Γράφει η Rebeca Munteanu
Στο επίκεντρο της παρούσας ανάλυσης βρίσκεται η πρωτοφανής νομική διαμάχη μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφορικά με την απελευθέρωση κονδυλίων της ΕΕ προς την Ουγγαρία. Αυτή η μήνυση εκπροσωπεί μια κρίσιμη στιγμή για τις αρχές του κράτους δικαίου και την εφαρμογή των δημοκρατικών αξιών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και μια δοκιμασία για την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των θεσμικών οργάνων της. Η υπόθεση αναδεικνύει τις βαθιές ανησυχίες που υπάρχουν για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την προστασία των δημοσιονομικών συμφερόντων της Ένωσης από πιθανές καταχρήσεις. Η απόφαση της Επιτροπής να απελευθερώσει σημαντικά χρηματοδοτικά κονδύλια προς την Ουγγαρία, παρά τις εκκλήσεις για αυστηρότερη εποπτεία σχετικά με την τήρηση των δημοκρατικών και νομικών προτύπων, προκάλεσε αντιδράσεις και οδήγησε στην πρωτοβουλία του Κοινοβουλίου να αντιδράσει μέσω της δικαστικής οδού. Αυτή η κίνηση εκ μέρους του Κοινοβουλίου υπογραμμίζει την αποφασιστικότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων να διασφαλίσουν ότι η αρχή του κράτους δικαίου δεν θα υπονομευθεί και ότι οι οικονομικοί πόροι της ΕΕ θα χρησιμοποιούνται με διαφάνεια και σεβασμό προς τις δημοκρατικές αρχές. Η εξέλιξη αυτής της υπόθεσης μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες όχι μόνο για την Ουγγαρία, αλλά και για τον τρόπο λειτουργίας και διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά, καθώς και για την ενίσχυση της αρχής του κράτους δικαίου στο μέλλον.
Η κίνηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να μηνύσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην κορυφή του συστήματος διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αποτελεί σύμβολο του σημείου καμπής στην εσωτερική εξουσιοδότηση της ΕΕ και καταδεικνύει τις λεπτές λεπτομέρειες στην ισορροπία δυνάμεων, τη λογοδοσία και την κράτος δικαίου εντός του θεσμικού πλαισίου. Ως εκ τούτου, αυτό το μέτρο της βαθιάς ανησυχίας και της έλλειψης δημοκρατικών προτύπων και των κανόνων κατανομής των κονδυλίων της ΕΕ έφερε στο προσκήνιο ερωτήματα που μπορεί να δείχνουν τον δρόμο προς τη μελλοντική λειτουργία της ΕΕ και τις σχέσεις μεταξύ των κεντρικών οργάνων της και των κρατών μελών.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να παραπέμψει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο δικαστήριο είναι ένα σημαντικό γεγονός, που έχει τις ρίζες του σε βαθιές ανησυχίες για το κράτος δικαίου και την ορθή χρήση των κονδυλίων της ΕΕ. Τον Ιούνιο του 2021, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ευρωβουλευτές) ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της ανάληψης νομικών μέτρων κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αυτό που θεωρούν ως αποτυχία να επιβάλει νέο κανονισμό που συνδέει την πρόσβαση των κυβερνήσεων της ΕΕ σε κεφάλαια με τον σεβασμό τους στον κανόνα. του δικαίου και των δημοκρατικών κανόνων. Ο κανονισμός που ισχύει από την αρχή του 2021 στοχεύει στην προστασία των χρημάτων της ΕΕ από καταστάσεις κατάχρησης όπου δεν υπάρχει διασφάλιση δίκαιης δίκης σε κράτη μέλη με έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης σε θέματα που σχετίζονται με διαφορές που προκύπτουν από έργα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ.
Η περίπτωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εναντίον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την αποκάλυψη των κονδυλίων της ΕΕ στην Ουγγαρία φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο μια διαμάχη, αλλά μια μάχη για τις αξίες, την εξουσία και τη λογοδοσία στο πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό το περιστατικό δείχνει πώς η ΕΕ καταφέρνει να συμβιβάσει την αυτονομία κάθε κράτους μέλους με τις στρατηγικές αρχές της Ένωσης (Judge & Earnshaw, 2002, σ. 357), μεταξύ των οποίων οι θεμελιώδεις ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οι πιο εξέχουσες.
