Η διαφθορά στην Αφρική και οι καινοτόμες ιδέες για την καταπολέμηση της

Γράφει η Ελένη Ζιαμπάρα
 Α. διαφθορά 
Η διαφθορά διαθέτει πολλές μορφές και πρόσωπα, αλλά το αποτέλεσμα της είναι ένα: το τέλμα της οικονομικής ανάπτυξης, εφόσον αντλεί οικονομικούς πόρους από παραγωγικά αποτελέσματα, υποσκάπτει τη βιωσιμότητα των κρατικών προϋπολογισμών και την αποτελεσματικότητα των δημοσίων δαπανών, ενώ ταυτόχρονα ελαττώνει τα δημόσια κονδύλια που προορίζονται για επενδύσεις, με απόρροια το χρέος που προκύπτει από τη διαφθορά να έχει μακροπρόθεσμα αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά. Η Αφρική είναι μια ήπειρος που μαστίζεται από το φαινόμενο αυτό και η καταπολέμηση του είναι επιτακτική. 
Δεν είναι τυχαίο ότι οι 9 φτωχότερες χώρες του κόσμου βρίσκονται στην Αφρική. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Αφρικανική Κεντρική Δημοκρατία έχει  κατακεφαλήν εισόδημα 639 δολάρια. Η πείνα, η φτώχεια, η ανεργία, η διαφθορά, οι (εμφύλιοι) πόλεμοι, η έλλειψη υποδομών, ο αναλφαβητισμός και το υψηλό δημόσιο χρέος είναι κοινά χαρακτηριστικά των αφρικανικών χωρών. Ωστόσο, οι χώρες αυτές διαθέτουν περίσσεια πρώτων υλών, τις οποίες όμως δεν χρησιμοποιούν προς ιδίων όφελος. Μετά τη δεκαετία του ’60 και την αποαποικιοποίηση τους από τους ευρωπαίους αποικιοκράτες, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να ασχολείται με το γεωργικό τομέα. Η διαφθορά έχει επιφέρει το «παράδοξο της αφθονίας», όπως επισημαίνουν οι Τζον Ντιούς και  Μορίς Γουόλς σε έρευνα τους για τη Νιγηρία, μια εκ των μεγαλύτερων πετρελαιοπαραγωγών, με τεράστιες εξαγωγές, η οποία όμως βρίσκεται στα όρια εξαθλίωσης και της εγκληματικότητας, διότι τα χρήματα από τις εξαγωγές δαπανήθηκαν από τα διάφορα στρατιωτικά καθεστώτα που διοικούσαν τη χώρα! Πρέπει να επισημανθεί στο σημείο αυτό ότι το 84% της νιγηριανής οικονομίας εξαρτάται από το πετρέλαιο, τη στιγμή που « οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και ειδικά η Shell ελέγχουν ένα μεγάλο μέρος των σχετικών κυβερνητικών αποφάσεων», όπως επισημαίνει ο Μπεν Αµούνουα, ερευνητής πετρελαϊκών ζητημάτων. 
Ένα ακόμη φαινόμενο διαφθοράς αφορά τον τέως Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Τζέικομπ Ζούμα, ο οποίος κατηγορείται ότι δωροδοκήθηκε για να εγκρίνει το 1999 μία σύμβαση 4,2 δις ευρώ μεταξύ της Ν. Αφρικής και πολλών ξένων εταιριών, μεταξύ των οποίων και η γαλλική Thales, με αποτέλεσμα να του ασκείται δίωξη για διαφθορά, αλλά ο ίδιος να μην την αποδέχεται.   
 
