Γράφει ο Σάββας Ασικίδης
Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις της εποχής, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, οδήγησε σε μία νέα σύγκρουση. Ο Ψυχρός Πόλεμος κατάφερε να ξαναχωρίσει την υφήλιο σε στρατόπεδα, με τις εστίες των συγκρούσεων να εντοπίζονται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Το χαρακτηριστικό αυτών των συγκρούσεων ήταν πως δεν υπήρξε κάποια κύρια ένοπλη σύρραξη ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, παρά μόνο περιφερειακές συγκρούσεις. Ένα από τα πρώτα “θερμά” επεισόδια του Ψυχρού Πολέμου ήταν και ο “Ξεχασμένος Πόλεμος”, ο οποίος παραλίγο να γίνει και παγκόσμιος.
Ιστορικά, η Κορεατική χερσόνησος αποτέλεσε “πόλο έλξης” τόσο για την Κίνα, όσο και για την Ιαπωνία. Η περιοχή αυτή μοιάζει με μια “φυσική γέφυρα” ανάμεσα στις δυο ασιατικές δυνάμεις, τα στρατεύματα των οποίων θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως πέρασμα για κάποια πολεμική τους εκστρατεία. Απτό παράδειγμα αποτελούν οι στρατιωτικές εκστρατείες του Τογιοτόμι Χιντεγιόσι το 1592 και το 1597, κατά τις οποίες ο Ιάπωνας στρατιωτικός χρησιμοποίησε την Κορέα για να κινηθεί ενάντια στην Κίνα και την Ινδία. Αν και ασκούσε πλήρη κυριαρχία στην επικράτεια της, η κορεατική Δυναστεία των Τζοσεόν ουσιαστικά υπαγόταν στην κινεζική σφαίρα επιρροής από τον 17ο αιώνα. Ωστόσο, τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα Μεϊτζί στην γειτονική Ιαπωνία στόχευαν στον σταδιακό εκσυγχρονισμό και την παγκόσμια “γιγάντωση” της αυτοκρατορίας. Επιπρόσθετα, η Συνθήκη Φιλίας ανάμεσα στην Ιαπωνία και την Κορέα, τον Φεβρουάριο του 1876, κατάφερε να απομακρύνει την Δυναστεία των Τζοσεόν από την κινεζική σφαίρα επιρροής. Μάλιστα, έπειτα από μια σειρά συγκρούσεων με τα κινέζικα και ρωσικά στρατεύματα, η Ιαπωνία κατάφερε να αποκτήσει, επί της ουσία, τον πλήρη έλεγχο της κορεατικής αυτοκρατορίας και να την μετατρέψει σε ιαπωνική αποικία το 1910.
Για τρεις, περίπου δεκαετίες, η “χώρα του ανατέλλοντος ηλίου” εφάρμοσε μια σκληρή κατακτητική πολιτική εις βάρος των Κορεατών. Όπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Τσανγκ, ο οποίος γεννήθηκε στην Κορέα κατά την διάρκεια της Ιαπωνικής κατοχής και πολέμησε στο πλευρό του ελληνικού τάγματος, οι Ιάπωνες δεν δίστασαν να απαγορεύσουν την κορεατική γλώσσα, αλλά και να αντικαταστήσουν τα κορεάτικα επώνυμα με ιαπωνικά. Παράλληλα, δεν ήταν σπάνιες οι φορές που οι κατακτητές ανάγκασαν νεαρές Κορεάτισες να εργαστούν δια της βίας σε οίκους ανοχής. Αυτό το κλίμα φόβου και τρομοκρατίας συνέχισε να υφίσταται για αρκετές δεκαετίες μέχρι και την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα από την διάσκεψη του Καΐρου το 1943, οι ηγέτες των ΗΠΑ, της Αγγλίας και της Κίνας αποφάσισαν πως ο πόλεμος εναντίον της Ιαπωνίας θα έπρεπε να συνεχιστεί μέχρι την ολοκληρωτική ήττα και παράδοση της. Ακολούθως, μετά την λήξη του πολέμου και την νίκη των Συμμάχων, η Κίνα θα ανακαταλάμβανε τα εδάφη που έχασε από την Ιαπωνία, ενώ η Κορέα θα έμπαινε σε ένα καθεστώς “συμμαχικής συνδιοίκησης” και, σταδιακά, θα ανεξαρτητοποιούνταν.