Οι εντάσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής -αυτή τη φορά η απόφαση να ασκηθεί πίεση για δικαστική προσφυγή- αντιπροσωπεύουν μια θεμελιώδη διάσταση απόψεων σχετικά με τους όρους του κράτους δικαίου της ΕΕ και τον τρόπο εφαρμογής του. Το Κοινοβούλιο συμμετέχει σε σχεδόν ομόφωνη ψηφοφορία από την επιτροπή νομικών του υποθέσεων για να ασκήσει μήνυση κατά της Επιτροπής, με την πρόθεση να υποστηρίξει σθεναρά την άποψη ότι η Επιτροπή απέτυχε να προστατεύσει τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, καθώς και τις θεμελιώδεις αξίες. Η απόφαση της Επιτροπής να απελευθερώσει περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται επί του παρόντος με το κράτος δικαίου, οι προκλήσεις στην Ουγγαρία θεωρήθηκαν από πολλούς βουλευτές ως ένδειξη υποχώρησης στην πολιτική πίεση, ιδίως από τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν.
Αυτή η διαμάχη προέκυψε στο πλαίσιο της απόφασης της Επιτροπής να ξεπαγώσει 10,2 δισεκατομμύρια ευρώ από τα ταμεία συνοχής που προορίζονται για τη Βουδαπέστη, μια απόφαση που ελήφθη λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ με κρίσιμα θέματα όπως η βοήθεια στην Ουκρανία και η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για το Κίεβο. Ο χρόνος και οι συνθήκες αυτής της απόφασης δημιούργησαν υποψίες μεταξύ των ευρωβουλευτών σχετικά με τα κίνητρα πίσω από το ξεπάγωμα των κεφαλαίων και κατά πόσο αποτελούσε συνθηκολόγηση με τις απειλές του Ορμπάν να εμποδίσει σημαντική πρωτοβουλία της Ένωσης.
Πολλές νομικές αρμοδιότητες στον κόσμο υποστηρίζουν τη σημασία της αγωγής που κατατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πολλούς λόγους. Εκτός από αυτά, καταδεικνύει επίσης πώς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ επιτρέπεται να διαμεσολαβούν σε εσωτερικές διαφορές μέσω των εξουσιών και των νομικών μηχανισμών τους. Tαυτόχρονα μπορεί να θεωρηθεί ως δείκτης της ισχύος και της ανθεκτικότητας του κράτους δικαίου της ΕΕ (Stacey, 2012, σ. 103). Αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό σύνολο κατευθυντήριων γραμμών, αλλά η ίδια η καρδιά της ταυτότητας και της δέσμευσης που αναλαμβάνει η ΕΕ στους πολίτες της. Παραπέμποντας την απόφαση της Επιτροπής στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Κοινοβούλιο προχωρά ένα βήμα παραπέρα προς την αναγνώριση του ρόλου του ως διαιτητής του δικαίου της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι είναι αποφασισμένο να καταστήσει τη συμμόρφωση με το κράτος δικαίου κάτι που είναι άνευ όρων και απόλυτο.
Επιπλέον, αυτή η σύγκρουση μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας, όσον αφορά τον μελλοντικό σχεδιασμό και τη νομοθετική διακυβέρνηση της ΕΕ. Η έκδοση της απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ του Κοινοβουλίου μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη βελτίωση των όρων του κράτους δικαίου, οδηγώντας σε αυστηρότερες απαιτήσεις ότι τα κονδύλια της ΕΕ πρέπει να υπόκεινται σε συμμόρφωση με κράτος δικαίου και τήρηση των δημοκρατικών κανόνων. Από την άλλη πλευρά, η υποστήριξη που παρέχεται στα μέτρα της Επιτροπής στη δικαστική απόφαση ενδέχεται να ενεργοποιήσει την επανεξέταση του συστήματος για την εφαρμογή αυτών των όρων. Αυτό θα μπορούσε, με τη σειρά του, να οδηγήσει στην εισαγωγή μιας μεταρρύθμισης για την παροχή σαφέστερων οδηγιών ή να γίνει πιο αυστηρή όσον αφορά την επιβολή (Riddervold & Rosén, 2016, σ. 690).
Αυτό το ζήτημα ως νομική διαμάχη είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει την εγκαθίδρυση της διακυβέρνησης της ΕΕ όσον αφορά τη διαφύλαξη του κράτους δικαίου. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να παραπέμψει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο δικαστήριο είναι σε μεγάλο βαθμό σε αρμονία με τους αγώνες που αντιμετωπίζει η ΕΕ στην προσπάθεια να βρει την ισορροπία μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων και αξιών, διατηρώντας παράλληλα την Ένωση ενωμένη και πιστή στις αρχές της. Αυτή η περίπτωση που το κάνει ένα βήμα παραπέρα παρέχει στους ανθρώπους μια ευκαιρία να σκεφτούν και ταυτόχρονα προσφέρει μια ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις καθώς η ΕΕ προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δύσκολες προκλήσεις της διακυβέρνησης στο ταχέως μεταβαλλόμενο πολιτικό τοπίο. Το αποτέλεσμα αυτής της δικαστικής διαδικασίας, κατά πάσα πιθανότητα, θα είναι ένα από τα πιο σημαντικά περιστατικά στην ιστορία της ΕΕ όσον αφορά τα θεσμικά της όργανα, την επιβολή των νόμων της και τον σεβασμό των δημοκρατικών αξιών στην Ευρώπη.
