Γράφει η Βάσια Δαλιάνη
Ο Donald Trump επιστρέφει στην ηγεσία των ΗΠΑ σε ένα παγκόσμιο κλίμα αβεβαιότητας και ανησυχίας σε πολιτικό, κλιματικό και ενεργειακό επίπεδο. Το 2024 πρόκειται πλέον να καταγραφεί ως το θερμότερο έτος στην ιστορία της ανθρωπότητας, ενώ ορισμένοι ειδικοί δεν είναι βέβαιοι ότι η διατήρηση της μέσης θερμοκρασίας της γης στο όριο των 1.5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα είναι πια εφικτή (Dewan, 2024). Το 2024 αποτέλεσε ένα έτος-κλειδί για τη διεθνή ενεργειακή και κλιματική πολιτική, διότι έγιναν εκλογές για αλλαγή ηγεσίας στα κράτη με τις περισσότερες εκπομπές παγκοσμίως (ΕΕ, Ινδία, Ινδονησία, Ρωσία και ΗΠΑ). Όμως οι αμερικανικές εκλογές θα αποτελέσουν πιθανότατα τις πιο καθοριστικές για τις παραπάνω καταστάσεις, λόγω της πολιτικής και οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ.
Πολλοί αναλυτές και διεθνή μέσα ενημέρωσης έχουν εκφράσει την άποψη ότι η επάνοδος του Trump αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τις προσπάθειες διαχείρισης της κλιματικής κρίσης και απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων των φετινών συσκέψεων της COP29 (Rannard και McGrath, 2024). Στο πλαίσιο της προεκλογικής του καμπάνιας, ο Trump δήλωσε ότι θα καταργήσει τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στις ΗΠΑ, με τα επιχειρήματα ότι το κόστος είναι υπερβολικά υψηλό συγκριτικά με την ενέργεια που παράγεται και ότι απειλούν τη θαλάσσια ζωή (Valdmanis, 2024), ότι θα καταργήσει πολλές από τις περιβαλλοντικές και ενεργειακές πολιτικές του Biden (Gastelumendi, 2024), ότι θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, και υπάρχει μάλιστα η πιθανότητα να αποσύρει τη χώρα ακόμη και από την Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή που υπογράφηκε το 1992 (Smith, 2024). Επιπλέον, ο νέος πρόεδρος σκοπεύει να λήξει «τον πόλεμο που έχει κηρυχθεί ενάντια στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο», όπως έχει δηλώσει πολλές φορές (Smith 2024), υποστηρίζοντας τη μείωση του κρατικού παρεμβατισμού στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, μέσω της κατάργησης των σχετικών κανονιστικών ρυθμίσεων (Gross και Sall, 2024). Ο Don Smith (2024), καθηγητής περιβαλλοντικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, υποστηρίζει μάλιστα ότι η νίκη του Trump είναι πιθανό να σημάνει το τέλος των πολιτικών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή στις ΗΠΑ. Συνεπώς, οι ανησυχίες για την ακύρωση της προόδου που έχει γίνει μέχρι στιγμής και για τις αρνητικές αλυσιδωτές συνέπειες στις παγκόσμιες προσπάθειες διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής εξαιτίας της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ και της επιρροής της είναι δικαιολογημένες.