Οι στόχοι αυτοί συζητήθηκαν ξανά τόσο στην Διάσκεψη της Τεχεράνης, όσο και στην αντίστοιχη της Γιάλτας, αυτή την φορά υπό την παρουσία του ηγέτη της ΕΣΣΔ. Ο Ιωσήφ Στάλιν συμφώνησε πως μετά την λήξη του πολέμου στην ευρωπαϊκή επικράτεια, τα σοβιετικά στρατεύματα θα στήριζαν τις συμμαχικές δυνάμεις στο “Μέτωπο του Ειρηνικού”. Έτσι, οι Σοβιετικοί κήρυξαν τον πόλεμο με την Ιαπωνία στις 8 Αυγούστου του 1945 και εισέβαλαν στην Μαντζουρία και στο βόρειο τμήμα της Κορεατικής Χερσονήσου. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε έντονη ανησυχία στην αμερικανική πλευρά. Έπειτα από μια ολονύκτια συνδιάσκεψη, οι Αμερικανοί συνταγματάρχες Ντιν Ρασκ και Τσαρλς Μπόουνστιλ πρότειναν στους Σοβιετικούς την δημιουργία δύο ζωνών επιρροής, οι οποίες θα είχαν ως σύνορο τον 38ο παράλληλο και θα χώριζαν την περιοχή σε δυο ίσα κομμάτια. Λόγω της έλλειψης χαρτών, οι δυο συνταγματάρχες χρησιμοποίησαν έναν χάρτη του “National Geographic”, ο οποίος απεικόνιζε τους μεσημβρινούς και τους παράλληλους κύκλους. Το μεγάλο πλεονέκτημα για την Ουάσιγκτον ήταν πως σύμφωνα με αυτόν τον διαχωρισμό, η κορεατική πρωτεύουσα της Σεούλ θα βρισκόταν στην “αμερικανική πλευρά”. Η Μόσχα αποδέχθηκε την πρόταση και η συμφωνία αυτή εντάχθηκε στην Συνθήκη παράδοσης της Ιαπωνίας μερικές ημέρες αργότερα.
Αμέσως μετά την λήξη του πολέμου, τα σοβιετικά και τα αμερικανικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στην χερσόνησο. Προς τα τέλη του 1945, οι αποφάσεις σχετικά με το μέλλον της Κορέας έμοιαζαν να είναι ξεκάθαρες. Μέσα από την Διάσκεψη της Μόσχας, οι Συμμαχικές Δυνάμεις αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια διεθνή επιτροπή, η οποία θα αναλάμβανε την εποπτεία της ενιαίας Κορέας για την επόμενη πενταετία. Ωστόσο, το ζήτημα της διακυβέρνησης αποδείχθηκε πολύ πιο περίπλοκο, με την ψυχροπολεμική σύγκρουση να δημιουργεί εμπόδια. Το συγκεκριμένο ζήτημα προκαλούσε ανησυχία τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην ΕΣΣΔ, καθώς καμία δεν ήθελε να χάσει την Κορέα από την σφαίρα επιρροής της. Εν τέλει, η χρυσή τομή βρέθηκε με την διενέργεια γενικών εκλογών και στις δυο ζώνες επιρροής, κάτι που οδήγησε και στην επίσημη διχοτόμηση της χερσονήσου.
Στο βόρειο τμήμα της Κορέας, ηγέτης αναδείχθηκε ο Κιμ Ιλ Σουνγκ, με την στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης. Ο “Μεγάλος Ηγέτης” της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας (όπως τον αποκαλούσαν) κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπηρέτησε στον σοβιετικό “Κόκκινο Στρατό”, ενώ παράλληλα ήταν υπέρμαχος του Κομμουνισμού. Στο νότιο κομμάτι της χερσονήσου, ο Σίγκμαν Ρι ανέλαβε την ηγεσία της Δημοκρατίας της Κορέας. Ο Κορεάτης ηγέτης είχε περάσει ένα σημαντικό μέρος της ζωής του στις ΗΠΑ και ήταν ένθερμος αντικομουνιστής. Παρά τις ιδεολογικές διαφορές που υπήρχαν ανάμεσά τους, και οι δύο ηγέτες επιθυμούσαν την επανένωση της Κορέας. Ωστόσο, οι δυο υπερδυνάμεις της εποχής εξακολουθούσαν να εμμένουν στην στάση τους και να μην υποχωρούν στο ζήτημα της επανένωσης και της δημιουργίας μιας ενιαίας κυβέρνησης. Η Σοβιετική Ένωση μερίμνησε για την στρατιωτική ενίσχυση της Βόρειας Κορέας, οπλίζοντας τον βορειοκορεατικό στρατό με άρματα μάχης, αεροπλάνα και οπλισμό. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ενίσχυσαν σημαντικά τον νοτιοκορεατικό στρατό, αφήνοντας την ασιατική χώρα “ανασφάλιστη” σε περίπτωση επίθεσης. Σύντομα, η ιστορία θα επαλήθευε αυτό το γεγονός.
