώντας όμως πολιτικό-κοινωνικές αναταραχές.
Η περίοδος 1949-1993 αποτελεί την πρώτη φάση της κινεζικής ενεργειακής πολιτικής, με την ενεργειακή αυτάρκεια να έπεται της οικονομικής ανόρθωσης στη λίστα των προτεραιοτήτων. Κατά την πρώτη δεκαετία, η Κίνα διατηρούσε στενούς δεσμούς με την Σοβιετική Ένωση, από την οποία εισήγαγεπετρέλαιο, τεχνολογική γνώση και εμπειρογνώμονες. Εντούτοις, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, υπήρξε ρήξη των σχέσεων των δύο χωρών, με αποτέλεσμα η Κίνα να στραφεί σε άλλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες.
Κατά τη δεύτερη φάση της κινεζικής ενεργειακής πολιτικής, 1993-2003, η χώραστρέφεται στις διεθνείς αγορές κάνοντας επενδύσεις, προκειμένου να προσαρμοστεί στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον και να εξασφαλίσει την επάρκεια πετρελαίου και φυσικού αερίου στο εσωτερικό. Την ίδια περίοδο, η Κίνα αναπτύσσει μία ειδική σχέση με αμοιβαία κέρδη με τις υπανάπτυκτες μεν, με μεγάλο φυσικό πλούτο δε, χώρες της Αφρικής.
Η τελική φάση διαμόρφωσης της κινεζικής πολιτικής στον τομέα της ενέργειας, ξεκίνησε το 2003 και συνεχίζεται έως σήμερα. Οι νέοι στόχοι της κυβέρνησης είναι η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, η πράσινη ανάπτυξη, η διεθνής συνεργασία, η εξοικονόμηση ενέργειας και η καινοτομία. Η υλοποίησή τους προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη συνετή χρήση ορυκτών καυσίμων, τη μεταρρύθμιση βιομηχανικών δομών και τηνεξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές.
Η κύρια πηγή ενέργειας της Κίνας είναι ο άνθρακας. Όντας η μεγαλύτερη παραγωγός και καταναλώτρια χώρα άνθρακα παγκοσμίως, η Κίνα διαθέτει 4 εκατομμύρια τόνους άνθρακα.Οι κύριοι λόγοι προτίμησής του είναι το χαμηλό του κόστος, η ευκολία στην παραγωγή του και το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα συγκριτικά με τις υπόλοιπες πηγές ενέργειας, ανανεώσιμες και μη. Χρησιμοποιείται πρωτίστως για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, για την παραγωγή θερμότητας στον βιομηχανικό τομέα και για οικιακή χρήση. Μέχρι και το 2009, ένα μέρος του παραγόμενου άνθρακα εξαγόταν, ενώ από το 2009 και έπειτα, λόγω της μεγάλης ζήτησης, οι εισαγωγές σε άνθρακα ξεπέρασαν για πρώτη φορά τις εξαγωγές.
Παράλληλα, οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας απαιτούν τόσο πετρέλαιο όσο και υδροηλεκτρικούς πόρους για να καλυφθούν. Η Κίνα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση όσον αφορά στην υδροδυναμική της, καθώς στα εδάφη της ρέουν μεγάλοι ποταμοί, κάνοντάς την πρώτη χώρα παγκοσμίως που παράγει υδροηλεκτρική ενέργεια. Ωστόσο, μολονότι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας δεν παράγει εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου,βοηθά μέσα από τα φράγματα στον περιορισμό των πλημμυρών. Η κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών απαιτεί πολύ χρόνο και βυθίζει τις όχθες των περιοχών όπου χτίζονται, αναγκάζοντας έτσι τους πληθυσμούς που κατοικούν εκεί να μετακινηθούν. Επιπλέον, ο κινεζικός βιομηχανικός τομέας και τα νοικοκυριά χρησιμοποιούν φυσικό αέριο κυρίωςγια την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ σημαντική αλλά αργή είναι και η αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας.
Ανά πενταετία, η κινεζική κυβέρνηση εκδίδει τα Πενταετή Σχέδια Ανάπτυξης που προδιαγράφουν τους βασικούς της στόχους, τις αλλαγές και τα μέτρα που χρειάζεται να εφαρμοστούν. Πάγιοι στόχοι των τελευταίων Πενταετών Σχεδίων Ανάπτυξης είναι η προστασία της δημόσιας υγείας, η μείωση του κινεζικού ενεργειακού αποτυπώματος στον πλανήτη, η προώθηση της χρήσης φυσικού αερίου για την αναβάθμιση της ποιότητας του αέρα, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών για υποδομές και οι εξαγωγές των πόρων που βρίσκονται σε περίσσεια.
Το Μάρτιο 2016 δημοσιεύτηκε το 13ο Πενταετές Σχέδιο Ανάπτυξης, με ισχύ έως το 2021. Οι νέοι στόχοι αυτής της πενταετίας είναι η μείωση της κατανάλωσης άνθρακα κατά 5 εκατομμύρια τόνους, η μείωση της ενεργειακής έντασης κατά ποσοστό 15%, η αύξηση του μεριδίου της ενέργειας που δεν προέρχεται από καύση ορυκτών καυσίμων, η αύξηση κατά 10% του αριθμού των ηλεκτρικών οχημάτων και η αύξηση της δυναμικότητας της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας. Προϋπόθεση για την υλοποίηση αυτών των στόχων είναι η τόνωση των επενδύσεων και των επιχορηγήσεων, η αναστολή της έγκρισης όσων έργων απαιτούν την καύση ορυκτών καυσίμων, και την επιβολή προστίμων, υπό τη μορφή φόρων, σε ρυπογόνες επιχειρήσεις.