Στην προηγούμενη θητεία του, που διήρκησε από το 2017 έως το 2021, o Donald Trump προσπάθησε ενεργά να καταργήσει όλες τις πολιτικές που σχετίζονταν με τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής (Smith, 2024). Σύμφωνα με τις Gross και Sall (2024), οι επιδόσεις της προηγούμενης κυβέρνησης Trump στις τροποποιήσεις των ενεργειακών και κλιματικών πολιτικών ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, ασυνεπείς και σποραδικές. Συγκεκριμένα η περίοδος από το 2016 έως το 2018 αποτέλεσε μια ιδιαίτερα κρίσιμη χρονική περίοδο, λόγω της ανακοίνωσης εκ μέρους του προέδρου ότι οι ΗΠΑ θα αποχωρούσαν από τη Συμφωνία του Παρισιού, στην οποία προβλεπόταν, ωστόσο, ότι η επίσημη αποχώρηση δεν θα μπορούσε να λάβει χώρα πριν τον Νοέμβριο του 2020. Η απόφαση αυτή επέφερε ένα κύμα αβεβαιότητας στην αμερικανική κοινωνία και οικονομία, άλλαξε ριζικά το πλαίσιο ενεργειακής πολιτικής των ΗΠΑ και δημιούργησε αντιπαραθέσεις όσον αφορά την δυνατότητα ισορροπίας των ορυκτών καυσίμων με εναλλακτικές, καθαρές πηγές ενέργειας (Fu et al, 2024). Το 2018, οι ΗΠΑ έγιναν η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου και έκτοτε έχουν παραγάγει περισσότερο πετρέλαιο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, περισσότερο από ποτέ. Αυτή η ραγδαία αύξηση της παραγωγής πετρελαίου δεν οφείλεται τόσο στις πολιτικές του Trump ή προηγούμενων προέδρων, αλλά στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών με τρόπους ολοένα και πιο αποδοτικούς (Gross και Sall, 2024). Η πρώτη κυβέρνηση Trump εστίασε στη μείωση του κρατικού παρεμβατισμού σε πολλούς τομείς, στηρίζοντας ιδιαίτερα τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων μέσω του περιορισμού των περιβαλλοντικών και των κλιματικών κανονισμών, ωστόσο οι προσπάθειές της ήταν εν μέρει μονάχα επιτυχημένες. Στην πραγματικότητα, παρόλο που οι νέες προτάσεις κατόρθωσαν σε αρκετές περιπτώσεις να αποδυναμώσουν ή ακόμη και να αντικαταστήσουν τις πολιτικές που προώθησε και εφάρμοσε η κυβέρνηση Obama, η αποτελεσματικότητά τους συρρικνώθηκε σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι τα δικαστήρια απέρριψαν πολλές από αυτές (Wallach και Kennedy, 2022· Higgins, 2019).
Η επόμενη κυβέρνηση έκανε αρκετά βήματα προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς την υλοποίηση της ενεργειακής μετάβασης. Μάλιστα, επικρατεί η άποψη ότι οι ΗΠΑ έχουν επιτύχει περισσότερα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής επί Biden παρά επί οποιουδήποτε άλλου προέδρου (Smith, 2024). Σε νομοθετικό επίπεδο, ο απερχόμενος πρόεδρος υπέγραψε τον Αύγουστο του 2022 τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act – IRA), τη μεγαλύτερη σειρά επενδύσεων για την ενέργεια και το κλίμα στην ιστορία των ΗΠΑ, με εκτιμώμενο ύψος 369 δισ. δολαρίων, που προορίζονται για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, τη μείωση των εκπομπών και την παροχή σχετικών φορολογικών κινήτρων μέχρι το 2030 (Gross και Sall, 2024). Υπέγραψε, επίσης, τον νόμο για τις επενδύσεις σε υποδομές και θέσεις εργασίας (Infrastructure Investment and Jobs Act – IIJA), ο οποίος εξασφάλισε μεγαλύτερα κονδύλια για έργα στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, την κατασκευή εγκαταστάσεων ύδρευσης και αναβαθμίσεις του δικτύου ηλεκτροδότησης. Και οι δύο αυτοί νόμοι ψηφίστηκαν από το Κογκρέσο. Σε κανονιστικό επίπεδο, τον Μάρτιο του 2024 η κυβέρνηση ανακοίνωσε την υιοθέτηση ενός κανονισμού για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από εξατμίσεις οχημάτων, προωθώντας ταυτόχρονα την μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα. Ο σημαντικότερος κλιματικός κανονισμός στην ιστορία των ΗΠΑ, σύμφωνα με το Forbes, ενώ η New York Times υποστήριξε πως ο εν λόγω κανονισμός είναι σχεδιασμένος να εξασφαλίσει ότι μέχρι το 2032 τα περισσότερα νέα αυτοκίνητα και βαν που πωλούνται στις ΗΠΑ θα είναι εντελώς ηλεκτροκίνητα ή υβριδικά (Smith, 2024). Την ίδια στιγμή, ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ έχει εκτιμήσει ότι ο κανονισμός αυτός θα μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προέρχονται από τις μεταφορές κατά περισσότερο από 7 δισεκατομμύρια τόνους (Smith, 2024). Τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα από τα βασικότερα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση Biden, σε συνδυασμό με την επανένταξη των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού το 2021. Μερίμνησε, επίσης, για την αποκατάσταση της έλλειψης εμπιστοσύνης της διεθνούς κοινότητας προς τις ΗΠΑ για περιβαλλοντικά ζητήματα που προκλήθηκε από τη δράση της κυβέρνησης Trump.