Τα ξημερώματα της 25ης Ιουνίου του 1950, ο βορειοκορεατικός στρατός πέρασε τον 38ο παράλληλο και εισέβαλε στην Νότια Κορέα. Ο στρατός του Κιμ Ιλ Σουνγκ, υποστηριζόμενος από την Σοβιετική Ένωση και την Κίνα, αιφνιδίασε τα νοτιοκορεατικά και αμερικανικά στρατεύματα και κατάφερε να καταλάβει σχεδόν όλη την χερσόνησο, εξαιρουμένης της περιοχής του Πουσάν, μέσα σε τρεις μόλις μέρες. Στόχος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας ήταν η επανένωση της χερσονήσου υπό την δική της ηγεσία. Άμεση ήταν η αντίδραση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος ζήτησε από τα βορειοκορεατικά στρατεύματα να επιστρέψουν στα νόμιμα σύνορα τους. Τα στρατεύματα δεν αποσύρθηκαν από την περιοχή ενώ έπειτα από προτροπή των Αμερικανών, ο ΟΗΕ ζήτησε την στρατιωτική συνδρομή των κρατών-μελών του. Στην επιχείρηση συμμετείχαν συνολικά 21 κράτη, παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια με οποιονδήποτε τρόπο. Ανάμεσά τους ήταν και η Ελλάδα, η οποία μετά την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που είχε λάβει από την Ουάσιγκτον, δεν είχε και πολλά περιθώρια άρνησης. Η αντεπίθεση ξεκίνησε στις 16 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, με το αμερικανικό ναυτικό να αποβιβάζεται στο λιμάνι του Ιντσόν, κοντά στον 38ο παράλληλο. Με αυτό τον τρόπο, ο Αμερικανός στρατηγός, διοικητής των δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών, Ντάγκλας Μακάρθουρ, κατάφερε να αποδιοργανώσει τις βορειοκορεατικές δυνάμεις και να διασπάσει το μέτωπο.
Μέσα σε λίγες μέρες, ο αμερικανικός στρατός κατάφερε να ανακαταλάβει όχι μόνο την Σεούλ, αλλά και ολόκληρη την νότια περιοχή. Τα στρατεύματα συνέχισαν να καταδιώκουν τους Βορειοκορεάτες, καταφέρνοντας, μάλιστα, να εισέλθουν στον βόρειο τομέα και να καταλάβουν την Πιονγιανγκ. Θέλοντας να επανενώσει την Κορεατική χερσόνησο προς όφελος της Ουάσιγκτον, ο στρατηγός Μακάρθουρ συνέχισε την εκστρατεία του μέχρι τον ποταμό Γιαλού, ο οποίος χωρίζει την χερσόνησο από την υπόλοιπη ήπειρο. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε έντονη ανησυχία τόσο στην Κίνα, όσο και στην Σοβιετική Ένωση. Ο κινέζος ηγέτης, Μαο Τσε Τουνγκ, θέλοντας να απωθήσει τους Δυτικούς, αποφάσισε να στηρίξει εντονότερα τον βορειοκορεατικό στρατό, ενισχύοντας τον με 189.000 στρατιώτες. Ο έμπειρος κινεζικός στρατός κατάφερε να εκδιώξει τα αντίπαλα στρατεύματα και να τα επαναφέρει στον 38ο παράλληλο. Μάλιστα, κατάφερε να φτάσει μέχρι την Σεούλ και να την καταλάβει τον Ιανουάριο του 1951. Ωστόσο, δύο μήνες αργότερα, ο αμερικανικός στρατός κατάφερε να την ανακαταλάβει. Εκείνη την περίοδο, ο στρατηγός Μακάρθουρ απαίτησε από την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ να στρέψουν την πολεμική τους προσοχή προς την Κίνα και να προβούν ακόμα και σε πυρηνική επίθεση. Η εξέλιξη αυτή τον έφερε σε ρήξη με τον τότε Πρόεδρο της Αμερικής, Χάρι Τρούμαν, και οδήγησε στην αντικατάσταση του από τον στρατηγό Ριτζγουει.