Η στροφή της Κίνας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν εξυπηρετεί μόνο περιβαλλοντικά κίνητρα, αλλά και οικονομικά και στρατηγικά. Στην πρώτη περίπτωση, η Κίνα επωφελείται από την αξιοποίηση των μη ορυκτών καυσίμων, διότι αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή ηλιακών και αιολικών συστημάτων με τεράστια κέρδη από τις εξαγωγές. Εκτός αυτού, η μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων μειώνει και τις δαπάνες για την εισαγωγή ή την παραγωγή τους. Στη δεύτερη περίπτωση, η αυτονομία στην παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειαςεξασφαλίζει και την εθνική ενεργειακή ασφάλεια, αφού η χώρα δεν υποχρεούται πια να εισάγει ορυκτά καύσιμα, και κυρίως πετρέλαιο, από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, που αντιμετωπίζουν την αστάθεια και την αποσταθεροποίηση, λόγω των πολεμικών συρράξεων, του παλαιστινιακού προβλήματος, της τρομοκρατίας και των γεωπολιτικών διαφορών.
Εν κατακλείδι, παρά το γεγονός ότι η Κίνακαταλάμβανε μία από τις υψηλότερες θέσεις – αν όχι την υψηλότερη – στην κατάταξη των πιορυπογόνων κρατών για πολλές δεκαετίες και εξακολουθεί να χρησιμοποιεί σε μεγάλο ποσοστό ορυκτά καύσιμα, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι αποτελεί πλέον τον μεγαλύτερο παραγωγό πράσινης ενέργειας.Συνεπώς, παρά τον αντιφατικό χαρακτήρα της κινεζικής ενεργειακής πολιτικής, μπορούμε νααναγνωρίσουμε τις προσπάθειες της χώρας νααπεγκλωβιστεί από τη χρήση άνθρακα στο όνομα της οικονομικής ανάπτυξης και του κέρδους.
Πηγές
Feng Wang , Haitao Yin, Shoude Li, China’s renewable energy policy: Commitments and challenges, Science Direct, 2010.
Gao Xinyua, Jin Boc , Li Bina, Yang Kaia, Zhang Hongguanga ,Fan Boyuana, Study on Renewable Energy Development and Policy in China, Science Direct, 2011.
Αντώνης Χριστόπουλος, Η ραγδαία πολιτική και οικονομική άνοδος της Κίνας και οι επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομική και πολιτικήσκηνή. Διαθέσιμο σε: https://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2008/07/op06012846.pdf
Κίνα, ο πράσινος γίγαντας – Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κινεζική ισχύς, Olympia.gr, Νοέμβριος 28, 2018. Διαθέσιμο σε: https://olympia.gr/2018/11/28/%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B1-%CE%BF-%CF%80%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%B3%CE%AF%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B5%CF%82/
Anders Hove & Daniel Wetzel, China is planning provincial quotas for clean energy, China Dialogue, Απρίλιος 23, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.chinadialogue.net/blog/10574-China–is–planning–provincial–quotas–for–clean–energy-/en
China 13th Renewable Energy Development Five Year Plan (2016-2020), National Development and Reform Commission, Ιούνιος1, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/policiesandmeasures/pams/china/name-161254-en.php?s=dHlwZT1yZSZzdGF0dXM9T2s,&return=PG5hdiBpZD0iYnJlYWRjcnVtYiI–PGEgaHJlZj0iLyI–SG9tZTwvYT4gJnJhcXVvOyA8YSBocmVmPSIvcG9saWNpZXNhbmRtZWFzdXJlcy8iPlBvbGljaWVzIGFuZCBNZWFzdXJlczwvYT4gJnJhcXVvOyA8YSBocmVmPSIvcG9saWNpZXNhbmRtZWFzdXJlcy9yZW5ld2FibGVlbmVyZ3kvIj5SZW5ld2FibGUgRW5lcmd5PC9hPjwvbmF2Pg
China moves to a “new normal”, IEA Publication, Νοέμβριος 14, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/weo/china/
Energy policy of China, Wikipedia. Διαθέσιμο σε: https://en.wikipedia.org/wiki/Energy_policy_of_China
Feng Hao, China releases 2020 action plan for air pollution, China Dialogue, Ιούλιος 6, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/10711-China–releases-2-2-action–plan–for–air–pollution
Takuma Yatsui, China’s Energy Policy and Related Issues towards 2020, Mitsui Global Strategic Studies Institute, Απρίλιος, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.mitsui.com/mgssi/en/report/detail/__icsFiles/afieldfile/2017/07/19/170406c_yatsui_e_1.pdf
World Energy Outlook 2016 sees broad transformations in the global energy landscape, IEA Publications, Νοέμβριος 16, 2016. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/newsroom/news/2016/november/world–energy–outlook-2016.html