Γράφει η Μαρία Τσαρούχα
Με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας της χώρας, κρίνεται κρίσιμο η Ελλάδα να βάλει τη σφραγίδα της στον ενεργειακό σχεδιασμό της Ευρώπης και να συμβάλει περισσότερο, προωθώντας την συνεργασία και την ειρήνη στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, διασφαλίζοντας ακόμη περισσότερο τις γραμμές άμυνας και ασφάλειας της χώρας. Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο χώρος της ενέργειας ενδείκνυται ως πολλά υποσχόμενος και ειδικότερα μετά και τις πρόσφατες ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πράσινη Συμφωνία, στην οποία η ενέργεια και ειδικότερα η ενεργειακή ασφάλεια αναμένεται να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει την προσοχή της στη μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας, με αποτέλεσμα να προσελκύει και να στηρίζει επενδύσεις που επικεντρώνονται στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Επιζητά την μείωση των εκπομπών άνθρακα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως παρουσιάζεται τόσο στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [1], όσο και στον προϋπολογισμό της Ένωσης [2] για την περίοδο 2021-2027. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ανακοίνωσε ότι θα πάψει να χρηματοδοτεί νέα έργα που αφορούν τα ορυκτά καύσιμα, μη εξαιρουμένου του φυσικού αερίου από το 2022, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή μια πιο φιλόδοξη στρατηγική φιλική προς το περιβάλλον [3].
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής των G7, εγκρίθηκε το Σύμφωνο για τη φύση με ορίζοντα το 2030, το οποίο περιέχει δράσεις για τη βιοποικιλότητα επιμερισμένες σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: μετάβαση, επενδύσεις, διατήρηση και λογοδοσία. Δεσμεύονται επίσης, για την επιτάχυνση της εγκατάλειψης της καύσης του άνθρακα και τον τερματισμό κάθε νέας άμεσης κρατικής στήριξης για την παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα χωρίς τη δέσμευσή του έως το τέλος του 2021. [4]
Έργα τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη είναι: ο FSRU Αλεξανδρούπολης, ο ESRU, Διώρυγα Gas» και η Υπόγεια αποθήκη Καβάλας. Οι υποδομές αυτές δίνουν τη δυνατότητα εφοδιασμού της χώρας με φυσικό αέριο, αυξάνοντας τον ανταγωνισμό, μειώνοντας τις τιμές με τελικό όφελος για τους καταναλωτές. Επιπλέον, θωρακίζεται η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, καθώς ο εφοδιασμός δεν θα διέρχεται από εδάφη με γεωπολιτική αστάθεια [5]. Μέσω του FSRU θα παραλαμβάνει η Ελλάδα πρόσθετες ποσότητες LNG, κυρίως από Αμερικανικές εταιρίες, οι οποίες παράγουν σχιστολιθικό αέριο (ShaleGas), μειώνοντας την εξάρτηση από το αντίστοιχο Ρωσικό. Μέσω του σταθμού θα πραγματοποιείται επαναεριοποίηση του LNG ShaleGas, διοχετεύοντας ποσότητες αερίου και στις υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Με αφετηρία το Αζερμπαϊτζάν, διασχίζοντας τη Γεωργία, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Αλβανία και με τερματικό σταθμό την Ιταλία, ο TAP (TransAdriaticPipeline) θα μεταφέρει αέριο από τα νέα κοιτάσματα της Κασπίας στην Κεντρική γηραιά ήπειρο. Η Ελλάδα ωφελείται αποτελώντας οδικό χάρτη ακόμη περισσότερων μελλοντικών επενδύσεων. Η υποδομή έχει χαρακτηριστεί ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (Project of Common Interest) από την E.E., η οποία επίσης επιδιώκει την ενεργειακή απεξάρτηση της από την Ρωσία και το μονοπώλιο που επικρατεί [6].
Ο EastMedδεν είναι απλώς ένας ακόμη αγωγός για την Ελλάδα, αλλά παίζει ζωτικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική, διότι διασφαλίζει την διασυνδεσιμότητα της Ευρώπης τόσο με παρόντα, όσο και με μελλοντικά κοιτάσματα (π.χ. Ισραήλ, Κύπρος και Λίβανο) [7]. Λόγω και της διασύνδεσης του με τον Poseidon θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου στην Ιταλία και μετέπειτα στις υπόλοιπες αγορές [8]. Το project αυτό, είναι δυνατό να καταστήσει την χώρα ενεργειακό κόμβο, συμβάλλοντας στην απεξάρτηση από την Ρωσία. Θα συμβάλει ακόμη, στην παροχή φυσικού αερίου σε περιοχές που δεν έχουν πρόσβαση στο εθνικό δίκτυο (π.χ. Κρήτη/Πελοπόννησος) [9]. H εμβάθυνση της συνεργασίας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ σε συνδυασμό με τις σχέσεις που διατηρεί η χώρα με την Αίγυπτο και τον Αραβικό κόσμο, αποτελεί εγγύηση ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή.