Β. καταπολέμηση διαφθοράς 
Για την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού που έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις απαραίτητη είναι η παρουσία ισχυρών θεσμών που να μπορούν να επιβιώσουν ανεξαρτήτως κυβέρνησης, αλλά και ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Απαιτούνται, επίσης, ΜΜΕ που δεν καταστρατηγούνται, εκπαίδευση των νέων για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού και αποτελεσματικοί δημόσιοι υπάλληλοι που να μην μπορούν να απολυθούν από διεφθαρμένους διευθυντές! 
Η πετρελαϊκή βιομηχανία δε θα μπορούσε να μην συμπεριλαμβάνεται στον «πόλεμο κατά της διαφθοράς». Επιτακτική είναι η ανάγκη για πλήρη διαφάνεια όσον αφορά τα έσοδα των εξαγωγών, αλλά και διερεύνηση των εσόδων που δεν αξιοποιήθηκαν για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους και κατ’ επέκταση για την μεγέθυνση της οικονομίας μακροπρόθεσμα. Η Νιγηρία είναι μία χώρα που εφαρμόζει τα παραπάνω μέτρα, για να περιορίσει το «παράδοξο της αφθονίας» και τους κακούς χειρισμούς της πετρελαϊκής οικονομίας που είχαν ως απότοκο πολέμους –τους αντάρτες που δρουν ανενόχλητοι στις πετρελαιοπαραγωγές περιοχές στο δέλτα του Νείλου- και πτωχεύσεις. 
Το ίδρυμα Κλούνεϊ για τη Δικαιοσύνη δώρισε 1 εκατομμύριο δολάρια προς τη Σέντρι –μια ερευνητική πρωτοβουλία, με στόχο την καταπολέμηση εγκλημάτων πολέμων και της διαφθοράς, αποκαλύπτοντας τα οικονομικά δίκτυα πίσω από τις διαμάχες στην Αφρική και διασφαλίζοντας ότι  τα εγκλήματα αυτά δεν πληρώνονται, ενώ συνολικά με άλλες δωρεές άγγιξαν τα 3,45 εκατομμύρια δολάρια. Με τα χρήματα αυτά χρηματοδοτήθηκαν έρευνες το 2018 για τις παράνομες χρηματοδοτικές ροές σε Ν. Σουδάν, Σομαλία, Κονγκό και Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία.
Τον Ιανουάριο του 2018 αποφασίσθηκε η καταπολέμηση της διαφθοράς και η προώθηση της ακεραιότητας σε όλες τις ηπείρους, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί ο Κώδικας Δεοντολογίας των Ευρωπαίων Επιτρόπων και να δημιουργηθούν νέοι μηχανισμοί. Ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης Michelle Nicoletti, σε ομιλία του, που πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2018, δεσμεύτηκε πως «ο αγώνας πρέπει να είναι αμείλικτος», ενώ στένεψε ο κλοιός γύρω από ηγέτες που εμπλέκονται σε σκάνδαλα διαφθοράς, όπως ο Τζέικομπ Ζούμα. Παρόλα αυτά, η Αφρικανική Ένωση προέβαλε στην τριακοστή Σύνοδο Κορυφής την ανάγκη να καταπολεμηθεί η διαφθορά, εξαιτίας των σκανδάλων σε Νιγηρία, Ν. Αφρική, και Ζιμπάμπουε και λόγω του οικονομικού κόστους των δόλιων δραστηριοτήτων. Δεν πρέπει, επίσης, να παραβλέπεται η πρόληψη και η επαγρύπνηση έναντι των κινδύνων κατά της ακεραιότητας, καθώς τόσο οι θεσμοί, όσο και η κοινωνία των πολιτών απειλούνται, γεγονός που αποκαλύπτεται από την επίθεση εναντίον ενός πρώην αρχηγού για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς στην Αίγυπτο. 
Είναι πραγματικά πολύ εύκολο να διαφθείρεις ανθρώπους στην Αφρική, γιατί τα κέρδη ανέρχονται σε πολλά δισεκατομμύρια! Γι’ αυτό η αντίσταση  πρέπει να είναι μεγάλη!      
 
Πηγές:
 
E-daily (23/07/2018): «Οι 25 φτωχότερες χώρες του κόσμου». Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.e-daily.gr/themata/112389/oi-25-ftwxoteres-xwres-toy-kosmoy  
 
Σπάθη Ρ. (16/08/2016): «Στην Αφρική οι 9 φτωχότερες χώρες του κόσμου», Η Καθημερινή.
 
Μπαμπανάτσας Θ.: «Το πετρέλαιο της Αφρικής», BBC Greek. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.bbc.co.uk/greek/specials/1436_africa_oil/page5.shtml
Τσάβαλος  Κ. (9/11/2011): « Πετρέλαιο και αίμα στη Νιγηρία», Το Βήμα.  
(16/3/2019): «Αντιμέτωπος με κατηγορίες για διαφθορά ο πρώην πρόεδρος της Νότιας Αφρικής», CNN Greece .
(27/10/2017) ): «Τζορτζ Κλούνεϊ: Δωρεά από τον ηθοποιό για την καταπολέμηση εγκλημάτων πολέμων και της διαφθοράς στην Αφρική», pagenews.
 
 
Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας  και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.gsac.gov.gr/index.php/el/diethnis-epikairotita/92-international-newsletter-of-hatvp/202-european-union