Η δράση της κυβέρνησης Biden σε συνδυασμό με τη διεθνή στροφή και τάση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει διαμορφώσει ένα ραγδαία εξελισσόμενο ενεργειακό τοπίο στις ΗΠΑ, στο οποίο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο. Ειδικότερα, η μείωση της χρήσης άνθρακα για την παραγωγή ενέργειας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, χάρη στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας και του φυσικού αερίου, και έχει ενταθεί τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια (Arent et al, 2022β). Πιο συγκεκριμένα, η πυρηνική και η υδροηλεκτρική ενέργεια έχουν παραμείνει σε σταθερά επίπεδα από το 2010, ενώ η ηλιακή και η αιολική έχουν εκτοξευτεί την τελευταία δεκαετία, ξεπερνώντας την χρήση άνθρακα το 2020. Όλες αυτές οι αλλαγές οφείλονται στη μείωση του κόστους παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και κατασκευής των αντίστοιχων εγκαταστάσεων, στις τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις και καινοτομίες, στα φορολογικά κίνητρα, στις πολιτικές που λαμβάνονται σε τοπικό και ομοσπονδιακό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο πολιτείας (Arent et al, 2022β). Όλα τα παραπάνω έχουν καταστήσει τις ανανεώσιμες πηγές μια πολύ ανταγωνιστική επιλογή παραγωγής ενέργειας έναντι των ορυκτών καυσίμων. Μάλιστα, η επέκταση αυτή έχει συντελέσει στο να αποσύρονται νωρίτερα πολλές ακριβές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται τα οφέλη όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για την ανθρώπινη υγεία. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η συνέχιση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα προϋποθέτει την συνύπαρξη εγκαταστάσεων αιχμαλώτισης, αξιοποίησης και αποθήκευσης άνθρακα, προκειμένου να καταστεί μια βιώσιμη λύση σε μεγάλη κλίμακα, επομένως παρουσιάζει αυξημένο κόστος (Arent et al, 2022β). Τέλος, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η αφθονία των ΗΠΑ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε συνδυασμό με την έξυπνη ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς, αποκεντρωμένης παραγωγής και λειτουργικών συστημάτων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε οικονομικά, ανθεκτικά και ασφαλή συστήματα που είναι απαλλαγμένα από ανθρακικό αποτύπωμα σε ποσοστό 80-90% (Arent et al, 2022β).
Συνεπώς, οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της πρώτης του θητείας, ο Trump έρχεται αντιμέτωπος με ένα πολύ διαφορετικό νομικό και θεσμικό πλαίσιο, καθώς επίσης και με έναν ενεργειακό κλάδο στον οποίο οι επενδύσεις και η ζήτηση για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν εκτοξευτεί. Ταυτόχρονα, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχει τους υψηλότερους ρύπους και τις υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, έχει αυξημένες υποχρεώσεις στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού, στην οποία πλέον μετέχει, ύστερα από την επανένταξή της εκ μέρους του Biden. Εάν ο Trump αποφασίσει να αποσύρει ξανά τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, θα χρειαστεί να περιμένει μόνο έναν χρόνο, μέχρι να έχει ολοκληρωθεί επίσημα η διαδικασία, κάτι που θα του προσφέρει άπλετο χρόνο να χαράξει τη δική του πορεία, χωρίς να λογοδοτεί στον ΟΗΕ ή να δεσμεύεται από τους κανονισμούς του (McGrath, 2024). Για τους παραπάνω λόγους, είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι η επανεκλογή του Trump αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τις προσπάθειες διαχείρισης της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, είναι αμφίβολη η αρνητική επίδραση που θα έχει μακροπρόθεσμα, και αυτό οφείλεται σε παράγοντες που είναι πέραν του ελέγχου του νέου Αμερικανού προέδρου. Αυτοί οι παράγοντες σχετίζονται τόσο με την αμερικανική νομοθεσία όσο και με διεθνείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.