Οι συγκρούσεις στην κορεατική χερσόνησο συνεχίστηκαν για άλλα δύο χρόνια, με τα σύνορα να σταθεροποιούνται στον 38ο παράλληλο. Η αλλαγή της αμερικανικής Προεδρίας το 1953, με την εκλογική νίκη του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, και ο θάνατος του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν, συνέβαλαν στην μείωση των εντάσεων και δημιούργησαν μια ευκαιρία για κατάπαυση του πυρός. Τον Ιούλιο του 1953, οι εχθροπραξίες ανάμεσα στην Βόρεια και την Νότια Κορέα, πρακτικά, τερματίστηκαν. Μέχρι σήμερα, η χερσόνησος εξακολουθεί να παραμένει διχασμένη, με τις σποραδικές διαπραγματεύσεις για επανένωνση να αποτυγχάνουν. Σίγουρα, η διαρκής επιθετικότητα της Πιονγιανγκ, με τις οπλικές δοκιμές και τις εχθρικές κινήσεις εις βάρος των γειτόνων της, προκαλεί ανησυχία στην Σεούλ, η οποία στην προσπάθεια της να προστατευθεί, συσφίγγει ολοένα και περισσότερο τις στρατιωτικές της σχέσεις με την Κίνα και τις ΗΠΑ. Το κλίμα στην κορεατική περιοχή εξακολουθεί να παραμένει τεταμένο και μια σπίθα φαντάζει αρκετή για την δημιουργία νέων πολεμικών συγκρούσεων.
Πηγή της φωτογραφίας:
- Istockphoto.com:Flags Of North Korea And South Korea Divided Diagonally Stock Photo – Download Image Now – iStock (istockphoto.com)
Βιβλιογραφία:
- Mark Cartwright. (2019). Toyotomi Hideyoshi. World History Encyclopedia. Διαθέσιμο σε: Toyotomi Hideyoshi – World History Encyclopedia
- C. I. Eugene Kim, Han-Kyo Kim. (1967). Korea and the Politics of Imperialism 1876-1910. Διαθέσιμο σε: Korea and the Politics of Imperialism, 1876-1910 – Chong Ik Eugene Kim, Han-Kyo Kim – Βιβλία Google
- Erin Blakemore. (2020). How Japan took control of Korea. HISTORY. Διαθέσιμο σε: How Japan Took Control of Korea – HISTORY
- Yong-Ho Ch’oe. (2020). The Japanese Surrender and the Division of Korea in 1945: Why Japan Delayed its Surrender Leading to the Division of Korea. Διαθέσιμο σε: 386b2e1a-ee83-44a6-a667-8324ea81f256 (kinu.or.kr)
- Ηλίας Μαγκλίνης. (2010). Με έσωσε η βαθιά μου πίστη, όταν με καταδίωκαν. Η Καθημερινή. Διαθέσιμο σε: Με έσωσε η βαθιά μου πίστη, όταν με καταδίωκαν | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)
- Μηχανή του χρόνου. (2018). Ο Ψυχρός Πόλεμος και η συμμετοχή των Ελλήνων στον πόλεμο της Κορέας. Τι ήταν το “Σιδηρούν Παραπέτασμα” και πως οι Έλληνες βρέθηκαν να πολεμούν τους Κινέζους του Μάο. (Ντοκιμαντερ-Α μέρος). Διαθέσιμο σε: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΜΕΡΟΣ Α – YouTube
- Σάκης Μουμτζής. (2021). Η παρεξηγημένη Γιάλτα. Η Καθημερινή. Διαθέσιμο σε: Η παρεξηγημένη Γιάλτα | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)
- Michel Fry. (2013). National Geographic, Korea and the 38th Parallel. National Geographic. Διαθέσιμο σε: National Geographic, Korea, and the 38th Parallel
- Μηχανή του χρόνου. Κιλ Ιλ Σουνγκ – Βιογραφία. Διαθέσιμο σε: Κιμ Ιλ Σουνγκ – Βιογραφία – Σαν Σήμερα .gr (sansimera.gr)
- Ohn Chang-Il. (2010). The Causes of the Korean War, 1950-1953. Διαθέσιμο σε: ISSN 1091-2932 (columbia.edu)
- Μηχανή του χρόνου. Ο Πόλεμος της Κορέας. Διαθέσιμο σε: Ο Πόλεμος της Κορέας – Αφιέρωμα – Σαν Σήμερα .gr (sansimera.gr)
- Michael Ray. Korean War Timeline. Britannica. Διαθέσιμο σε: Korean War Timeline | Britannica