Με βάση τα δεδομένα και το εξωτερικό περιβάλλον, είναι δυνατόν να γίνει σύνοψη βασικών προτάσεων σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα:
- Κορωνίδα όλων αποτελεί η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με όλα τα όμορα κράτη, για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και ΑΠΕ.
- Η επιτάχυνση των ενεργειακών έργων (project) που βρίσκονται σε εξέλιξη είναι ιδιαιτέρως σημαντική, ώστε να καταστεί η χώρα ενεργειακός κόμβος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.
- Η επαναπροκήρυξη της αδειοδότησης ερευνητικών οριοθετημένων τεμαχίων, νότια της Κρήτης, μέσω της Ελληνικής Εταιρίας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στην Τουρκία.
- Με εντολή της ΕΔΕΥ θα μπορούσαν να οργανωθούν εκτεταμένες σεισμικές έρευνες εντός των ορίων της ΑΟΖ και συγκεκριμένα νοτιοανατολικά της Κρήτης και νότια της Ρόδου.
- Χρήζει η άμεση ενεργειακή θωράκιση όλων των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών- ΜΔΝ (π.χ. Καστελόριζου, Καρπάθου, Κάσου), ούτως ώστε να καταστούν τα ΜΔΝ ενεργειακά αυτόνομα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εγκατάσταση και λειτουργία ΑΠΕ και μπαταριών, στις οποίες θα αποθηκεύεται ηλεκτρική ενέργεια με σκοπό να καλυφθούν αυτόνομα οι ηλεκτρικές ανάγκες [11].
Συμπερασματικά, όσον αφορά την Ελληνική αγορά, θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και θα ενισχυθεί η γεωπολιτική της θέση με αποτέλεσμα την προσέλκυση όλο και περισσότερων επενδύσεων στον χώρο των υποδομών. Η θέση της Ελλάδας θα αναβαθμιστεί μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων με γεωπολιτικούς όρους και μέσω της πολιτικής και της διπλωματίας ενδυναμώνονται τα σύνορα εναντίον της Τουρκίας [10]. Τέλος, η ενεργειακή θωράκιση της χώρας αποτελεί μείζων ζήτημα και κομμάτι της στρατηγικής ενεργειακής ασφάλειας της χώρας εν συνόλω, καθώς η Ελλάδα διατηρεί ένα από τα υψηλότερα επίπεδα ενεργειακής εξάρτησης στην Ε.Ε. με ποσοστό περίπου 75%. Συγχρόνως, η χώρα προσπαθεί να προσαρμοστεί σε ένα νέο ενεργειακό μοντέλο και μια οικονομία χαμηλών ρύπων με μεγιστοποίηση της χρήση φυσικού αερίου και ΑΠΕ [11].
Πηγές
- Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2020). «Μια Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», Διαθέσιμο στο:Μια Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [Πρόσβαση στις 11 Ιουνίου 2021].
- Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2020). «Προϋπολογισμός της Ε.Ε. για την περίοδο 2021-2027: Η Επιτροπή χαιρετίζει την προσωρινή συμφωνία χρηματοδότησης για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα». Διαθέσιμο στο:Προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 [Πρόσβαση στις 11 Ιουνίου 2021].
- H Καθημερινή. 2019. «Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων: Τέλος στη χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων από το 2022».
- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. (2021). «Σύνοδος κορυφής της G7, Κορνουάλλη, Ηνωμένο Βασίλειο, 11-13 Ιουνίου 2021». Διαθέσιμο στο:Σύνοδος κορυφής της G7, Κορνουάλη, Ηνωμένο Βασίλειο, 11-13 Ιουνίου 2021 [Πρόσβαση στις 20 Ιουνίου 2021].
- Η Καθημερινή. 2021. «Οι νέες υποδομές θα μετατρέψουν τη χώρα σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο».
- Υποδομές. (2020). «Σήμερα η σύνδεση του TAP με το ΔΕΣΦΑ, τα οφέλη για την Ελλάδα». Διαθέσιμο στο:Σήμερα η σύνδεση του TAP με το ΔΕΣΦΑ, τα οφέλη για την Ελλάδα [Πρόσβαση στις 12 Ιουνίου 2021].
- Prontera, A. 2020. “Energy Security and Euro-Mediterranean Cooperation: A Historical and Conceptual Map”. Mediterranean Academy of Diplomatic Studies.
- Σταμπολής, Κ. 2020. «Η παγίδα της συνεκμετάλλευσης». Η Καθημερινή.
- Δεληγιάννης Κ. 2020. «Γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη από τη συμφωνία για τον αγωγό EastMed». Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο στο:Γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη από τη συμφωνία για τον αγωγό EastMed [Πρόσβαση στις 15 Ιουνίου 2021].
- Pantelidou V. 2017. “Energy Hubs and Geopolitics: Investigation on a Greek Natural Gas Hub for the EU Energy Strategy”. International Hellenic University.
- Σταμπολής Κ. 2020. «Ενεργειακή η απάντηση στις συνεχιζόμενες Τουρκικές προκλήσεις». Εστία