Οι νόμοι που εφάρμοσε η κυβέρνηση Biden έχουν ισχύ δεκαετίας και επιδοτούν τις επιχειρήσεις ηλιακής, αιολικής και άλλων μορφών καθαρής ενέργειας με πολύ μεγάλα κονδύλια, τα οποία έχουν ευεργετήσει κυρίως Ρεπουμπλικανικές πολιτείες (Valdmanis, 2024). Μάλιστα, το 85% των κονδυλίων από τους νόμους IRA και IIJA έχει επενδυθεί σε Ρεπουμπλικανικές πολιτείες, δημιουργώντας χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και τονώνοντας την οικονομία (McGrath, 2024· Gross και Sall, 2024). Ταυτόχρονα, οι νόμοι αυτοί έχουν ψηφιστεί από το Κογκρέσο, που σημαίνει ότι η αλλαγή ή ανάκλησή τους μπορεί να γίνει μόνο από το Κογκρέσο, δεδομένου ότι είναι το ανώτατο νομοθετικό όργανο των ΗΠΑ (Gross και Sall, 2024). Η ανάκληση του νόμου IRA επί Trump έχει ελάχιστες πιθανότητες να συμβεί, ωστόσο κάτι τέτοιο θα επιβράδυνε πάρα πολύ την ραγδαία ανάπτυξη που έχει η καθαρή ενέργεια τώρα στις ΗΠΑ (Valdmanis, 2024). Αυτό που θεωρητικά θα μπορούσε να κάνει ο Trump είναι να καταστήσει πιο περίπλοκη για τους ομοσπονδιακούς φορείς τη διαδικασία παροχής κονδυλίων και δανείων, ή να μειώσει την παροχή εκτάσεων που ανήκουν στο κράτος για ενοικίαση και μετατροπή σε υπεράκτια αιολικά πάρκα (Valdmanis, 2024). Θα μπορούσε, επίσης, να χαλαρώσει τα κριτήρια ενεργειακής απόδοσης για οχήματα και ηλεκτρικές συσκευές, ή να κάνει μετατροπές στους κανονισμούς φορολογίας και ενοικίασης για την παραγωγή ορυκτών καυσίμων σε δημόσιες εκτάσεις. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση Trump θα μπορούσε να πετύχει, κατά πάσα πιθανότητα, να κάνει μετατροπές σε κανονισμούς που έγκεινται αποκλειστικά στην εξουσία των εκτελεστικών και όχι των νομοθετικών ή δικαστικών οργάνων (Gross και Sall, 2024).
Πέρα από τα παραπάνω, η απόφαση συμμετοχής ή μη στην Συμφωνία του Παρισιού και στις COP έγκειται επίσης στην δικαιοδοσία του Trump. Δεδομένου ότι ο νέος πρόεδρος θα ορκιστεί τον Ιανουάριο, τίποτε από όσα συμφωνηθούν από τους διαπραγματευτές του απερχόμενου προέδρου Biden δεν θα δεσμεύει νομικά την επόμενη κυβέρνηση. Ο Trump έχει ήδη δεσμευτεί, στο πλαίσιο της προεκλογικής του καμπάνιας, ότι θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού. Από την συμμετοχή των ΗΠΑ στη Συμφωνία και την τήρηση των υποχρεώσεων που έχει σε αυτή, μπορεί να μειωθεί το 1/3 των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Larch και Wanner, 2024). Συνεπώς, η αποχή μεμονωμένων χωρών μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα της συμφωνία, ειδικά χωρών με μεγάλη οικονομική και πολιτική δύναμη, όπως οι ΗΠΑ (Larch και Wanner, 2024). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σε τελική ανάλυση ο τρόπος που ανταποκρίνονται οι ιδιώτες και οι εταιρείες στις τιμές ενός παγκόσμιου αγαθού, όπως είναι το πετρέλαιο που καθοδηγούν τις εξορύξεις του (Valdmanis, 2024), καθώς επίσης και ότι οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν εκτοξευτεί σε όλη την υφήλιο, ξεπερνώντας τις επενδύσεις για ορυκτά καύσιμα το 2017 (Figueres, 2018, στο Fu et al, 2024), ενώ το 2022 το κόστος ανανεώσιμων πηγών κατέστη χαμηλότερο από αυτό των ορυκτών καυσίμων (Fu et al, 2024). Γι’ αυτό λοιπόν και ο Ed Hirs, από το Πανεπιστήμιο του Χιούστον, υποστηρίζει ότι η ενεργειακή μετάβαση στις ΗΠΑ είναι ήδη σε εξέλιξη, κι επομένως η δράση του Trump είναι αδύνατον να την επιβραδύνει.