Τα αποτελέσματα μιας εκκρεμούς υπόθεσης είναι αρκετά εκτεταμένα. Επιπλέον, υπογραμμίζουν τις δυσκολίες μεταξύ δύο σημαντικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ και επεξεργάζονται τους μηχανισμούς που διαθέτει η Ένωση για την άσκηση λογοδοσίας και εποπτείας. Αυτή η δικαστική διαμάχη μπορεί να δημιουργήσει προηγούμενο για την επίλυση διαφορών σχετικά με το κράτος δικαίου και τις νομικές παραμέτρους στο μέλλον. Αυτό συνεπάγεται τροποποίηση του δικαίου ή της δομής διακυβέρνησης της ΕΕ.
Από την άλλη πλευρά, τέτοιες σύνοδοι κορυφής αποτελούν αντανάκλαση μιας ευρύτερης συζήτησης εντός της ΕΕ που καλύπτει το σεβασμό των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ουγγαρία και η Πολωνία βρίσκονται και οι δύο στο επίκεντρο της έρευνας για το κράτος δικαίου για κατάφωρες παραβιάσεις αρχών, η άμεση και εκτεταμένη χρήση του νέου κανονισμού περί όρων για το κράτος δικαίου είναι επείγουσας σημασίας. Οι ενέργειες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδεικνύουν μια πολύ ισχυρή υποστήριξη προς την κατεύθυνση της διασφάλισης των δημοκρατικών αρχών και της οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ, γεγονός που σημαίνει επίσης ότι όσον αφορά το κράτος δικαίου τίποτα δεν πρέπει να θυσιάζεται για πολιτικές σκοπιμότητες.
Κλείνοντας, η παραπομπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο δικαστήριο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι κάτι περισσότερο από μια δικαστική διαμάχη. είναι μια εκδήλωση του συνεχιζόμενου αγώνα για τον καθορισμό των αξιών και των αρχών που πρεσβεύει η ΕΕ. Σίγουρα, στην εξέλιξή του, το γεγονός θα έχει μακροπρόθεσμη επιρροή στην εσωτερική δυναμική της ΕΕ, στο στυλ διακυβέρνησης καθώς και στον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της ΕΕ. Η επίλυση αυτής της σύγκρουσης και το αποτέλεσμα αυτής θα μπορούσαν να μετατρέψουν την Ένωση σε μια ισχυρότερη οντότητα, η οποία θα αναγνώριζε τις αρχές της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των πόρων με σοφή διαχείριση.
Πηγές
Judge, D., & Earnshaw, D. (2002). The European Parliament and the Commission crisis: A new assertiveness?. Governance, 15(3), 345-374. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1111/0952-1895.00192
Riddervold, M., & Rosén, G. (2016). Trick and treat: How the Commission and the European Parliament exert influence in EU foreign and security policies. Journal of European Integration, 38(6), 687-702. Διαθέσιμο σε: 10.1080/07036337.2016.1178737
Stacey, J. (2012). Informal governance in the EU: the European Commission versus the European Parliament. In International handbook on informal governance. Edward Elgar Publishing. Διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/publication/290028784_Informal_governance_in_the_EU_The_european_commission_versus_the_european_parliament
Hanke Vela J. & Chiappa C. (2024). Politico. Brussels vs. Brussels: EU Parliament to sue Commission over Hungary cash. Politico. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/parliament-sues-commission-over-unfreezing-of-hungary-funds/
Reuters. (2021). EU parliament votes to sue European Commission over rule-of-law inaction. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/eu-parliament-sues-eu-commission-inaction-over-rule-of-law-concerns-2021-10-29/
Πρώτο θέμα. (2023). Ανατολίτικο παζάρι Κομισιόν-Όρμπαν: Σου αποδεσμεύουμε 10,2 δισ. ευρώ για να στηρίξεις την Ουκρανία. Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/world/article/1445934/anatolitiko-pazari-komision-orban-sou-apodesmeuoume-102-dis-euro-gia-na-stirixeis-tin-oukrania/
Πηγή εικόνας: Liboreiro J. (2024). European Parliament sues Commission over the release of €10.2 billion in frozen funds to Hungary. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2024/03/14/european-parliament-sues-commission-over-the-release-of-102-billion-in-frozen-funds-to-hun