Επιγραμματικά, η εκλογή του Donald Trump ως νέος πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται ότι θα έχει περισσότερο βραχυπρόθεσμες συνέπειες στις προσπάθειες διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής. Παρά την αλλαγή ηγεσίας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν ήδη εδραιωθεί ως σημαντικό μέρος της αμερικανικής οικονομίας και του ενεργειακού τομέα. Επιπλέον, οι νόμοι που θεσπίστηκαν από την κυβέρνηση Biden έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της ενεργειακής μετάβασης, και η ανατροπή τους θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Μακροπρόθεσμα, φαίνεται ότι ο νέος πρόεδρος δεν θα κατορθώσει να αναχαιτίσει την πορεία της ενεργειακής μετάβασης και των προσπαθειών διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό ότι θα λάβει μέτρα που θα ενισχύσουν τα ορυκτά καύσιμα εις βάρος των καθαρών πηγών. Τέτοιες ενέργειας ενδεχομένως να επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους, τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα της θητείας του μέχρι το 2029.
ΠΗΓΕΣ
Arent, D., et al. (2022). Challenges and opportunities in decarbonizing the U.S. Energy System. Science Direct. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1364032122008206
Dewan, A. (2024). Analysis: Climate leaders were worried trump would derail talks. they didn’t know their host would be the Wrecking Ball. CNN. Διαθέσιμο σε: https://edition.cnn.com/2024/11/15/climate/cop29-azerbaijan-ilham-aliyev-chaos/index.html
Fu, C., Gong, X., Li, H., & Pirabi, M. (2024). The impact of U.S. political decisions on renewable and fossil energy companies in the era of the Paris Agreement. Science Direct. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1544612324011942
Gastelumendi, J. (2024). What Trump’s return as president means for COP29. Atlantic Council. Διαθέσιμο σε: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/what-trumps-return-as-president-means-for-cop29/
Goar, M. (2024). COP29 opens in the shadow of Donald Trump. Le Monde.fr. Διαθέσιμο σε: https://www.lemonde.fr/en/environment/article/2024/11/12/cop29-spends-its-first-day-in-the-shadow-of-donald-trump_6732514_114.html
Gross, S., & Sall, L. (2024). Trump has big plans for climate and energy policy, but can he implement them?. Brookings Institution. Διαθέσιμο σε: https://www.brookings.edu/articles/trump-has-big-plans-for-climate-and-energy-policy-but-can-he-implement-them
Larch, M., & Wanner, J. (2024). The consequences of non-participation in the Paris Agreement. Science Direct. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S001429212400028X
McGrath, M. (2024). Trump victory is a major setback for climate action, experts say. BBC News. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/articles/c5ygplyg09ro
Pata, U. K. (2024). Decarbonization efforts under the Energy and climate policy uncertainties: A comparison between the USA and China – clean technologies and environmental policy. SpringerLink. Διαθέσιμο σε: https://link.springer.com/article/10.1007/s10098-024-02992-y
Rannard, G., & McGrath, M. (2024). What is COP29 and how will trump’s election affect the climate talks? Διαθέσιμο σε: BBC News. https://www.bbc.com/news/articles/c2k0zd2z53xo
Smith, D. (2024). ‘The’ key 2024 election involving climate change and the energy transition: Biden vs Trump 2.0 and the matter of global trust in the US. Taylor and Francis Online. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1080/02646811.2024.2341542
Valdmanis, R. (2024). Trump return likely to slow, not stop, US clean-energy boom. Reuters. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/business/energy/trump-return-will-slow-not-stop-us-clean-energy-boom-2024-11-06/
Wallach, P. A., Kennedy, K. (2022). Examining some of Trump’s deregulation efforts: Lessons from the Brookings Regulatory Tracker. Brookings Institution. Διαθέσιμο σε: https://www.brookings.edu/articles/examining-some-of-trumps-deregulation-efforts-lessons-from-the-brookings-regulatory-tracker/
Πηγή εικόνας: https://cdn.cnn.com/cnnnext/dam/assets/190903104224-20190903-trump-climate-change-policy-rollbacks-super-tease.jpg